Redaksiya şurasi misir Mardanov

484 

Azarbaycan  şifahi  xalq adabiyyatı  antologiyası 

Şamamanın  şah  va  vaziri  çox  ağ'ıllı  va  tadbirli  adamlar  idi . 

Bunların  taqbirlari  sayasinda  Bardaya  heç  bir  düşman  padşah  gira 

bilmazmiş.  Bu  yer  indi  da  ela Axsadin  baba  adlanır. 

Bibiheybat 

(Ba�eıda) 

Deyildiyina  göra,  İrandan  iKi  qız  Heybat  adlı  bir  adamın  ga­

misi ila Şıx Kandina galir.  Heybat bu qızlara bibi deyarmiş .  Az son­

ra  Heybatin  gamisi  ila  İrandan  bibilarin  yanına  qırx  qız  galir.  Bu 

qızlara  hamı  hörmat  edir,  onları  ziyarata  galirlarmiş. 

Bir müddat Keçir,  qızların hamısı ölür.  Heybat bunların qabir­

larinin  üstünda  gümbaz  tiKdirir. 

Heybat  ölanda  da  qızların  qabirlarinin  yanında  dafn  edirlar. 

BelaliKla bura  Bibiheybat  adlanır. 

dshabi-Kahf 

(N 

axçıvanda) 

Keçmişlarda  Dabanus  adlı bir adam  Ölan şaharda çoban  imiş, 

başqalarına  qoyun  otarırmış.  Günlarin  bir  günü  qulağ'ına  bir  mil­

çaR qo nur.  Dağ'yanus  milçayi  qovur.  MilçaR  gedib  bir oyuğ'a düş ür. 

Dağ'yanus  oyuğ'u  qurdalayır  Ki,  milçayi  tapıb  öldürsün.  Görür  Ki, 

oyuqda  bir  yastı  daş  var.  Bu daşın  üstünda  yazılı b: 

- Bu  daşın  altı  xazinadir.  Har  Kas  daşı  qaldırıb  xazinaya  gi­

rarsa  ölar.  Dağ'yanus  qorxusundan  daşı  qaldırmır.  Ölan  şahara  ge­

dib,  Molla alırnaclali  adlı bir  nafara  deyir: 

- Filan  yerda bir yastı  daş  var,  dalı  xazinadi.  GedaK  daşı  qal­

dır,  xazinanin yarısı sanin olsun.  Manim qolum ağ'rıyır,  qaldıra bil­

miram. 

Molla  alımada li  sevina-sevina  onun  dalınca  düş ür,  oyuğ'a  ge­

dir.  Daşın üstünü oxuyur,  görür  Ki,  doğ'rudan da daşın dalında  xa­

zina var.  Amma yazılı b  Ki,  Kim  bu  daşı  qaldırsa  ölar. 

Dağ'yanus  çox  bic  adam  idi.  Onu  dila  tutub  dedi: 

- aşi,  bu  yazılana  inanmaq  olmaz .  Daşı  qaldır,  xazinaya  sa­

hib  dur. 

Molla  alımada li  avval  qorxur.  Dünya  malı  şirin  olar.  Xazina 

onu  şirniKlandirir.  Qolunu  çırmayıb  daşı  qaldırır.  Na  görür:  bura 

böyüK  xazinadi,  içi  lal,  cavahir  va  qızılla  doludu .  Dağ'yanus  da 

onunla birliKda xazinaya girir.  Görür Ki,  bir qılınc var,  üstünda ya­

zılıb  "Xazinaya  ilK  girani  bu  qılıncla  öldürsan,  xazinaya  sahib  ola 

bilarsan.  Dabanus  tez  qılıncı  götürü b  Molla  alımadalini  öldürür. 

Geca  iKan  xazinani  yığ'ır,  varlı  adam  olur.  Az  zaman  içarisinda 

Naxçıvanda  padşahlığ'ı  öz  alina  Keçirir,  zalım bir  padşah  olur. 

---

Ravayatlar 

485 

Dağyanus  har  yera  elan  edir: 

- Allah  man  özürnam .  Sizin  tanıdığınız  Allahı  tanımıram . 

Dağyanus  şahın  zülmü  arsa  dayanır.  Günlarin  bir  günü  Dağ-

yanusun  qulağına  yena  bir  milçaR  girir.  Şah  na  qadar  çalışır,  mil­

çayi  çıxara bilmir.  Vaz ira,  va K ila  deyir: 

- Başıma  döyün  milçaR  çıxsın . 

Vazir  ona  deyir: 

- Şah,  sanin  Ki, bir milçaya  gücün  çatmır  qulağından  çıxara­

san,  has  niya  özünü  Allah  adlandımısan? 

Dağyanusun  acığı  tutur,  hamısının  boynunu  vurmaq  arnrini 

verir.  Vaziriardan  Tamirxan,  Müslüm,  bir  da  bir  nafar  qaçırlar. 

Bunların  qabağına  bir  çoban  çıxır.  Çoban  onlardan  soruşur: 

- Hara  gedirsiniz? 

Ona  deyirlar: 

- Zalım  Dağyanusun  zülmündan  baş  götürüb  qaçırıq. 

Çoban  deyir: 

- Man da o  padşahın  zülmündan  cana galmişam .  Sizla qaçaca­

ğam,  ona  raiyyat  olmaq  istamiram . 

Çobanın  Qıtmır  adlı bir iti var  imiş.  İt  da bunların  dalına  dü­

şür.  Na qadar  elayirlar,  it  onlardan al  çaKmir.  Vurub  bir qıçını,  iKi 

qıçını,  sonra  da  üç  qıçını  sındırırlar,  ye na  da  al  çaKmir.  Dağa  ça­

tanda görürlar  Ki,  itin  qıçları  sapsağdır.  Onu  qovmaq istayanda  di­

la galib  deyir: 

- Niya  mani qovursunuz? Man da Dağyanusun zülmündan qa­

çıram . 

Gethaget bir Kahaya çıxırlar.  Geca olduğundan bu  Kahada qal­

malı olurlar.  Hara başını bir daşın  üstüna qoyub  yuxuya  gedir.  Bir 

vaxt  yuxudan  oyanırlar.  Bir-birlarina  deyirlar: 

- ada,  qalxın,  günorta  olmuşdur.  Gör  na  qadar  yatmışıq,  ac­

lıq bizi  aldan  salır. 

Tamirxanı başqa  dona salıb  göndarirlar  Ki,  gedib  şahardan  çö­

raK  alıb  gatirsin.  Tamirxan  şahara  gedir.  Baxır  Ki,  heç  bu  gördüyü 

şahara oxşamır.  Har şeyin yeri dayişmişdir.  Gazib bir çöraKxana ta­

pır.  ÇöraK  alıb  pulunu  vermaK  istayanda  çöraKçi  onun  yaxasından 

tutub  deyir: 

- Yaqin  san  xazina  tapmısan .  Sani  padşahın  yanına  aparaca-

ğam . 

ÇöraKçi  onun  yaxasından  al  çaKmir.  Sas-Küya  adamlar  töKü­

lür.  Tamirxanı padşahın yanına aparırlar.  Tamirxan bütün  ahvala­

tı  padşaha  söylayir.  Padşah  deyir: 

- San  evinizi  tanıyırsanmı? 

Tamirxan  deyir: 

- aıbatta,  tanıyıram . 

Tamirxan  bunlarla  gedir,  öz  ev larina  çıxır.  Bu  evda  bir  qoca 

---

486 

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

Kişi  olurmuş.  Ondan  Kim  olduğunu  soruşurlar.  O  ca va b  verir: 

- Manim babamın  caddi  babasının  adı  Tamirxan  olmuşdur. 

Hesablayırlar  Ki,  ashabi-Kahf  adamları  Kahada  üç  yüz  alli  il 

yatmışlar.  Hamı  bu  işa  taaccüb  edir.  Padşah,  vazir,  vaKil ,  camaat 

Tamirxanın  başına  toplaşıb  yola  düşürlar  Ki,  gedib  onları  dabdaba 

ila  şahara  gatirsinlar. 

Kahanın  yaxınlığına  çatanda  Tamirxan  deyir: 

- Siz  burada  dayanın,  man gedim  yoldaşlarıma  xabar  verim, 

yoxsa  qorxarlar. 

Tamirxan  gedib  bütün  ahvalatı  yoldaşlarına  nağıl  elayir. 

- Evi  yıxılmışla:r,  möcüzadir.  Üç  yüz  alli il yatmışıq.  indi  ay-

rı  qarinadi,  ayrı  zamanadı,  har  şey  dayişib. 

Bunu  eşidanda  hamısı  al  duaya  götürüb  deyirlar: 

- İlahi,  bizi  hamişaliK  yuxuya  apar! 

Ağızlarının  sözü  qurtaran  Kimi  iKi  qaya  galib  ağız-ağıza  qo­

vuşur,  adamlar  içarida qalırlar. 

0 

gündan  bu  dağ ashabi-Kahf  adlanır. 

LöKüm 

qalası 

(K 

albacarda) 

Deyildiyina göra,  LöKüm qalasında  LöK  adlı bir adam yaşayır­

mış .  LöK  Allahı  tanımazmış .  Özü  Allah  qayırıb,  ona  biat  edarmiş . 

Özü  da  çoxlu  qoşunu  yar  imiş .  Heç  bir  padşah  ona  qalib  gala  bil­

mazmiş .  Bunun  alindan  arnira  ŞİKayata  gedirlar.  Hazrat  amir 

onunla  davaya  galir. 

amir  onun  qoşunun  qırıb,  LÖKÜm  qalasına  girir. 

LÖK  çox  tilsimKar imiş.  amir burada  KeŞİKÇi qoyur.  amir qa­

lanın  içina  giranda  LöK  ita  dönüb,  ağzında bir  çarıq  KeşiKçinin  ya­

nından  çıxıb  gedir.  amir  qalanın  içini  varaq-varaq  elayib  axtarır, 

amma  LÖKÜ  tapınır.  KeşiKçidan  soruşur.  O  deyir: 

- Bu  yoldan  birca  it  çıxıb.  Adam-zad  çıxmayıb. 

amir  durbinla  baxır,  görür  Ki,  LÖK  it  donunda  yeddi  ağaclıq­

dan  gedir.  amir  şir  Kimi  qazablanir,  bir qaya  gÖtÜrÜ b  tullayır,  qa­

ya  gedib  Seyidlar  Kandinin  yanındaKI  gadiKda  LöKün  yanında  yera 

düşür.  LöK  yarıya  qadar  torpaq  altında  qalır. 

amir  düldül  atı  mini b  LöKa  çatır,  torpaqdan  çıxhaçıxda  onu 

yaxalayır.  LÖK  arnira  yalvarır: 

- Mani  öldürma. 

amir  onun  qaşının  atindan  dartıb  yera  qadar  uzadaraq  deyir: 

- Ölma,  ölünca  azab  çaK! 

Ravayata  göra  LöK  ölmür,  heç  ölmayacaK,  hamişa  azab  çaRa­

caRdir.  Ye na bela ravayat  edirlar  Ki,  guya qanadlı adamlar eni b  Lö­

KÜm  qalasını  tiRmişlar. 

---