Redaksiya şurasi misir Mardanov
Yüklə 4,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
Oyunlar 36 7
Beşdaş Bu oyunu iKi va ya dörd uşaq oynayır . Har uşaq beş balaca daş götürür. Qürra (çöp) atıb oyuna başlayırlar . Oyuna başlayan Kas da şın birini alinda saxlamalıdır Ki, buna da saqqa deyarlar . Saqqanı göya tullayıb ovcunun içinda olan daşları yera töKmali , saqqanı göyda tutmalıdır. avval saqqanı yuxarı tullamaqla daşları bir-bir ovucuna yığınalıdır. asas şart ondan ibaratdir Ki , daş götürülarKan al na başqa daşa daymali , na da saqqa yera düşmalidir. İKi alla gö türmaK va saqqanı tutmaq olmaz . Daşları bir-bir götürüb qurtarandan sonra yera töKmali va daşları yerdan iKi-iKi, sonra üçünü birdan , birini taK , sonra dördü nü da birdan götürülmalidir . Bunlar qurtarandan sonra daşları bir-bir sol alin iKi barınağı arasından Keçirmali va barmaq arasından Keçirilmiş daşların hamı sını sağ ali ila bir yerda götürmalidir . Sonra daşlar sol al barmaqlarının hamısının arasından bir-bir Keçirilmalidir. Bu şarti da bitirib daşları bir qarış masafada bir birindan aralı qoyurlar . Saqqanı yuxarı atmaqla yerdaKi daşları sü rüşdürülüb birdan götürülmalidir. Saqqadan başqa bir daş ovucda saxlanılır . Saqqanı yuxarı atıb tutmaqla daşın birini ovucdan yera salıb, cald o birini yerdan gö türmalidir Ki, buna yumurtlamaq deyarlar . İKi-iKi va üç- üç daşı ye ra salı b birini götürmaK lazımdır . Bundan sonra şaqqıldama galir. Yani daşları yerdan bir-bir avuca yığırlar. Axırda oyundaşlardan biri bir daşı itdaşı tayin edir. O daş al dayilmamiş qalır . Bu itda şı birdafaliya barmaqların arasından KeçirmaK lazımdır . Bunların hamısını sahvsiz , birdafaya oynaya bilan qalibiyyat qazanır . Daşı yerdan götüra, barmaq arasından Keçira bilmayan , saqqanı yera sa lan va daşı götürarKan alini başqa daşa vuran uduzmuş olur. Mozu-mozu Bu oyunda üç nafar iştiraK edir. Uşaqların bir yumru, bir yas tı daşı olur. Onlar bir-bir yastı daşla yumru daşı vururlar . Yumru daş vurulanda na qadar gedarsa o masafani addımla ölçürlar . Şart qoyulan masafaya Kim qabaqca daşı vurub apararsa o, oyunda ud muş olur. Banövşa
Uşaqlar özlarina iKi başçı seçirlar . "Halay-halay" galmaKla iKi dastaya ayrılırlar . Dastalar bir-birindan yüz addım aralı al-ala tut u b dayanırlar . Başçılardan biri o birisina deyir :
368 - Banövşa! O birisi cavab verir: - Banda düşa! avvalKi başçı deyir: Azarbaycan şifahi xalq adabiyyatı antologiyası - Bizdan siza Kim düşa? O biri başçı uşaqların birinin adını çaKib deyir: - ali, yaxud Qamar düşa! ali, ya Qamar cargadan ayrılılı yüyüra-yüyüra al-ala tutulmuş uşaqların safini yarmalıdır. Burada güclülüK asas şartlardandir. agar oyunçulardan biri güc verib al-ala tutmuş uşaqların alini bir birindan ayırsa, o biri tarafa Keça hilsa, bir uşaq da götürüb yena öz avvalKi yerina qayıdır. Yox , agar Keça bil masa, orada qalmalı, o dastaya qoşulmalıdır. Hansı taraf uşaqların hamısını öz tarafinda saxlaya hilsa , o das ta oyunda qalib galir. Artırma
Uşaqlar iKi dastaya ayrılırlar . PüşK (çöp) atırlar . PüşK hansı dastaya düşsa, o dasta aşağ"ı ayilir . O biri uşaqlar bir-bir onların üs tündan atılır, atılanlardan axıra çatan uşaq yera ayilir. Bu minval la sıra avvaldan artır, axırdan azalır . Masa lan , uşaqların har dasta sinda on uşaq olarsa, onu da aşağ"ı ayilir . İKinci dastanin üzvlari bir-bir onların üstündan hoppanılı özü onların sırasında aşağ"ı ayi lir . Hamı atılı b qurtarandan sonra aşağ"ıya ayiimiş yeni bir dasta yaranır . Birinci dastanin uşaqları bir-bir ayağ"a qalxıb aşağ"ı ayilan uşaqların üstündan hoppanırlar . Bu minvalla oyun davam edir. Gözbağlayıcı Uşaqlar yena da iKi dastaya ayrılırlar . Başçılar növba ila uşaq ların göz larini möhKam bağ"la yı b meydana buraxırlar . Bir uşaq daş çaqqıldadır va ya sas çıxarıb qaçır. Gözübağ"lı uşaq çox aziyyatla sas çıxaranı tutur, gözübağ"lılıqdan azad olur . Tutduğ"u uşağ"ın gö zünü bağ"layırlar . Bela-bela oyun davam edir. Siçan-pişiK Uşaqlar dairavi al -ala tuturlar. Başçı oyunçulardan birini pi şiK , birini da siçan adlandırır. Siçan qaçır, pişiK qovur. al-ala tu tanlar siçana imKan vermirlar Ki , içari girsin . Pişiya isa yollar açıqdır . Siçan uşaqların qollarının arasından soxulub içari girir, yena bayıra çıxır . Nahayat , pişiK siçanı tutur . İndi da digar iKi uşa ğ"ın biri siçan , digari pişiK olur . Oyun davam edir. Bu oyunun başqa variantında uşaqlar siçanı dövranin içarisi-
Oyunlar 369
na buraxmamalıdırlar . Siçan hansı uşağın qolunun altından dövra nin içarisina gira bil sa, o si çan ol ur. PişiK isa başçı tarafindan da yişdirilir . Bu varian tda caza si çan olmaqdır. Diradöyma Uşaqlar iKi yera ayrılıb, bir dairavi cızıq çaKir va püşK atırlar. PüşK hansı dastaya düşsa o dasta mataya-dairaya girir. Uşaqlar ha rasi ayağının altına bir toqqa qoyur . Dairadan Kanarda qalanlar toq qanı götürmaya çalışırlar. DairadaKil ar isa ayaqla vurur, toqqaları götürmaya yol vermirlar . Dairanin i çarisinda olanlar KanardaKılar dan birini ayaqla vursa, dairada Ki uşaqlar Kanara çıxır, KanardaKı lar dairaya girirlar . KanardaRı oyunçu içaridaKilardan birini ali ila tutub dairadan çıxara hilsa, onu bir nafara havala edib saxlayır va yiyasiz qalmış toqqanı götürmaya cahd edir. Bu zaman içaridaKilar ham öz toqqalarını, ham da çöldaKi yoldaşlarının toqqasını qoruma lı olurlar . Yaxud, aKsina, içaridaKilar çöldaKilarindan birini fandla tutub dairaya salsalar, dastalar yerlarini dayişınali olur . Dairadan KanardaKl uşaqların biri toqqanı ala Keçirsa, dairanin içarisinda olan uşaqları toqqa ila vurur, ayaqları altındaKI toqqaları Kanara çıxarıb götürmaya çalışırlar . Hansı das ta toqqaları tamam ala Keçirsa , qala ba qazanır. Dairadan KanardaKılar içaridaKilari toqqa ila döyürlar . MaraKöçdü Bu oyunu iKi va ya dörd uşaq oynayır. Daira şaKlinda har uşa ğa üç mara (çala) düzaldirlar . Hara 2 1 balaca daş götürür, daşları iKi-iKi saymaqla mara- mara paylayılı yığır. Say aşağıdaKI Kimidir: - Dana, dana, qır dana, iKi ÖKÜZ , bir dana . Har maraya yeddi daş yığırlar. Qürra (çöp) atıb oyuna başla yırlar . PüşK düşan uşaq daşlardan maranin içinda birini saxlayır. Qalanlarını maralara paylayır. Adamın sa yına göra daş udmaq olar . Müqabil tarafin maralarinda bir va ya üç daş varsa , paylanan ada mın daşı da bir va ya üç daşlı maralarda qurtarır, de mali , daşlar cütlaşirsa o, harnin daşları urlmuş olur . İlK udulmuş daşa metriK deyirlar . Hansı uşaq başqa bir uşaqdan yeddi va ya daha çox daş udsa , daşlar onun olur, o birinin marasi va daşları azalır. Bela-bela har Kasin bütün maralarİ boşalduqda o, sıradan çıxır . Dasmalaldı, qaç Uşaqlar dairavi şaKilda yera oturub, ortada dayanan başçıya
baxırlar. Bir uşaq daira boyunca qaçır va dasmalını oyunçulardan birinin arxasında ye ra qoyur. Başçı uşaqlardan soruşur : Yüklə 4,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|