Redaktor: Korrektor: Cildin
Dərsin əlavəsi - 3 (Məfhum və predmet)
Yüklə 2,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dərsin əlavəsi - 3 (Məfhum və predmet)
- Ddrsin dlavasi - 4 (Mafhum vd predmet)
.Xaric oxu Dərsin əlavəsi - 3 (Məfhum və predmet): Əksəriyyətimiz "ruhu ilə bədəninin əlaqəsi kəsilmiş" cəsədlə bir otaqda qalmaqdan qorxuruq. Qorxu mənəvi hal olduğundan, bu dərsə uyğun olaraq məhz ruhrm bu probleminin həlli üçün məntiqin tətbiqinə baxaq. 1.
İslama və müasir elmlərə görə, onun bir daha bədənə qayıtması mümkün deyil. Hətta qayıtsa belə, Allaha əqidəsi olanlar bilir ki, onun insana zərər verməsi Allah tərəfindən icazəsizdir. 2.
Qorxulu filmlərə baxmaq nəticəsində insan zehnində şüuraltı olaraq, yenidən dünyaya qayıdan insanm vəhşilik törədəcəyi formalaşır. 3.
İslam əqidəsinə görə, dünyaya yenidən qayıdan insan nəinki vəhşilik törətməz, əksinə, onun əqidəsi Allaha tərəf yönələr. Bu üç müqəddimə ilə belə bir məntiqi əvəzləməyə baxaq: "Cəsədin dirilməsi=ümumi məfhum". Sual: Ümumiyyətlə, bu əvəzləməni aparmaq düzgündürmü? Bəli! Çünki cəsədlə bir otaqda olan şəxs qorxsa da, iasan dünyaya qayıtmamışdır. Deməli, "insanm dünyaya qayıtması" həmin şəxs üçün predmeti olmayan bir məfhumdur. Şəxsin zehrdndəki "cəsədin dirilməsi" onun ruhuna təsir edir. Şüuraltı olaraq, o elə güman edir ki, cəsəd dirilə bilər. Əgər dirilsə, bu, "cəsədin dirüməsi" üçün bir predmet olar. Amma İslama görə, məlumdur ki, "cəsədin dirilməsi" məfhumunun predmeti mümkün deyil və ya mümkün olsa belə, qorxan şəxsin güman etdiyi kimi, dirilən bu cəsəddə "vəhşilik" olmayacaq. Deməli, zehin sofizmə (səhvə) yol vermişdir. Çünki burada, predmeti olmayan "cəsədin dirilməsi" məfhumu predmeti olan məfhum kimi təsəvvür olunmuş və ya predmeti "zərərsiz dirilmə" olduğu halda, "vəhşi dirilmə" kimi qələmə verilmişdir. Bu sofizm nəticəsində insan 443
Məntiq ____________________________________________________________ cəsədlə bir otaqda qalmaqdan qorxur. Elə isə, cəsəddən qorxmaq məntiqsizlikdir. Amma qeyd edək ki, ağıl nə qədər yəqin olsa da, qəlb ona tabe olmur. Bu xüsusiyyət özünü qadınlarda daha çox büruzə verir. Qadınlar bir çox hallarda ağılları qəbul etmədiyi halda, qəlbin təsirinə düşürlər. Çünki qadınlarda atifi hisslər şiddətli olur.
zamanlar həm dindarlar, həm də qeyri-dindarlar (hətta qərbdə, məsüıilikdə belə) arasmda böyük maraq doğuran bir sahəyə toxunmaq istəyirik. Bu sahə bütün elmlərin son məqsədi olan əvvəlki fəsildə bəhs etdiyimiz "irfan" haqqmdadır. İrfan elmi son dərəcə dəqiq, ciddi bir sahədir. Belə ki, əxlaq, riyaziyyat, məntiq, fəlsəfə haqqmda məlumatı olmayan kəslərin bu elmə birbaşa daxil oknaları münasib deyil. İrfan elminin nəzəriyyəsinin yaradıcıları yuxarıda adım çəkdiyimiz elmləri bilmədən bu eknə başlamağı məsləhət görmürlər. Çünki irfan hər kəsin, hər ağIm anlaya biləcəyi sadə sahə deyil. İrfan haqqmda belə deməyimiz ona görədir ki, hətta məntiq, fəlsəfə ilə məşğul olan bəzi şəxslər vardır ki, həqiqətdə bu elmləri başa düşməmişlər və başa düşmürlər. Yəni bu iki ekn o qədər dəqiq, incə idrakdır ki, onu dərk etmədiyimiz halda, elə güman edə bilərik ki, tamamilə başa düşürük. Hətta fəlsəfə elmində elə məsələlər var ki, onun dərk olunması üçün mütləq zaman lazımdır. Bəzən dərk etdiyini düşünürsən, bir neçə ildən sonra anlayırsan ki, yox, sən dərk etdiyin başqa mətləb imiş. Belə olan halda, fəlsəfədən qat-qat dərin olan, iti zehin tələb edən irfan haqqmda yuxarıda dediklərimiz yerinə düşür. Amma bununla belə, biz burada, yalnız adı haqqmdamı deyək, yaxud son dərəcə qısa məlumatmı deyək, yenə də irfan haqqmda danışmaq istərdik ki, "Məfhum-predmet" dərsi ilə əlaqəsi vardır. 444
Xaric oxu Nəzərimizcə, hər bir elmin haradan, necə yaranması ilə bərabər onun qisimlərinin də hansı şərtlərlə bağlı olduğunu göstərmək lazımdır. Buna görə də biz İrfanm və yaxud "Allaha iman"m hansı növləri olduğunu göstərmək istərdik. Burada verilən izahlar isə xüsusi bir baxışdır. Beləliklə: Müsəlmanlar, məsihilər və s. AUaba inamrlar. Onlarm bu inamı, imam, görəsən, hansı Allahadır? Məfhum-predmet dərsinə əsasən, hər bir şeyin varlığı, vücudu dörd məkandadır: xarici, zehni, yaızılı və şifahi məkan. Məlumdur ki, Allaha olan inam və iman, yalnız bu dörd məkandan xarici məkanda var olan Allaha olmalıdır. Qalan hallar qəbul olunmazdır. Çünki onlar xəyali imanlardır. Deməli, ömrü boyu Allahla olan, onun dedikləri ilə oturub-duran şəxs hər zaman diqqətli olmalıdır ki, xəyali Allahla oturub-durmuş oknasm. Çünki bəzən elə olur ki, insan Allaha iman gətirdiyini güman edir, amma həqiqətdə isə özünün zehnində yaratdığı Allaha ibadət etmiş olur. Bütün ömür bununla keçmiş və bununla da bitmiş olur. İndi də Allahm bu dörd məkandakı vücudlarma baxaq: 1.
Xarici aləmdəki Allaha ekni, əqli, məntiqi, fəlsəfi yollarla iman gətirilməlidir. Belə də olur. Hər bir kəs Allaha öz həddinə uyğun olaraq dəlillə inanır. Xarici aləmdəki Allahm varlığı qəbul edildikdən sonra. Onun dediyi yollarla yaşanmalıdır ki, bu da İslamm təqdim etdiyi yoldur. İndi görək Allahm qalan üç məkandakı cilvələrinin Allahla nə qədər rabitəsi vardır? Doğrudur ki, qalan üç məkandakı Allaha iman xəyalidir, amma onlarm tamamilə kənara atılması düzgün deyil. Onlardan da xarici aləmdəki Allaha tərəf hərəkət etmək üçün istifadə etmək olar və həmçinin bundan hər bir Allahsevən, təkallahlı təbii şəkildə istifadə edir. 2.
Bu üç məkandan zehni məkandakı Allahm varlığı qəbul edilməzdir. Çünki Allahm təsəvvür edilməsi həm İslamda qadağan olunmuşdur, həm də Onun zehnə sığmaması fəlsəfi dəlillərlə isbat edilmişdir. Bımunla belə, zehində ilahi fenomen 445
Yüklə 2,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|