35
Şəkil 3. Keyfiyyətə istehsalat nəzarəti növləri
F
övr
i
O
rqa
noe
pt
ik
A
lə
t
F
as
il
əs
iz
M
əhs
ul
pa
rt
iya
sı
na
n
əz
ar
ət
P
as
si
v
A
kt
iv
M
üf
ət
ti
şl
ik
G
öz
əya
rı
ı
K
eyf
iyy
ət
ə
la
m
ət
i
üz
rə
K
əm
iyy
ət
ə
la
m
ət
i
üz
rə
Nəzarət
vasitələrinə görə
Məhsulun nəzarətə
daxil olunması
xarakterinə görə
Qəbul olunan
qərarlar üzrə
Nəzarət xa-
rakterinə görə
Nəzarət olunan
parametrə görə
Keyfiyyətə nəzarət növləri
İstehsal prosesinin
mərhələləri üzrə
G
ir
iş
Ə
m
əl
iyya
t
H
az
ır
m
əhs
ul
un
M
əhs
ul
un
sa
xl
anm
a
sı
nı
n
M
əhs
ul
un
n
əql
ol
unm
as
ını
n
M
əhs
ul
un
q
əbul
n
əz
ar
ət
i
T
exnol
oj
i
pr
os
es
lə
ri
n
v
əz
iyy
ət
ini
qi
ym
ət
lə
ndi
rm
ək
üç
ün
m
əhs
ul
un
ke
yf
iyy
ət
in
ə
n
əz
ar
ət
Nəzarət məqsədinə
görə
Nəzarət olunan
məhsulun istifadə
olunma imkanları görə
D
ağı
dı
cı
D
ağı
dı
cı
s
ız
Nəzarət olunan
məhsulun
həcminə görə
T
am
S
eç
m
ə
36
Keyfiyyətə dağıdıcısız nəzarət üsullarının tətbiq edilməsi aşağıdakıları təmin edir :
istismarın ilkin mərhələsində imtinaların intensivliyinin qiymətinin
böyüməsinə gətirib çıxaran gizli qüsurların aşkar olunması;
sınaqlar və istismar zamanı imtinaların səbəbinin və xarakterinin təyin
olunması;
texniki xidmətlər zamanı nəzarətin obyektivliyinin və doğruluğunun
yüksəldilməsi;
dinamik rejimdə, o cümlədən sürətləndirilmiş sınaqlarda keyfiyyətə
nəzarətin mümkünlüyü.
Keyfiyyətə dağıdıcısız nəzarət üsulunun istifadə edilməsi həmçinin
məmulatda qüsurların olmasını, məmulatın normal işlənməsi üçün aşkar olunan
qüsurların təhlükəlilik dərəcəsini təyin edir.
Nəzarət olunan obyektlərin sayından asılı olaraq məhsulun bütün
vahidlərinə nəzarətin aparılması ilə tam nəzarəti və nisbətən az miqdarda məhsul
vahidlərinin nəzarətinin aparılması ilə seçmə nəzarətini fərqləndirmək lazımdır.
Məhsul partiyası adlandırılan məhsul toplusunun keyfiyyəti haqqında qərar
partiyadan seçməyə nəzarət nəticələri əsasında qəbul olunur.
Hər bir məhsul vahidinə nəzarəti həyata keçirən tam nəzarət aşağıdakı
hallarda istifadə olunur [5,6]:
yeni məhsulun istehsala qoyulması mərhələsində və texnoloji əməliyyatın
yerinə yetirilmə keyfiyyətinin sonrakı mərhələlərdə yoxlanması mümkün olmadığı
istehsal şəraitində;
texnoloji proses və avadanlıq hazırlanan məhsulun lazımi keyfiyyət
stabilliyini təmin etmirsə;
Qüsurların və qüsurlu məhsul vahidlərinin sonrakı istehsala və ya istismara
buraxılması qətiyyən mümkün olmadığı halda istehsal olunan məhsula yüksək
keyfiyyət tələbləri irəli sürülən zaman ;
37
nəzarət obyektinin miqdarı istehsalçı və istehlakçı üçün müəyyən olunmuş
risklə seçmələrin yaxud probun alınması üçün kifayət olmadığı hallarda, məs.
fərdi, kiçik seriyalı və seriyalı istehsal şəraitində.
Eyni adlı, tipölçülü və ya tipnominallı məhsul eyni şəraitdə və müəyyən
olunmuş vaxt müddətində paylanması riyazi statistika qanunlarına tabe olan
keyfiyyət göstəricilərilə xarakterizə olunur. Proseduraları və qaydaları riyazi
statistika qaydalarına əsaslanan seçmə nəzarət məhsulun keyfiyyətinin statistik
nəzarəti adlanır.
Seçmə nəzarət aşağıdakı hallarda istifadə olunur:
məhsul vahidlərinin sayı istehsalçılar və istehlakçılar üçün təyin olunmuş
risklə seçmələrin alınması üçün kifayət qədər olan kütləvi və iriseriyalı istehsalda;
nəzarət olunan məhsul nümunələrin dağıldığı və ya qismən xassələrini
itirdiyi halda; avtomatik, yarımavtomatik və axın xətlərində yerinə yetirilən
əməliyyatlarda;
nəzarətə sərf olunan böyük zəhmətlilikdə.
Seçmə statistik nəzarətinin ən vacib xarakteristikalarından biri nəzarət
planıdır. Nəzarət növləri haqqında, nəzarət olunan məhsul partiyasının həcmi,
seçmələr və ya problar, nəzarət normativləri və həlledici qaydalar haqqında
verilənlər toplusu nəzarət planı adlanır.
Nəzarət
planı
məhsulun
qəbul
qaydaları
standartlarına,
nəzarət
üsullarına(sınaqlar, təhlil, ölçmələr) və nəzarət əməliyyatlarının texnologiyası üzrə
sənədlərə daxil edilir.
Məhsul partiyasının həcmi (burada məhsul partiyası kimi tədarük olunan
məhsuldan fərqlənə bilən nəzarət olunan partiya nəzərdə tutulmalıdır) nəzarətin
aparılmasının təşkilatı-texniki şərtlərindən asılı olaraq təyin olunur. Seçmənin
həcmi, yəni nəzarətə uğradılan məhsul vahidlərinin sayı partiyanın həcmindən,