Referat Buraxılış işi Məhsulun istehsal keyfiyyətinə nəzarət sistemlərinin
Yüklə 372,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
45
Şəkil 5. Keyfiyyətə nəzarət sisteminin mərhələləri Nəzarət sistemi aşağıdakı elementləri daxil edir (şəkil5): keyfiyyətə nəzarət mərhələlərindən asılı olaraq nəzarət obyektlərini (şəkil5); nəzarət əməliyyatları və onların ardıcıllığını; nəzarət vasitələri, qaydaları və üsullarını; nəzarətin mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılması vasitələrini; Sənədlər Məhsulun işlənmə mərhələləri Təcrübə nümunələri Əsas istehsalda istifadə olunan və müəssisəyə daxil olunan xammal, materiallar, yarımfabrikatlar, dəstləşdirici məmulatlar və ləvazimatlar Əsas istehsalın məhsulu Texnoloji proseslər və rejimlər İstehsal avadanlıqları və tərtibatlar İstehsalın mərhələsi Qablaşdırma Nəql olunma mərhələsi Yükboşaltma və nəqletmə şəraiti Məhsulun texniki vəziyyəti Məmulatın istifadə olunma rejimləri və şəraitləri İstismar xidmətinin reqlamenti və texnologiyası İstismar mərhələsi
46
sənədləri; müvafiq ixtisaslı icraçıları. Nəzarət sistemi aşağıdakıların uyğunluğunu təmin etməlidir: layihə-konstruktor işləmələrin müasir texniki səviyyəsinə, istehlakçılara və xarici bazarın tələblərinə; layihələndirmədə əsası qoyulmuş məhsulun keyfiyyət göstəricilərinin məhsulun istehsal prosesinə; istehsal olunan məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin, standartların və texniki şərtlərin tələblərinə; texnikanın təmirinin və texniki xidmətinin keyfiyyətinin normativ-texniki sənədlərin tələblərinə; icraçıların əməklərinin keyfiyyətinin təyin olunmuş tələblərə. əmək və keyfiyyəti idarəetmə sisteminin effektivliyi müəssisədə nəzarət sisteminin düzgün təşkilindən və fəaliyyətindən asılıdır. Nəzarət sisteminin təşkili prinspial müddəalara əsaslanmalıdır [7,8]: 1. Nəzarət sistemi istehsal prosesinin ayrılmaz hissəsidir və ona görə baş texnoloqun texnoloji xidməti yaxud müvafiq layihə-konstruktor təşkilatları ya texniki nəzarət xidmətinin birbaşa iştirakı ilə ya da onunla razılaşma əsasında texnologiya eyni zamanda işlənib hazırlanır və mütləq təsdiq olunmuş texniki proseslərdə qeyd olunur. Əgər aparıcı xidmət müəssisədə tək deyilsə, bu zaman müəssisənin baş mühəndisinin sərəncamı ilə bu iş başqa bir xidmətə həvalə olunur. 2. Texniki nəzarət sistemi sistemli yanaşma əsasında, yəni məhsulun yaradılması, istehsalı və istismarı mərhələlərini əhatə edən, öz aralarında qarşılıqlı əlaqələndirilmiş elmi, texniki, iqtisadi və təşkilati tədbirlərin istifadə olunması ilə işlənib hazırlanır. Bütün bu tədbirlər məhsulun yüksək keyfiyyətini təmin etməlidir.
47
3. İstehsalatda zay məhsulun alınmasının, xüsusən də təkrarlanmasının mümkünlüyünü istisna etmək üçün nəzarət sistemi texnoloji prosesin gedişinə aktiv təsir etməlidir. Bu prinsipin pozulması aktiv nəzarəti passiv nəzarətə, texniki nəzarət xidməti işçilərini isə zay məhsul istehsalçılarına çevirir. 4. Məhsulun keyfiyyət səviyyəsini reqlamentləşdirən normativ-texniki sənədlərin tələbləri müəssisə işçiləri tərəfindən qeyri şərtsiz yerinə yetirilməsidir (fəhlədən direktora qədər). 5. Nəzarət sisteminin effektivliyi müəssisədə işin keyfiyyətinin yüksək göstəricilərinə görə mükafatlandırma və müəyyən olunmuş əmək keyfiyyəti normalarını pozanlara qarşı daima fəaliyyətdə olan maddi, inzibati və başqa cəzalandırma tədbirlərinin həyata keçirilməsi sistemi ilə təmin olunur. Müəssisədə nəzarət sisteminin fəaliyyət göstərməsini təmin etmək üçün xüsusi xidmət - texniki nəzarət şöbəsi (TNŞ) və ya texniki nəzarət idarəsi (TNİ) yaradılır. Texniki nəzarət xidmətinin ən vacib vəzifəsi normativ-texniki sənədlərin tələblərinə uyğun olmayan məhsul buraxılışının qarşısının alınması, istehsalda nizam-intizamın möhkəmləndirilməsi və buraxılan məhsulun keyfiyyətinə görə bütün istehsal bölmələrinin məsuliyyətinin yüksəldilməsidir. Texniki nəzarət xidmətinin vəzifələrinə daxildir: Nəzarət sisteminin effektivliyinin təhlili, aşağı keyfiyyətli məhsul buraxılışı səbəblərinin aradan qaldırılması, texniki nəzarət xidmətləri işçilərinin əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi, mütərəqqi nəzarət və məhsulun keyfiyyətinin qiymətləndirmə üsullarının, həmçinin nəzarət əməliyyatlarının mexanikləşdirmə və avtomatlaşdırma vasitələrinin tətbiqi yolu ilə nəzarət sistemlərinin inkişafını və təkmilləşdirilməsini təmin etmək ; hazır məhsulun təsdiq olunmuş texnoloji proseslə nəzərdə tutulmuş giriş, əməliyyat və qəbul nəzarəti və digər nəzarət əməliyyatları; 48
texnoloji proseslə təsdiq olunmamış, lakin normativ-texniki sənədlərin tələblərinə cavab verən məhsul buraxılışını təmin etmək üçün lazım olan seçmə yoxlamalar; texnoloji nizam-intizama riayət olunmasına seçmə nəzarət; qəbul olunmuş məhsula və giriş nəzarəti nəticələrinə görə tədarükçülərə iradların təqdim edilməsı üçün sənədlərin işlənməsi; buraxılan məhsulun tədarükü şərtləri ilə nəzərdə tutulubsa, müəssisənin başqa bölmələrinin işçiləri ilə birlikdə sifarişçinin nümayəndəsinə hazır məhsulun təqdim olunması; iradların qeydiyyatı və məhsulun keyfiyyəti haqqında hesabatın tərtib olunması; məhsulun sertifikatlaşdırmaya hazırlanması işlərində iştirak etmək və məhsuun istehsalı prosesində sertifikatlaşdırma şərtlərinə əməl edilməsinə nəzarət; sexlərdə, sahələrdə və briqadalarda məhsula, həmçinin özünənəzarətə keçirilmiş işçilərlə hazırlanmış məhsula vaxtaşırı seçmə nəzarət; zay malın kənarlaşdırılmasına və çıxdaşlaşdırılmış məhsulun müvafiq markalaşdırılmasına nəzarət. Texniki nəzarət şöbəsi, əlavə olaraq, müəssisəyə xammalın, materialların və dəstləşdirici məmulatların tədarükünə müqavilələrin hazırlanmasında iştirak edir; təşkilat standartların, məhsulun keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi üzrə sənədlərin təkmilləşdirilməsinə dair təkliflər işləyib hazırlayır, yüksək keyfiyyətli məhsul buraxılışının stimullaşdırılması və keyfiyyətsiz məhsul buraxılışı üzrə mübarizənin təkmilləşdirilməsi üzrə təkliflər verir. Adətən, istehsal təşkilatlarının texniki nəzarət xidmətinin tərkibinə üç növ struktur bölmələr daxil edilir (şəkil 6). Struktur bölmə altında büro, sektor, laboratoriya və s., yaxud iki və ya bir neçə icraçılardan ibarət olan qrup, və ya texniki nəzarət xidməti üzərinə qoyulmuş bir və ya bir neçə funksiyanı tam yerinə yetirən ayrıca icraçı başa düşülür [7,8].
49
Ümumi səriştəli bölmə verilən təşkilatın bütün istehsalatına nəzarət məsələləri ilə məşğul olur. İri müəssisələrdə bu texniki büro, orta müəssisələrdə- texniki nəzarət xidmətinin texniki qrupu və xırda müəssisələrdə – texniki nəzarət xidmətinin texniki büro vəzifəsini icra edən ümumi səriştəli mütəxəssisi ola bilər. Xüsusi (funksional) səriştəli bölmələ müəssisənin bütün istehsalatı üçün hər-hansı bir nəzarət funksiyası ilə məşğuldur. (məsələn, giriş nəzarəti bürosu, çıxdaşların və reklamasiyaların təhlili qrupu). Təbiidir ki, konkret müəssisəyə aid edildikdə bu struktur geniş hüdudlarda dəyişə bilər. Verilən müəssisəyə və ya istehsalata xas olmayan funksiyalar istisna olunur. Məs. əgər texniki nəzarət xidməti tərkibində hazır məhsul anbarında nəzarətlə məşğul olan bölmə yoxdursa, bu funksiya ümumi səriştəli bölməyə- texniki nəzarət xidmətin texniki bürosuna- həvalə olunur. Əgər texniki nəzarət xidməti tərkibində zay malın və reklamasiyaların təhlilini aparan bölmə nəzərdə tutulmayıbsa, bu halda məhsulun təyin olunmuş tələblərə uyğun olmaması barədə narazılıqların qeydiyyatı və hesabatını texniki nəzarət xidmətinin texniki bürosu apara bilər. Bir çox müəssisələrdə müfəttişlik nəzarətini texniki büronun iki-üç nəfərdən ibarət qrupu (bölmə) aparır və bəzi hallarda isə bu işləri bir icraçıya tapşırırlar. Texniki nəzarət bölməsi müəssisənin digər bölmələri və xidmətləri ilə sıx qarşılıqlı əlaqədə fəaliyyət göstərir. Müəssisənin laboratoriyaları texniki nəzarət xidmətinin tələbi ilə yeni nəzarət üsullarının işlənməsi, buraxılan məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün tələb olunan sınaqları və məhsulun əlavə tədqiqini aparırlar, ölçü vasitələrinin yoxlanmasını, tənzimlənməsını və təmirini həyata keçirir. Sex səriştəli bölmələri bir konkret sexdə bütün nəzarət məsələləri ilə məşğuldur.
50
Təbiidir ki, konkret müəssisəyə aid edildikdə bu struktur geniş hüdudlarda dəyişə bilər. Verilən müəssisəyə və ya istehsalata xas olmayan funksiyalar istisna olunur. Məs. əgər texniki nəzarət xidməti tərkibində hazır məhsul anbarında nəzarətlə məşğul olan bölmə yoxdursa, bu funksiya ümumi səriştəli bölməyə- texniki nəzarət xidmətin texniki bürosuna həvalə olunur.
Şəkil 6. Texniki nəzarət xidmətinin birtipli struktur bölmələri Hazır mal anbarında nəzarət bölməsi
Texniki büro Ümumi səriştəli texniki nəzarət xidməti bölməsi Giriş nəzarəti bölməsi İxrac olunan məhsulun nəzarəti üzrə bölmə Nəzarət sınaqları üzrə bölmə Xüsusi (funksional) səriştəli texniki xidmət bölməsi
Giriş nəzarəti bölməsi İstehsal və sınaq sexlərində texniki nəzarət bürosu Sex səriştəli texniki nəzarət xidməti bölməsi Tullantıların emal keyfiyyətinə nəzarət bölməsi Zay malın və reklamasiyaların təhlili bölməsi
51
Əgər texniki nəzarət xidməti tərkibində zay malın və reklamasiyaların təhlilini aparan bölmə nəzərdə tutulmayıbsa, bu halda məhsulun təyin olunmuş tələblərə uyğun olmaması barədə narazılıqların qeydiyyatı və hesabatını texniki nəzarət xidmətinin texniki bürosu apara bilər. Bir çox müəssisələrdə müfəttişlik nəzarətini texniki büronun iki-üç nəfərdən ibarət qrupu (bölmə) aparır və bəzi hallarda isə bu işləri bir icraçıya tapşırırlar. Texniki nəzarət bölməsi müəssisənin digər bölmələri və xidmətləri ilə sıx qarşılıqlı əlaqədə fəaliyyət göstərir. Müəssisənin laboratoriyaları texniki nəzarət xidmətinin tələbi ilə yeni nəzarət üsullarının işlənməsi, buraxılan məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün tələb olunan sınaqları və məhsulun əlavə tədqiqini aparırlar, ölçü vasitələrinin yoxlanmasını, tənzimlənməsını və təmirini həyata keçirir. Baş mexanik və baş energetik şöbələri texniki nəzarət xidməti ilə birgə texnoloji avadanlığın dəqiqliyinə və stabilliyinə nəzarət edirlər. Maddi-texniki təchizat xidməti texniki nəzarət xidmətini müəssisəyə daxil olan məhsul haqqında vaxtlı-vaxtında məlumatlandırmalı və qoşma sənədlərini təqdim etməlidir. Adətən, zay maldan yaranan itkilərin uçotunu aparmaq, zay məhsulun buraxılışnda təqsirkar olan şəxslər tərəfindən vurulmuş zərərin ödənilməsi və yüksək əmək keyfiyyətinə görə işçilərin mükafatlandırılması üçün texniki nəzarət xidməti əmək və əməkhaqqı şöbəsinə və mühasibata zay məhsul haqqında sənədləri təqdim edir. Yuxarıda qeyd olunanları yekunlaşdıraraq qeyd etmək olar ki, keyfiyyətə müasir nəzarət bütün təşkilatı əhatə edən mürəkkəb sistemdir və keyfiyyət problemlərinin effektiv həlli onun uğurlu fəaliyyətindən asılıdır. 52
1. Məhsulun, işin və xidmətin yüksək keyfiyyəti satış və rentabelliyi artırır, bu isə ölkənin ixrac potensialının artırılmasına səbəb olur, zəncirvari reaksiya ilə olkə vətəndaşlarının rifah halının və həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi ilə nəticələnir. Odur ki, istehsal prosesinin müxtəlif səviyyələrində daimi, sistemli işlərin və
tədbirlərin yerinə
yetirilməsi ilə
məsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasını həyata keçirmək vacibdir. 2. Keyfiyyətin idarə edilməsi çoxlu üsul və vasitələri özündə cəmləşdirir və onlar layihələndirmə, istehsal və satış mərhələsində yüksək keyfiyyətin təmin edilməsinə imkan verir. Keyfiyyətin idarə edilməsi üçün onun qiymətləndirilməsi vacibdir, lakin keyfiyyətin qiymətləndirilməsinin müasir üsulları lazımı tam informasiyanı nəzərə almağa imkan vermir. Bu isə öz növbəsində keyfiyyətin qiymətləndirilməsi ilə bağlı qeyri ─ düzgün qərarların qəbuluna gətirib çıxarır. Istehsal fəaliyyətiinin bütün sferasında yüksək keyfiyyətin əldə edilməsi onun qiymətləndirilməsi və idarə edilməsinin kompleks tədbirlərinin tətbiqini zəruri edir. 3. keyfiyyətin yüksəldilməsi metodları hər müəssisəsdə yaxşı işləyə və işləməyə də bilər. Ona görə də kompaniyalar keyfiyyətin yüksəldilməsi metodlarının seçilməsi sualına çox ehtiyatla yanaşmalıdırlar və əlbəttə bütün metodları dərhal tətbiq etməməlidirlər. Keyfiyyətin təkmilləşdirilməsi metodunun seçilməsi zamanı insan faktorunu, mədəniyyətin təsirini qiymətləndirməmək olmaz.
4. Tədqiqatlar göstərir ki, məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin yüksəldilməsi əlavə xərclər tələb edən tədbirlərin həyata keçirilməsi yolu ilə mümkün olur. Məhz bu göstəricilərdən istifadə etməklə istehsalçı və istehlakçı səviyyəsində yeni texnikanın iqtisadi səmərəsinin təyin edilməsi həyata keçirilir. 53
5. Yuxarıda qeyd olunanları yekunlaşdıraraq qeyd etmək olar ki, keyfiyyətə müasir nəzarət bütün təşkilatı əhatə edən mürəkkəb sistemdir və keyfiyyət problemlərinin effektiv həlli onun uğurlu fəaliyyətindən asılıdır.
54
1. Всеобщее управление качеством: Учебник для вузов / Глудкин ОП., Горбуяов НМ., Гуров А.И., Зорин Ю. В. / Под ред. Глудкина ОП. — М.: Радио и связь, 1999. — 600 с. 2. Свиткин М.З., Мацута В.Д., Рахлин КМ. Менеджмент качества и обеспечение качества продукции на основе международных стандартов ИСО. — СП6.: Изд- во СП6 картфабрика ВСЕГЕИ, 1999. — 403 с. 3. Фокс М.Дж. Введение в обеспечение качества: Модуль РРЖ№ 415а / Пер. с англ. под общей редакцией Азарова В.Н. — М.: Фонд Европейский центр по качеству, 1999. — 118 с. 4. ИСО 8402:1994. Управление качеством и обеспечение качества — Словарь // Системы качества. Межаународные стандарты ИСО серии 9000. — В трех томах: Том 2. — М.: 1997. — С. 2-8-1—2-8-22. 5. ГОСТ Р ИСО 9000—2001. Системы менеджмента качества. Основные положения и словарь. — М.; ИПК Издательство стандартов, 2001. — 30 с. 6. Сергеев А.Г., Латышев М.В. Сертификация: Учебное пособие для студентов вузов. — М.: Издательская корпорация «Логос», 1999. — 248 с. 7. Аронов И.З., Версан В.Г. Техническое регулирование — инструмент инноваций // Стандарты и качество, — 2004, — №1. — С. 24—26. 8.Ponomaryov S.V., Mişşenko S.V., Belobraqin V.Y. Məhsulun keyfiyyətinin idarə edilməsi: Dərs vəsaiti. – /рус дилиндян тяр cцмя. Бакы: «Игтисад Uниверситети», няшриййаты, 2008.
55
Səh Giriş.................................................................................................................5 1.Keyfiyyət məvhumuna yanaşmaların qısa səciyyəsi....................................6 2. İSO 9000 seriyalı standartlar əsasında istehsal edilən məhsulların keyfiyyətinin yüksəldilməsi istiqamətləri.................................................15 3. Məhsulun keyfiyyət göstəricilərinin nomenklaturunun təhlili..................22 4. Məhsulun istehsal keyfiyyətinə nəzarətin təşkili qaydaları ......................33 5. Müasir nəzarət vasitələrinin təhlili............................................................43 Nəticə və təkliflər..........................................................................................53 Ədəbiyyat......................................................................................................55
Yüklə 372,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|