Referat Buraxılış işi Məhsulun istehsal keyfiyyətinə nəzarət sistemlərinin

19 

 

çatışmazlığı;  aşağı  ixtisaslaşma.  Deyilmiş  əsas  şərtləri  və  məhsulun  yüksək 

keyfiyyətli  buraxılması  təminatı  yolunu  nəzərə  alaraq  bu  problem  növbəti 

yaxşılaşdırma  yolları  ilə  mümkün  olardı:  layihə  və  mühəndislik  qərarlarının 

(həllərinin)  təkmilləşdirilməsi;  texnoloji,  texniki  və  təşkilat  səviyyəsinin  artımı, 

həmçinin  istehsal  mədəniyyəti;  texnoloji  intizama  riayət  etmə;  texniki  keyfiyyət 

yoxlamasının  yaxşılaşması;  işçilərin  ixtisaslaşdırılmasının  artması;  məhsulun 

keyfiyyəti üçün onların maddi  marağının və məsuliyyətin gücləndirilməsi. Aparıcı 

istiqamətlərin  üzə  çıxardılması  və  məhsulun  keyfiyyətinin  yaxşılaşması  yolları, 

xüsusən  xalq  istehlakı  malları  üçün  çox  əhəmiyyətlidir.  Bilavasitə  məhsulun 

keyfiyyətinin  yaxşılaşması  hər  şeydən  əvvəl  məmulatların  konstruksiyasının 

təkmilləşdirilməsi ilə əldə edilir. Hər sahədə elmi tədqiqat institutlarının məhsulun 

yeni  görünüşlərinin  hazırlanması,  unifikasiya,  detalların  və  düyünlərin 

konstruksiyasına  daxil  olanların  normallaşması,  nümunələrin  üstünlükləri  və 

çatışmazlıqlarının  öyrənilməsi  ilə  məşğul  olan  konstruktor  bürosu  mövcuddur. 

İstehsala  buraxılmış  məmulatın  keyfiyyəti  üç  ən  əhəmiyyətli  amildən  asılıdır  - 

avadanlıqlar,  hazırlanma  texnologiyaları,  kadrların  ixtisaslaşmaları  və  xammal, 

materiallar,  yarımfabrikatlar  tərəfindən  alınan  xarakteristikasının  üstünlüyü. 

İstehsal  prosesinin  bütün  amillərinə  tənzimlənmiş  tələblərə  ciddi  riayət  etməni 

təmin  etmək  əhəmiyyətlidir.  Keyfiyyətin  yaxşılaşmasına  həmçinin  istehsal 

mədəniyyətinin  artırılması  ilə  -  sexlərdə  və  anbarlarda  təmizlik,  temperaturları  və 

rütubətləri  (xüsusi  halda,  havanın  kondisiyalaşdırılması  yolu  ilə),  rasional 

işıqlandırmanı,  səs-küyün  xəbərdarlığını  və  s.  daimi  nizamda  saxlamaqla  nail 

olmaq  olar.  Keyfiyyətin  artırılması  üzrə  tədbirlər  iqtisadi  effektivlik  və  bu 

hədəflərə  əlavə  xərcləri  ödəmə  müddətlərini  nəzərə  alaraq  işlənir.  Məhsulun 

keyfiyyətinin  artırılması  onun  həyat  dövrəsinin  (istehsalın  hazırlığı,  istehsal, 

istehlak)  bütün  mərhələlərində  birdəfəlik  və  cari  xərclərin  artımıyla  həyata 

keçirilir.  Ona  nail  olmaq  əhəmiyyətlidir  ki,  o  yalnız  istehlak  xüsusiyyətləri  üzrə 

yox, həm də xərclər üzrə dünya bazarında ən yaxşı və rəqabətə davamlı olsun. Olur 

ki,  məhsulun  keyfiyyətini  yüksəltmək  üçün  birdəfəlik  və  cari  xərclər,  həmçinin 

---

20 

 

avadanlıqlar,  ən  böyük  dərəcədə  artır,  bu  halda  məhsulun  qiyməti  daha  sürətlə 

artır.  Nəticədə  ola  bilər  ki,  o,  istismarda  kifayət  qədər  qənaətli  olmasın.  Belə 

xərclərin  effektivliyinin  hesablamalarında  kapital  qoyuluşlarının  müqayisəli 

effektivliyinin  təyininin  metodikası  üçün  tipik  meyarlar  və  göstəricilər  istifadə 

olunur.  Ən  yaxşı  variant  faydalı  effektivlik  xərclər  minimal  olduğu  halda  qəbul 

edilir.  Həm  də  keyfiyyətin  artırılması  hesabına  alınan  iqtisadi  effekt  maddi 

resursların,  texnoloji  avadanlığın  və  işçi  qüvvəsinin  xərclərinin  nisbi  ixtisarı 

vasitəsilə  reallaşır.  Buraxılan  məhsulun  keyfiyyətinin  artırılması  effektiv 

fəaliyyətin  təminatı  və  keyfiyyəti  idarəetmə  sisteminin  bütövlüyü  hesabına 

mümkün  hesab  edilir.  Kеyfiyyətin  yüksəldilməsi  üçün  ISО  9000  sеriyаlı 

bеynəlхаlq  stаndаrtlаrın  bаzаsındа  kеyfiyyətin  idаrəеdilmə  sistеmlərinin  iələnib 

hаzərlаnmаsı  və  tətbiqi  üzrə  müəyyən  işlər  аpаrılır.  Mütəхəssislər  bilirlər  ki,  bu 

bеynəlхаlq  stаndаrtlаrа  əsаslаnаn  kеyfiyyət  sistеmləri  хаrici  bаzаrlаrа  çıхmаq 

istəyən müəssisələr üçün minimum tələblərə uyğundur. Bizim rеspublikа dа хаrici 

mаl  mübаdiləsində  bərаbər  hüquqlu  tərəf  müqаbili  оlmаq  və  bu  sаhədə  Аvrоpа 

Ittifаqınа  və  Ümumdünyа  ticаrət  təəkilаtınа  birləşmək  üçün  ilk  аddımlаr  аtılan 

dövrdə müəssisələrdə kеyfiyyətin yüksəldilməsi hər vаsitə ilə təmin оlunmаlı və bu 

səviyyə  sеrtifikаtlа  təsdiq  оlunmаlıdır.  Bunun  üçün  məcburi  sеrtifikаtlаədərmа 

sistеmi  tətbiq  оlunmаlıdır.  Məhsulu  məcburi  sеrtifikаtlаşdırmаdаn  kеçən 

müəssisənin  rəhbərliyi  həmin  müəssisədə  kеyfiyyət  sistеminin  yаrаdılmаsı, 

istеhsаlаtın  аttеstаsiyаsı  və  məmulаtlаrın  sеrtifikаtlаşdırılmаsını  təmin  еtmək  üzrə 

müəyyən  işlər  аpаrmаlıdır.  Keyfiyyət  sahəsində  hamının  qəbul  etdiyi  mütəxəssis 

Piter  Druker  iddia  edir  ki,  başlanğıc  üçün  strategiyanın,  fəaliyyətin  məqsədli 

istiqamətiylə,  düzgün  oriyentiri  göstərmək  seçimiylə  müəyyən  etmək  və  sonra 

qoyulmuş  hədəflərə  mümkün  vasitələrlə  minimum  nail olmağa çalışmaq  lazımdır. 

Əvvəlcə  -  düzgün  strategiya,  və  sonra  -  qənaətli  istehsal.  Geniş  məlumdur  ki,  "ən 

yaxşı"  xərclərin  ixtisarının  üsulu -  bu  istənilən  fəaliyyətin dayandırılmasıdır.  Hələ 

Maykl  Porter  o  haqda  yazırdı  ki,  minimal  xərclər  əsasında  rəqabəti  əks  etdirən 

marketinq  strategiyası  mövcuddur.  Bu  halda  güman  edilir  ki,  keyfiyyət  kimi 

---

21 

 

rəqabətə  davamlılığın  belə  aspektlərinə  tələblər,  müqavilə  intizamı,  xidmət  və  s. 

təsbit  edilir  və  kifayət  qədər  yüksək  səviyyədədir.  Mütəxəssislər  təsdiq  edirlər  ki, 

aşağı  xərclər  şirkətin  uzun  müddətli  rəqabət  üstünlüyü  deyil  və  yalnız  vəziyyət 

imkanları  yaradır.  Keyfiyyətin  yüksəldilməsinin  bir  çox  metodları  mövcuddurki, 

onlar məhsulların, proseslərin, həmçinin də personalın təkmilləşdirilməsini nəzərdə 

tutur.  Bu  metod  və  yanaşmalardan  hər  biri  uğurla  eləcə  də  uğursuzluqlarala 

qarşılaşıb.  Uğura  və  ya  müvəffəqiyyətsizliklərə  aid  bəzi  ümumi  səbəblər 

təkmilləşdirmənin  idarə  edilməsinin  öhdəliklərindən,  bilik  və  təcrübəsindən, 

arzuolunan 

təkmilləşdirmənin 

miqyasından 

və 

korporativ 

mədəniyyətə 

uyğunlaşmadan  ibarətdir.  Məsələn,  keyfiyyətin  yüksəldilməsi  metodları  hər 

müəssisəsdə  yaxşı  işləyə  və  işləməyə  də  bilər.  Ona  görə  də  kompaniyalar 

keyfiyyətin  yüksəldilməsi  metodlarının  seçilməsi  sualına  çox  ehtiyatla 

yanaşmalıdırlar  və  əlbəttə  bütün  metodları  dərhal  tətbiq  etməməlidirlər. 

Keyfiyyətin  təkmilləşdirilməsi  metodunun  seçilməsi  zamanı  insan  faktorunu, 

mədəniyyətin 

təsirini 

qiymətləndirməmək 

olmaz. 

Beləliklə, 

məhsulların 

keyfiyyətinin  yüksəldilməsi  məsələsinə  diqqətin  yönəlməsinə  səbəb  olan  yuxarıda 

qeyd etdiyimiz bir sıra amillərdən başqa bir sıra metodlar da mövcuddur.  

3. Məhsulun keyfiyyət göstəricilərinin nomenklaturunun təhlili 

Məhsulun  keyfiyyət  göstəricisinin  rolunun  artması  ilə  onun  kəmiyyət 

təyininin  aşkar  edilməsi  məsələsi  mühüm  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Bu  problem  

həmişə  mövcud  olmuş  və  müəyyən  qədər  həllini  tapmışdır.  Bu  həllər  əsasən 

intuitiv səciyyə daşıyır və ya ekspert qiymətləndirilməsi ilə yerinə yetirilirdi.  Odur 

ki,  keyfiyyətin  qiymətləndirilməsi  üçün  ümumiləşdirici  və  ya  kompleks  

göstəricilərdən  istifadə  olunmur.  Bütün  bunlar  isə  məhsulun  xassələrinin  sintezini 

əks  etdirir.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  xassələrinin  məcmuuna  görə  kəmiyyət 

təyininin  aşkar  edilməsi,  ayrı  ─  ayrı  xassənin  kəmiyyət  təyinindən  daha  çox  

mürəkkəbdir.  Bu məsələdə ən böyük çətinlik keyfiyyətin  ayrı ─ ayrı xassəsi üzrə  

xüsusi  göstəricilərin  vahid  kompleks  göstəriciyə  gətirilməsidir.  Məhsulun  

---