Reja: “Fizika” faniga kirish. Fizika

Jismning vaqt birligidagi aylanishlar soni aylanish chastotasi deb ataladi. Aylanish chastotasi v (nyu) bilan belgilanadi. Uning asosiy birligi – 1/s.

8

Agar jism Δt vaqtda n marta aylangan bo‘lsa, u holda aylanish chastotasi v
quyidagicha aniqlanadi: 𝑣 = ^𝑛
𝑡
Aylanish davri T bilan aylanish chastotasi v orasidagi munosabat: 𝑇 = ^𝑛; 𝑣 = ^𝑛
𝑣 𝑇
Aylanish davri T bilan chiziqli tezlik υ orasidagi munosabat: 𝑇 = ^2𝜋𝑅 ; 𝑣 = ^2𝜋𝑅
𝑣 𝑇
Aylanish davri T bilan burchak tezlik ω orasidagi munosabat: 𝑇 = ^2𝜋 ; 𝜔 = ^2𝜋

𝜔
Aylanish chastotasi v va chiziqli tezlik υ orasidagi munosabat: 𝑣 = ^𝖯
2𝜋𝑅
𝑇
; 𝖯 = 2𝜋𝑣𝑅

Aylanish chastotasi v va burchak tezlik ω orasidagi munosabat: = ^𝜔
2𝜋
; 𝜔 = 2𝜋𝑣

Aylanma harakatda moddiy nuqtaning chiziqli tezligining son qiymati o‘zgaradigan hollar ham uchraydi. Bunday paytda moddiy nuqtaning chiziqli tezligi o‘zgarishi bilan bog‘liq tezlanish vujudga keladi. Bu tezlanish tezlikning son qiymati o‘zgarishi tufayli hosil bo‘lganligidan, uning yo‘nalishi tezlik yo‘nalishi bilan mos tushadi. Shunga ko‘ra uni urinma, ya’ni tangensial tezlanish

deb ataymiz va uning ifodasi quyidagicha bo‘ladi: 𝑎⃗_{𝑐
= ∆}⃗_𝖯⃗
𝑡

Aylanma harakatlanayotgan moddiy nuqtaning chiziqli tezligi ham o‘zgarsa, uning
umumiy tezlanishi 𝑎⃗ = 𝑎⃗_𝑐 + 𝑎⃗_𝑛 yoki 𝑎 = √𝑎² + 𝑎² ifoda orqali aniqlanadi.
𝑐 𝑛
Bu yerda: a_τ= εR ga teng - tangensial tezlanish.


Normal tashkil etuvchish: 𝑎 = ^𝖯2 = ^(𝑅𝜔)2 = 𝜔²𝑅 - normal tezlanish.
^𝑛 𝑅 𝑅

9

10