Reja: “Fizika” faniga kirish. Fizika

Tezlikni o„lchash. Harakatlanayotgan jismlarning tezligi maxsus asboblar yordamida o‘lchanadi. M: avtomobil, kema, samolyot tezligi spidometr (inglizcha speed – tezlik, lotincha metreo – o‘lchash) yordamida o‘lchanadi.

4. 
   To„g„ri chiziqli tekis tezlanuvchan (sekinlanuvchan) harakat. Bunday harakatda jism harakat trayektoriyasi to‘gri chiziqdan iborat bo‘ladi. Harakat tezligining kattaligi bir tekisda ortib (kamayib) boradi, ya’ni teng vaqtlar ichida bir xil kattalikka ortadi (kamayadi), lekin yo‘nalishi o‘zgarmaydi. Bosib o‘tilgan yo‘l
   

𝑠 = 𝖯_{0
𝑡 ±} 𝑎𝑡²
2
formula bilan aniqlanadi “+ˮ ishora tekis tezlanuvchan, a > 0, “–ˮ

ishora tekis sekinlanuvchan (a < 0) bo‘l ganda qo‘yiladi).
Ixtiyoriy teng vaqtlar oraligida tezligining son qiymati bir xil kattalikka o‘zgarib boradigan jismning harakatiga tekis o‘zgaruvchan harakat deb ataladi.
Tezlik o‘zgarishining shu tezlik o‘zgarishi sodir bo‘lgan vaqt oralig‘iga nisbati bilan aniqlanadigan kattalik tezlanish bo‘lib, a harfi bilan belgilanadi.
υ₀ – boshlang‘ich tezlik bilan tekis o’zgaruvchan harakatni boshlagan jismning t
vaqtdagi tezligi υ ga teng bo‘lsa, tezlanish formulasi: 𝑎 = ^𝖯−𝖯0
𝑡

Tezlanishni quyidagicha ta’riflash ham mumkin:

Vaqt birligida jism tezligining o‘zgarishiga son jihatdan teng keladigan kattalik tezlanish deb ataladi.
Xalqaro birliklar sistemasidagi tezlanish birligi – m/s² shunday birlikki, bunda jismning harakat tezligi har 1 s da 1 m/s ga o‘zgaradi.

5.