Vaqti-vaqti
bilan
o'tkaziladigan
yig'ilishlar
-
mashg'ulotlarni
tashkillashtirishning barcha shakllaridan eng yengilidir. Mashg'ulotlar oyiga 1-2
marta o'tkazilishi mumkin. Guruhning epizodik uchrashuvlar
shaklida tashkil
etilishi ko'proq klub shakliga ega, ammo bu uni mashg'ulot guruhlari tamoyillari
asosida tashkil etish imkoniyatini istisno etmaydi. Bunday holda, boshlovchi har
bir yig'ilish mustaqil va yakunlangan tadbir bo'lishini ta'minlashga harakat
qilishi kerak. Ushbu guruhlarda ishtirokchilarning miqdoriy tarkibi va
sinflarning umumiy yo'nalishi o'zgarishi mumkin. Qabul qilingan o'zgarishlarni
kuchaytirish va saqlash uchun ilgari intensiv kurs shaklida o'tkazilgan trening
ishtirokchilari bilan vaqti-vaqti bilan uchrashuvlar tashkil qilish mumkin.
Trening dasturini tayyorlash.
Trening dasturini tuzilishi ko'p jihatdan
trening modeliga va echilayotgan vazifalarning xususiyatlariga bog'liq. Biroq,
dasturni rejalashtirishda hisobga olinishi kerak bo'lgan
bir qator umumiy
tamoyillar mavjud. Ular orasida trening mashg'ulotlari va mashg'ulotlarining
uzluksizligi,
shuningdek, guruhning bosqichma-bosqich rivojlanishi tamoyili
alohida ajralib turadi.
Uzluksizlik prinsipi
- har bir harakat va mashg'ulot avvalgisi bilan
mazmunli bog'lanishi va keyingi uchun kafolat bo'lishi kerakligini anglatadi.
Ushbu
tamoyilga rioya qilmasdan, guruhda ishlash “zulmatda yurish” ga
aylanishi
mumkin.
Amalga
oshirilgan
va
kelgusida
rejalashtirilgan
harakatlarning mazmunli tafovutlari yuzaga kelgan taqdirda, o'quvchi mazmunli
kontekstni yaratishga va keyingi mashqlarni bajarish yoki ish rejasini
o'zgartirishga imkon beradigan qo'shimcha ishlarni amalga oshirishi kerak.
Guruhni bosqichma-bosqich rivojlantirish prinsipi -
trening dasturini
tuzishda guruh dinamikasi qonunlarini, shuningdek, guruhni rivojlantirishga
qaratilgan ishlarni rejalashtirishni hisobga olish zarurligini anglatadi. Ma'lumki,
yangi tashkil etilgan guruh uning shakllanishi va rivojlanishining muayyan
bosqichlaridan o'tadi. Har bir bosqich protsedura(tartib) va mashqlarga ma'lum
talablarni taqdim etadi. Shuning uchun mashqlarni etarli darajada kiritmaslik
samarasiz bo'lib, guruhdagi keskinlikni kuchayishiga olib kelishi mumkin.
Odatda,
dastlabki
bosqichlarda
ishtirokchilarni
tanishtirish,
ularni
mashg'ulotning o'ziga xos xususiyatlariga yo'naltirish va ishtirokchilarning
kutayotgan natijalari asosida ishlash uchun protseduralar (tartib) rejalashtirilgan.
Keyinchalik, trener quyidagilarga qaratilgan ishlarni tashkillashtiradi:
guruh
52
normalari
va
qoidalarini
shakllantirish;
motivatsiyani
rivojlantirish;
talabalarning ishlash qobiliyatini shakllantirish va boshqalar.
Dasturni rejalashtirishda o'qituvchi har qanday guruhning psixologik
treningi kamida uchta qatlamdan iboratligini e'tiborga olishi kerak: tarkibiy,
shaxsiy va guruhli.
• tarkibiy qatlam asosiy maqsadlarga muvofiq va unda qo'llaniladigan
tartiblar yig'indisiga muvofiq o'quv dasturini o'z ichiga oladi;
• shaxsiy qatlam har bir guruh a'zosining oldindan bilinmaydigan haqiqiy
shaxsiy holatlaridan iborat;
• guruh qatlami guruhdagi ijtimoiy-psixologik muhitda,
uning rivojlanish
darajasi va unda yuz beradigan shaxslararo jarayonlarda o'zini namoyon qiladi.
Tuzilma qatlamining barcha hodisalari individual va guruh qatlamlarining
fonida sodir bo'ladi. Shu sababli, trening jarayonida tartiblardan foydalanish
samaradorligi ko'p jihatdan ularning shaxsiy, guruhli
va tarkibiy kontekstlariga
etarli darajada kiritilishiga bog'liq. Turli guruhlarda bir xil mashqlarni bajarish
har xil kechadi va mashg'ulotdan oldin barcha tafsilotlarni oldindan bilish qiyin.
Ba'zan, birinchi dars oxirida siz keyingi ish rejasini o'zgartirishingiz kerak, uni
ishtirokchilarning individual xususiyatlariga, guruhning rivojlanish darajasiga va
mazmunli targ'ibotiga moslashtirasiz. Biroq, bu sizga mashg'ulot dasturini
rejalashtirishingiz shartmas degani emas, aksincha, u murabbiyga tayyor emaslik
haqida signal berishi mumkin. Har bir darsdan oldin trenerda ish rejasi bo'lishi
kerak. Erkin boshqaruv bilan u muhokama qilinishi mumkin bo'lgan
asosiy
mavzular va taxminiy mashqlar ro'yhatidan iborat bo'lishi mumkin. Dasturni
boshqarish holatida siz har xil turdagi ishlarga ajratilgan vaqtni
rejalashtirishingiz va belgilashingiz kerak. Ammo bu holda ham, trener
professional darajada moslashuvchan bo'lishi va har
xil vaziyatlar uchun etarli
tartib-qoidalarni (mashqlar, o'yinlar va metaforalar) tanlab olishi kerak.
Nazorat uchun savollar:
1.Trening bosqichlari haqida fikr bildiring?
2.Treningda boshlang’ich bosqichning tashkiliy bosqichdan farqli
tomonlarini keltring?
3.Treningda breynshtorming usulining o’ziga xosligi?
4.Treningda “ Aqliy hujum” usuli orqali qanday masalalarni echish
mumkin?