Rəyçilər Ə. A. Sadıqov T.Ə. Sadıqov

293 

Uzunmüddətli icarə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqlann mövcud olması və 

hərəkətinin  uçotu  qaydasına  baxarkən  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  icarəyə  götürənin 

balansının  tərkibində  vəsaitlərin  xüsusi  obyektləri  ilə  yanaşı,  satın  almaqla  və  ya 

satın almamaqla uzun müddətə icarə edilmiş obyektlər ayrıca əks etdirilir. 

İcarəyə verənlə razılaşdmlmış qiymətlə belə obyektlər 111 saylı hesabın 2-ci 

subhesabının debetinə mədaxil edilir. Bu aktiv hesabdır, onun qalığı təşkilatda olan 

uzun müddətə icarəyə götürülmüş vəsaitlərin dəyərini göstərir. Debet üzrə dövriyyə 

uzunmüddətli  icarəyə  yeni  götürülmüş  obyektlərin  dəyərini  göstərir;  kredit  üzrə 

dövriyyə-satın  alınmış  torpaq,  tikili  və  avadanlıqların  icarəyə  götürənin 

mülkiyyətinə  verilməsi  və  ya  obyektlərinin  icarəyə  verənə  qaytarılması  zamanı 

onların istismar dövründə hesablanmış köhnəlmə məbləğinin silinməsini göstərir. 

Köhnəlmə (amortizasiya) vasitəsi ilə onların dəyəri tam ödənilməyən halda 

111  saylı  “Torpaq,  tikili  və  avadanlıqlar  -  Dəyər”  hesabının  2-ci  subhesabının 

kreditində  icarə  öhdəliyi  üzrə  borcun  məbləği  əks  olunur,  daha  doğrusu,  hesab 

bağlanır. 

Uzunmüddətə  icarə  edilmiş  torpaq,  tikili  və  avadanlıqların  istifadə 

edilməsinə  görə  icarəyə  verənə  hesablanmış  ödəmə  müvafiq  hesablarda  öz  əksini 

tapır. 

İcarə müqaviləsinin şərtinə görə (və ya icarədarla icarəyə verən arasındakı 

əlavə  razılaşmaya  görə)  icarə  edilmiş  vəsait  obyektləri  icarəyə  götürənin 

mülkiyyətinə keçə bilər. Eyni zamanda, 112 saylı “Torpaq, tikili və avadanlıqlar - 

Amortizasiya” hesabında olan, bu obyekt üzrə köhnəlmə məbləği 2-ci subhesabdan 

1-ci subhesaba keçirilir. 

111 saylı “Torpaq, tikili və avadanlıqlar  - Dəyər” hesabının 2-ci subhesabı 

üzrə analitik uçot vəsaitlərin növləri və ayn-ayrı inventar obyektləri üzrə apanlır. 

Uzunmüddətli  icarə  şəraitində  icarədarlara  verilmiş  torpaq,  tikili  və 

avadanlıqlara  görə  onlarla  hesablaşmaların  vəziyyəti  haqqında  informasiyanı 

ümumiləşdirmək üçün 174 saylı “İcarə üzrə uzunmüddətli  debitor bordan” və ya 

214 saylı “İcarə üzrə qısamüddətli debitor bordan” hesabı istifadə olunur. Bu hesab 

icarəyə verən təşkilat tərəfindən istifadə olunur. 

Uzunmüddətli icarə edilən torpaq, tikili və avadanlıqlara icarə müqaviləsi ilə 

(və ya icarəyə verənlə icarəyə götürən əlavə olaraq razılaşarsa) icarə müddəti başa 

çatdıqdan  sonra  (satın  alman)  və  ya  onun  müddəti  başa  çatana  qədər  icarəyə 

götürən tərəfindən satın alma qiyməti müqavilə ilə şərtləşdirilən obyektlər icarəyə 

götürənin mülkiyyətinə keçməsi nəzərdə tutulur. 

---

294 

Torpaq, tikili və avadanlıq obyektləri uzunmüddətli icarəyə verilən zaman 

icarəyə  verən  bu  obyektlərin  dəyərini  ümumi  qaydada  731  saylı  “Sair  əməliyyat 

xərcləri”  hesabı  vasitəsi  ilə  silir.  Bu  zaman  icarəyə  təhvil  verilmiş  vəsait 

obyektlərinin icarədarla icarəyə verənin razılaşdığı qiymətlə uçotda əks etdirilir. 

731 saylı “Sair əməliyyat xərcləri” hesabı üzrə kredit qalığı (icarəyə verənlə 

götürən arasındakı razılaşdırılımş qiymətlə bu obyektlərin qalıq dəyəri arasındakı 

fərq  -  həmin  icarəyə  təhvil  verilmiş  vəsait  obyektləri  üzrə)  442  saylı  “Gələcək 

hesabat dövrlərinin gəlirləri” hesabına silinir. 

İcarə  müddəti  başa  çatan  vaxt  torpaq,  tikili  və  avadanlıqların  konkret 

obyektinə görə icarədarla hesablaşmalar üzrə qalıqlar 174 və ya 214 saylı və 442 

saylı “Gələcək hesabat dövrünün gəlirləri” hesablarının kreditlərində olmamalıdır. 

Əgər torpaq, tikili və avadanlıq obyekti icarə vaxtı çatana qədər icarədann 

mülkiyyətinə  keçirsə,  onda  satın  alınma  qiymətindən  ödənilmiş  icarə  ödəməsini 

çıxmaqla  satın  alma  vaxtında  icarə  ödəmələrinin  daxil  olmasının  əks  etdirilməsi 

yuxanda nəzərdə tutulan qaydada həyata keçirilir. 

Aydındır ki, təşkilatın balansında torpaq, tikili və avadanlıqlann tərkibində 

dəyişiklik  baş  verəcəkdir,  daha  doğrusu,  onlann  mövcudluğu  azalacaq.  Bu  fakt 

hesablarda müvafiq qaydada öz əksini tapır. 

İcarə edilmiş və icarəyə verilmiş torpaq, tikili və avadanlıqların uçotuna 

aid əməliyyatların mühasibat hesablarında əks etdirilməsi 

 

Əməliyyatlann məzmunu

 

Müxabirləşən hesablar

 

Debet

 

kredit

 

1

 

2

 

3

 

4

 

1

 

Uzunmüddətli icarə şərti ilə təşkilata torpaq, tikili və avadanlıq daxil 

olub

 

111.2

 

406

 

2

 

Uzun müddətə icarə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqların i.stifadə 

edilmə.sinə görə icarəyə verənə ödəmə məbləği hesablanıb

 

406

 

223

 

3

 

Uzunmüddətli icarəyə görə faizlərin məbləği hesablanıb

 

343

 

406

 

4

 

İcarə edilmiş torpaq, tikili və avadanlığın obyektləri icarəyə 

götürənin mülkiyyətinə keçib

 

111.1

 

111.2,406

 

5

 

Eyni zamanda köhnəlmə məbləğinə

 

112.1

 

112.2

 

6

 

İcarə müqaviləsi başa çatdıqdan sonra vəsait obyekti icarəyə verənə 

qaytanlıb

 

112.2

 

111.2

 

7

 

Torpaq, tikili və avadanlığın icarə edilmiş obyekti icarəyə verənə 

müqavilə vaxtı başa çatana qədər qaytanlıb:

 

 

 

---