Rəyçilər Ə. A. Sadıqov T.Ə. Sadıqov

326 

məsi,  uçotu  və  kalkulyasiyası  zamanı,  həm  də  maya  dəyərinin  maddələri  üzrə 

qruplaşdırılır. 

Hazırda  kapital  xarakterli  bütün  xərclər  çox  vaxt  aşağıdakı  maya  dəyəri 

maddələri  üzrə  qruplaşdırılır:  materiallar;  fəhlələrin  əsas  əmək  haqqı;  inşaat 

maşınları və mexanizmlərinin istismarı üzrə məsrəflər; üstəlik xərclər. 

6.4.

 

Quraşdırma tələb edən və etməyən avadanlıqların 

əldə edilməsinin uçotu 

Montaj  tələb  edən  və  qurulmaq  üçün  ayrılan  ölkə  və  xarici  texnoloji, 

energetika  və  istehsalat  avadanlıqları  (emalatxana,  təcrübə  qurğuları  və 

laboratoriyaları  üçün  avadanlıqları  daxil  etməklə)  bina  tikənlər  (sifarişçilər) 

tərəfindən  quraşdırmaya  təhvil  verilənə  qədər  113  saylı  “Torpaq,  tikili  və 

avadanlıqlarla  bağlı  məsrəflərin  kapitallaşdıniması”  hesabında  uçota  alınır. 

Avadanlıq  faktiki  maya  dəyəri  ilə  uçota  alınır,  onun  tərkibinə  aşağıdakılar  daxil 

edilir: malgöndərənin qiyməti ilə avadanlığın dəyəri; onun qurulması üzrə nəqliyyat 

xərcləri  və  tədarük-anbar  xərcləri.  Nəqliyyat  və  tədarük-anbar  xərclərinin  uçotu 

10-M/d  saylı  jurnal-orderdə  təsdiq  olunan  smetaya  əsasən  müəyyən  edilmiş 

maddələr  üzrə  aparılır.  Nəqliyyat  xərclərinə  aşağıdakılar  aiddir:  avadanlığın 

zavoddan  (mal-  göndərəndən)  təyinat  stansiyasına  (port,  liman,  aeroport)  qədər 

daşınması  dəyəri;  dəmir  yol  vaqonlanndan,  gəmilərdən,  təyyarələrdən  və  digər 

nəqliyyat  vasitələrindən,  istehsalçı  zavoddan  (malgöndərəndən)  və  digər 

təşkilatlardan,  təyinat  stansiyasından  sifarişçinin  və  ya  podratçının  ob-  yektyanı 

anbarına  daşınması,  boşaldılması,  anbarda  saxlanma  yerinə  çat-  dınlması;  ağır 

çəkili avadanlıqlann təyinat stansiyasından bilavasitə tikinti obyektinin quraşdırma 

zonasına  daşınması,  saxlanma  yerində  boşaldılması  və  qurulması  ilə  birlikdə. 

Quraşdırma qiymətlərində nəzərdə tutulan nəqliyyat üzrə məsrəflər, aynca olaraq 

ödənilmir  belə  məsrəflərə  aiddir:  qurulması  yerində  avadanlığın  yerləşdirilməsi 

(obyektyanı anbarda yüklənmə, yerdəyişmə, boşaldılma, həmçinin qaldırma və ya 

buraxma), avadanlığın qablardan çıxaniması, taralarm təmizlənməsi və saxlanma 

yerinə daşınması. Hazırlayan zavodlann ödəmə sənədlərinə göndərilmiş avadanlığın 

nəqliyyat  məsrəfləri,  dəmir  yolu  və  ya  nəqliyyatın  digər  növlərinin  nəqliyyat 

sənədlərinin nömrəsinə və tarixinə istinad edilərək aynca sətirdə göstərilir. 

---

327 

Tədarük-anbar xərclərinə aşağıdakı məsrəflər aid edilir: tədarük aparatının, 

material anbarlannın saxlanmasına; materiallann mühafizəsinə; avadanlıqlann və 

polad konstruksiyaların ödənilməsinə. 

Avadanlıqların ayrı-ayrı adları arasında onlar, uçot qiyməti ilə (müqavilə) 

onların  dəyərinə  mütənasib  olaraq  bölüşdürülür.  Nəqliyyat  və  tədarük-anbar 

xərcləri,  avadanlığın  dəyərindən  aynca  olaraq  kapital  qoyuluşlarının  tərkibində 

uçota alınır. Bina tikən (sifarişçi) avadanlığı quraşdırmağa görə podrat təşkilatının 

obyektyanı  anbanna  verilir.  Avadanlığı  quraşdırmaya  verən  vaxta  qədər  sifarişçi 

podratçıya 

zavodun 

spesifikasiyasını, 

yığma 

cizgisini, 

avadanlığın 

quraşdırılmasınm texniki şərtlərini göndərir. 

Obyektyanı  anbarda  və  quraşdırma  zonasında  avadanlığın  qəbulu  xarici 

baxış  üzrə  həyata  keçirilir,  qovşaqlar  sökülmür  və  eyni  zamanda  aşağıdakılar 

yoxlanılır:  zavod  spesifikasiyası  və  ya  göndərmə  və  qablaşdırma  cədvəlləri  üzrə 

avadanlığın  komplekt  olması;  avadanlığın  cizgiyə  və  quraşdırmanın  texniki 

şərtlərinə müvafiqliyi; avadanlıqda zədələnmənin, çatlığm və digər nəzərə çarpan 

nöqsanın olmasını; zavodun - mal- göndərənin texniki sənədlərinin mövcudluğunu 

və  tam  olmasını.  Quraşdırmaya  verilən  avadanlığa  təhvil-qəbul  aktı  tərtib  edilir. 

Akt sifarişçi tərəfindən podratçıya avadanlığın quraşdırmaya verilməsi faktını əks 

etdirən sənəd hesab olunur. 

Podratçı tərəfindən sifarişçidən quraşdırmaq üçün qəbul edilən avadanlığa 

görə axınncıya ödəmə edilmir. Normativ müddətdən (adətən 12 ay) artıq anbarda 

olan  avadanlıq,  sifarişçi  tərəfindən  quraşdırmadan  əvvəl  təftiş  edilir  və  uzun 

müddət  onun  saxlanması  nəticəsində  olan  nöqsanlar  aradan  qaldınlır,  sonra 

quraşdırmaya  verilir.  Avadanlığın  quraşdırmaya  verilməsinin  ardıcıllığı, 

quraşdırma işlərinin texniki şərtlərindən və avadanlığın komplekt olmasından asılı 

olaraq  qrafiklə  müəyyən  edilir.  Birinci  növbədə  quraşdırma  işlərinin  istehsalı 

zamanı  istifadə  edilə  bilən  avadanlıqlar  verilir  (qaldırıcı-nəqliyyat, metalkəsən  və 

b.). 

Quraşdırma  tələn  edən  avadanlığın  smeta  dəyəri  (o  cümlədən  qeyri- 

standart)  yerinə  yetirilən  kapital  qoyuluşlarına  daimi  istismar  yerində  onun 

qurulması  üzrə  (özülə,  döşəməyə,  mərtəbələrarası  örtüklərə  və  ya  binanın  digər 

apancı  konstruksiyalanna  bərkidilməsi)  işlər  faktiki  başlanan  aydan  və  ya 

avadanlığın  quraşdırılmasına  aid  qiymət  cədvəlinə  əsasən  ödənilməli  olan 

avadanlığın iriləşdirilmiş yığılması başlanan aydan başlayaraq daxil edilir. 

Həmin  avadanlığın  dəyəri  yerinə  yetirilmiş  kapital  qoyuluşlarına  yerinə 

yetirilmiş işlərin və məsrəflərin smeta dəyəri haqqında arayış 

---