Rəyçilər Ə. A. Sadıqov T.Ə. Sadıqov
obyektlər daxildir. Məsələn, elektrik avadanlıqlan satıcısının satış üçün
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
218 obyektlər daxildir. Məsələn, elektrik avadanlıqlan satıcısının satış üçün saxladığı televizorlar, radioaparatura, hi-fi sistemlər, çaydanlar, mikrodalğalı sobalar və s. mallar onun ehtiyatlan- nın bir hissəsini təşkil edir); b) satış üçün istehsal prosesində hazırlanmaqda olan; (istehsalçılar xammalı əldə edərək, onda satış üçün nəzərdə tutulan hazır məhsullan istehsal edir. İstehsal prosesi xammaldan başlayaraq hazır məhsul ilə bitirilir, lakin aralıq mərhələlərdə istehsalı tam başa çatmamış məhsullar mövcud olur. İstehsal prosesində hazırlanmaqda olan belə məhsullarda təşkilatın ehti- yatlannm bir hissəsini təşkil edir); və ya c) istehsal və ya xidmətlərin göstərilməsi prosesində sərf edilən xammal və materiallar formasında çıxış edən; (bura istehsalçılar tərəfindən emal məqsədilə alınan xammal aiddir. Belə xammal istehsalçının ehtiyatlannın bir hissəsini təşkil edir. Bura həmçinin, avadanlığın yağlanması üçün alman sürtgü yağını da aid etmək olar). “Ehtiyatlar üzrə” 8 JV 2 -Iİ Milli Mühasibat Uçotu Standartlannm 10-cu maddəsi ilə, ehtiyatların ilkin dəyər və mümkün xalis dəyərdən ən kiçik olan dəyər ilə qiymətləndirilməsi tələb olunur. Yəni, hər hansı obyekt əldə edilərkən ödənilmiş dəyər bu obyektin hesabat tarixinə mövcud olan bazar dəyərindən fərqləndikdə, bu iki dəyərdən daha kiçik olan dəyər seçilərək maliyyə hesabatlarında əks etdirilməlidir. Ehtiyatlann əldə edilməsi üzrə məsrəflər adətən ehtiyatların alış qiymətini nəzərdə tutur, lakin bura həmçinin alış ilə bağlı bütün digər məsrəflər də daxil edilməlidir. Beləliklə, ehtiyatlar əldə edilərkən vergi orqanları tərəfindən əvəzləşdirilən vergi istisna olmaqla, ödənilən digər vergilər (ƏDV-si) və ya idxal rüsumlan ehtiyatların əldə edilməsinə çəkilən məsrəflərə daxil edilməlidir. Hazırkı Standartın 29-cu maddəsində ehtiyatlann istehsalı üçün nəzərdə tutulmuş xammal və digər materiallan alan istehsalçılar ilə baş verə biləcək hallar müəyyən edilmişdir. Belə təşkilatlar normal şəraitdə 3 növ ehtiyatlara sahib ola bilərlər: 1. Xammal 2. İstehsalda bitirilməkdə olan məhsullar 3. Hazır məhsul Bu ehtiyatların hər bir “növünün” qiymətləndirilməsi zamanı onlann ilkin dəyəri və onlann mümkün xalis satış dəyəri nəzərə alınaraq, bu üd 219 dəyərdən daha kiçik olan dəyər seçilərək maliyyə, hesabatlarında əks etdirilməlidir. Ehtiyatların uçotunun aparılmasının iki əsas üsulu mövcuddur: dövri metod və daimi metod. Dövri metoda uyğun olaraq, ehtiyatlar təşkilat tərəfindən yalnız bunu etmək tələb olunduqda, yəni hesabat dövrünün sonunda müəyyən edilirlər. Bu metoda uyğun olaraq, ehtiyatlar fiziki şəkildə hesablanırlar, yəni onların dəyərləri toplanır. Beləliklə, sonradan dövriyyə aktivi kimi tanınan ehtiyatların dəyəri müəyyən edilir. Növbəti hesablama aparılana qədər “material ehtiyatları” hesabının qalığı dəyişməz olaraq qalır. Növbəti dövrdə ehtiyatların alışları və qaytarmaları birbaşa olaraq xərclərə yazılır və hesabat dövrünün sonunda satışın maya dəyəri aşağıda qeyd edildiyi kimi müəyyən edilir: Hesabat dövrünün əvvəlinə olan ehtiyatlar: + alışlar + nəqliyyat xərcləri - alışların geri qaytarılması - alınmış güzəştlər - hesabat dövrünün sonuna olan ehtiyatlar = satışın maya dəyəri Daimi metoda uyğun olaraq, ehtiyatlar ilə bağlı hər hansı əməliyyat baş verdikdə, dərhal ehtiyatların mühasibat uçotu aparılmalıdır. Bunun üçün ehtiyatların hər bir maddəsinin ayrıca uçotunu təmin edəcək köməkçi kitabın tutulmasına ehtiyac yaranır. Bu köməkçi kitabda olan yazılar sonradan Baş kitabın ehtiyatlar hesabına köçürülür və mühasibat uçotunun dürüst aparılması üçün belə uyğunlaşdırmanın mütəmadi şəkildə aparılması vacibdir. Maddi qiymətlilərin faktiki maya dəyəri onlann əldə edilməsinə çəkilən məsrəflərdən, əlavələrdən (üstəliklər, təchizat, xarici iqtisadi təşkilatlara ödənilən komisyon təltifatmdan, mal birjalarının xidmətlərinin dəyərindən, gömrük rüsumlanndan, kənar təşkilatın qüvvələri ilə həyata keçirilən saxlanma, göndərilmə və daşınma xərclərindən əmələ gəlir. Materialların faktiki maya dəyərini ancaq ayın axırında hesablamaq olar. Materialların hərəkəti isə təşkilatlarda hər gün baş verir və onların daxil olmasına və sərf edilməsinə aid sənədlər öz vaxtında rəsmiləşdirilir, daha doğrusu, əməliyyatlar başa çatdıqca rəsmiləşdirilir və uçotda öz əksini tapır. Ona görə cari uçotda möhkəm, əvvəlcədən müəyyən edilmiş uçot qiymətləri adlanan qiymətin istifadə edilməsinə tələbat meydana çıxır. Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|