Müslümov S. K , Kazımov R.N.
Dispersiya həqiqi nəticələrin gözlənilən orta kəmiyyətdən kvadrat kənarlaşmalarının orta çəkili kəmiyyəti olub aşağıdakı qaydada hesablanır:
(10.1)
Burada,
6 - dispersiya;
X - hər bir müşahidə olunan hal üçün gözlənilən qiymət; jc - gözlənilən orta qiymət;
n - müşahidə hallannm sayını (sıxlığını) göstərir.
Orta kvadratik kənarlaşma {ö) aşağıdakı düsturla hesablanır:
vYİx-~^n
5 = Z« (10.2)
Burada, V - variasiya əmsalını (%-lə) göstərir.
Dispersiya və orta kvadrat kənarlaşma mütləq dəyişkənliyin ölçüsüdür. Təcrübədə isə çox vaxt nisbi dəyişkənliyin əmsalından istifadə olunur ki, bu da variasiya əmsalıdır. Bu əmsal orta kvadrat kənarlaşmanın orta hesabi kənarlaşmaya nisbəti kimi hesablanır:
K = — 100 (10.3)
X
iqtisadi statistikada qəbul olunmuşdur ki, nisbi dəyişkənlik əmsalı 10%-ə qədər olduqda dəyişkənlik zəif, 10-25% intervalmda orta, 25%- dən çox olduqda yüksək sayılır.
Beləliklə, riskin dərəcəsi iki meyarla ölçülə bilər:
Orta gözlənilən qiymət;
Mümkün nəticənin dəyişməsi.
Orta gözlənilən qiymət qeyri müəyyən vəziyyətlə bağlı olan hadisənin həcminin qiymətidir. Bu isə bütün mümkün nəticələrin orta çəkili kəmiyyətidir. Burada hər bir nəticənin ehtimalı bir-birinə yaxınlıq kimi və ya müvafiq çəkinin qiyməti kimi istifadə olunur. Beləliklə, gözlənilən nəticə hesablanılır.
İtkilərin bəzi səviyyəsinin əmələ gəlmə ehtimalı aşağıdakı düsturla hesablanır:
Dostları ilə paylaş: | 
