Rus Öyküleri
Yüklə 291,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
25 NİKOLAY KARAMZİN insanı unutuyorum, lanet okumaya hazırım ama dilim dön- müyor. Ona bakıyorum ve gözyaşlarım dökülüyor yanağıma. Ah! Neden roman yazmıyorum da bu hüzünlü gerçek olayı anlatıyorum ki? Evet, Erast savaşa gidiyorum diye Liza’yı kandırmış mıydı? Hayır, aslında gerçekten de ordudaydı ama düşmanla savaş- mak yerine kumar oynamış ve çiftliğini kaybetmişti. Kısa süre sonra barış antlaşması imzalanmış ve Erast da bir sürü borçla Moskova’ya dönmüştü. Durumunu düzeltmek için tek çaresi vardı, çoktandır ona âşık olan zengin yaşlı bir kadınla evlen- mek. Sevgili Liza’sına elveda deyip kadının evine yerleşmeye karar verdi. Ama bütün bunlar onu haklı çıkarabilir mi? Liza öyle bir durumda buldu ki kendini sokakta, hiçbir kalemin gücü anlatmaya yetmez. “Beni kovdu? Başkasını se- viyor? Mahvoldum!” İşte, onun düşünceleri ve duyguları! Ağır bir baygınlık bu düşüncelere ara verdi. Yoldan geçen iyi bir ka- dın, yerde yatan Liza’nın başında durdu ve kendine getirmeye çalıştı. Zavallı kız gözlerini açtı, o iyi kadının yardımıyla ayağa kalktı, teşekkür etti ve nereye gideceğini bilmeden yürüdü. “Bana yaşamak haram,” diye düşünüyordu. “Haram!.. Keşke gökyüzü üstüme yıkılsa! Keşke toprak yarılsa da içine girsem!.. Hayır! Gökkubbe düşmez, yer de yarılmaz. Vay başıma!” Şe- hirden çıktı ve birden kendini, daha birkaç hafta önce onun heyecanının sessiz tanığı olan eski meşelerin gölgesi altındaki o derin göletin kıyısında buldu. O hatıralar ruhunu derinden sarstı, yüreğindeki korkunç acılar yüzüne yansıyordu. Ama birkaç dakika sonra bir dalgınlık kapladı. Çevresine bakındı, yolda giden komşunun kızını (on beş yaşındaki kızı) gördü, yanına çağırıp cebinden çıkardığı on tane onluk imperyali kıza verdi. “Sevgili Anyuta, sevimli arkadaşım! Bu paraları anneme götür. Çalıntı olmadığını söyle. Kızının onun karşısında suçlu
26 RUS ÖYKÜLERI olduğunu ve insafsız bir adama olan aşkını ondan sakladığını söyle. Adı E..., neyse adını ne yapacak? Onun beni aldattığını söyle, beni affetmesini rica et, Tanrı onun yardımcısı olacaktır. Şimdi ben nasıl öpüyorsam seninkini, sen de onun ellerini öp, zavallı Liza’nın öpmeni istediğini söyle, ona benim...” Sözünü bitirmeden suya atladı. Anyuta bağırdı, ağladı ama onu kurta- ramadı, köye koştu. İnsanlar toplandı, Liza’yı çıkardılar ama artık ölüydü. İşte böyle sonlandı hayatı o güzel ruhun. Biz de öbür dün- yaya geldiğimizde, seni bulacağım sevimli Liza. Onu göletin yanına, iç karartıcı bir meşenin altına gömdü- ler ve mezarına tahta bir haç diktiler. Burada sık sık Liza’nın mezarına dayanıp düşüncelere dalarım, gölet gözlerimin önün- de oynaşır, üstümde yapraklar hışırdar. Kızının korkunç ölümünü duyan Liza’nın annesinin kanı çe- kildi, gözleri sonsuza kadar görmez oldu. Kulübe bomboş kaldı. İçinde rüzgâr uğulduyor. Bu uğultuları duyan batıl itikat sahibi köylüler, “Orada ölü inliyor, orada zavallı Liza inliyor!” derler. Erast hayatının sonuna kadar mutsuz oldu. Liza’nın yazgısını öğrenince kendini affedemedi, onun katili saydı kendini. Onun- la ölümünden bir yıl önce tanıştım. Bu hikâyeyi kendisi anlattı ve beni Liza’nın mezarına getirdi. Şimdi, belki barışmışlardır! 1792 Çeviren
Uğur Büke 27 A LEKSANDR BESTUJEV-MARLİNSK İ Korkunç Bir Fal Petr Stepanoviç Lutkovskiy’e 1
Dik başlı akıllar çoktan Vazgeçtiler karanlığın ruhundan; Büyüleyici bir şeye tüm kalbinle, Dostlar, kimler inanmadı ki?.. ...
zamanlar âşıktım, hem de deli gibi âşık. Nasıl da aldandılar, güzeller arasında alaylı gülümseyişime, dalgın bakışlarıma ve özensiz konuşmalarıma bakıp beni soğuk ve umursamaz sayanlar. Derin duyguların, yalnızca derinde oldu- ğu için çok seyrek ortaya çıktığını bilmiyorlar, ruhumun içine bakabilseler, onu görüp anladıklarında dehşete düşerlerdi! Şa- irlerin gevezelik yaptıkları her şey, kadınların hoppaca oyun- ları, âşıkların bütün nazları içimde erimiş bal gibi kaynıyor ve akacak yatak bulamayanlar ateşler içinde kavruluyordu. Ama ayran gönüllü yapmacık âşıklar her zaman bana acıyacak ka- dar gülünç gelirler; hele o ezberlenmiş açıklamaları ve o soğuk heyecanlarıyla kart zamparalara nefret edecek kadar acırım. 1 Petr Stepanoviç Lutkovskiy (1800-1882) Rus amiral, Dekabrist, Marlinski- lerin aile dostu. (ç.n.) 28 RUS ÖYKÜLERI Onlardan birisi olmak benim için dünyadaki en korkunç şeydi. Hayır, böyle biri değildim; aşkımda tuhaf, mucizevi hatta vahşi bir sürü şey vardı; anlaşılmaz olabilirim ama asla gülünç olmadım. İhtiras dolu büyük bir tutku lav gibi yuvarlanıyor, karşısına çıkan her şeyi kendine çekiyor ve yakıyor, bir yandan kendini yok ederken diğer yandan engelleri küle çeviriyor ve bir anlığına da olsa buz gibi denizi bile kaynar suya döndürüyordu. Yani seviyordum... Hadi, adına Polina diyelim. Bir kadının uyandırabileceği her şey, bir erkeğin hissedebileceği her şey, uyandırılmış ve hissedilmişti. Polina başkasına aitti ama bu, yalnızca onun karşılık bulma değerini artırıyor ve umutla ye- tiştirip büyüttüğüm kör tutkumu daha fazla artırıyordu. Eğer onu susturarak kapatsaydım kalbim patlayabilirdi, sevdiğim kadının önünde dolu bir kâse gibi kalbimi devirdim; ateşle, coşkuyla konuşuyordum ve konuşmam onun kalbinde kar- şılığını buldu. Sevildiğimi hatırladığımda vücudumdaki her damar bir tel gibi hâlâ heyecanla titreşiyordu, dünyevi saadet keyfi seslerle ifade edilebilseydi ancak bu seslerle dile gelirdi. Dudaklarımla onun eline ilk sokulduğum anda ruhum bu dokunuşla yok olup gitmişti! Sanki bir yıldırıma dönüşmüşüm gibi gelmişti: Öyle hızlı, öyle ulvi, öyle ateşliydi ki bu duygu, eğer bunu duygu diye adlandırmak mümkünse. Ama mutluluğum kısa sürdü: Polina olağanüstü olduğu kadar sertti de. Beni seviyordu, o zamana kadar hiç böyle se- vilmemiştim ve hiçbir zaman da sevilmeyeceğim: Sevecen, tut- kulu ve kusursuz... Istıraplar karşısında benden daha çok göz- yaşı dökmesi benim için çok önemliydi. Benim âlicenaplığıma öyle safça direniyor ve serzenişlerden kendini kurtarmak için öyle içten yalvarıyordu ki güvenine ihanet etmek namussuzluk olurdu.
– Canım! Ayıptan uzak duruyoruz, diyordu, ama daha ne 29 ALEKSANDR BESTUJEV-MARLİNSKİ kadar dayanabiliriz ki? Çok dikkat eden çabuk tökezler; müm- kün olduğunca daha az görüşmek zorundayız. Onunla her türlü karşılaşmadan kaçınacağıma söz verdim gönülsüzce. İşte Polina’yı görmeyeli tam üç hafta oldu. Seversk Süvari Alayı’ında görev yaptığımı size söylemeliyim, o zamanlar Orel vilayetindeydik... İzninizle, tam yerini söylemeyeceğim. Benim bölüğüm, Polina’nın kocasının çiftliğine yakın bir yerde ko- nuşlanmıştı. Tam svyatki 2 başladığında alayımız Tula vilaye- tine intikal emri aldı, ben de vedalaşmadan gitme konusunda oldukça kararlıydım. İtiraf etmeliyim ki, tevazudan ziyade, başkalarının yanında sırrımın açığa çıkma korkusu beni dur- duruyordu. Onun saygısını kazanmak için aşktan vazgeçmek gerekiyordu ve ben de başardım. Çevredeki tüccarların veda yemeği davetleri de, orada gö- nül ilişkisi kurmuş birçok arkadaşımın baloya davetleri de bo- şuna oldu, sözümden dönmedim. Yeni yılın arifesinde üçüncü etap yürüyüşü bitirmiş ve bir gün mola vermiştik. Bacasız, penceresiz kulübede, sefer ya- tağımda yapayalnız uzanıyordum, kafamda kara düşünceler, içimde ağır bir kasvet. Dostlarımın arasında bile çoktandır öyle içten gülmüyordum: Konuşmaları dayanılmaz geliyor, ne- şeli halleri midemi bulandırıyor, ilgileri sırnaşık bir kızgınlığa dönüşüyordu; öyle oldu ki tek başıma kaldım, çünkü bütün arkadaşlarım bir yerlere gitmişlerdi, ne kadar surat asarsam o kadar içim kararıyordu, dolayısıyla da ne dışardan bir neşe kı- rıntısı girebiliyordu ne de tesadüfi bir eğlence. 2 Svyatki: Kutsal günler. Hıristiyan Slavlarda İsa’nın doğumu ile vaftiz edil- mesi arasında geçen süre. Kökleri pagan kültüre uzanan bu günlerde çeşitli oyunlar oynanır, şölenler düzenlenir, fallar bakılır. (ç.n.) 30 RUS ÖYKÜLERI İşte arabacı, eski ev sahibi Knyaz 3 Lvinskiy’deki akşam için dostumun davetini getirdi. Acilen gelmem isteniyordu: dağlar gibi yiyecek içecek, gökteki yıldızdan çok güzel kız, bir sürü genç adam ve sel gibi akan şampanya. Notta, sanki öylesine, Polina’nın da orada olacağını yaz- mıştı. İçim tutuşuverdi... Ayaklarım titredi, yüreğim küt küt atmaya başladı. Uzun süre kulübede dolaştım ve sanki sıtma- dan bayılmış gibi uzandım kaldım ama kanımın hızlı akışı du- rulmadı, yanaklarım içimdeki yangınla kıpkırmızı yanıyordu, kalbim güm güm atıyordu. Bu akşama gitmeli mi, gitmemeli miyim? Onu bir kez daha görmek, onunla aynı havayı solumak, onun sesini duymak, ona veda etmek! Bu arzuların karşısında kim durabilir? Kıza- ğın koşumlarına atıldım ve geriye, Knyaz Lvinskiy’in köyüne doğru yola çıktım. Yola çıktığımda saat öğleden sonra ikiydi. Yirmi versta kendi kızağımla gittikten sonra istasyondan posta troykasını aldım ve kolaylıkla yirmi iki versta daha git- tim. Bu istasyondan sonra anayoldan dönmem gerekiyordu. Güçlü atların üstündeki genç, boylu poslu arabacı, beni on se- kiz versta uzaklıktaki Knyaz’ın köyüne bir saatte ulaştıracağını söyledi.
Oturdum ve yürü dedim! Avludan çıktığımızda hava kararmıştı ama sokak tıklım tıklımdı. Kadife şapkalı, mavi kaftanlı genç delikanlılar, arka- daşlarının bellerine sarılmış dolaşıyorlardı, tavşan kürkleri ve Çin işi parlak kumaştan giysileriyle şarkılar söylüyorlardı, her taraftan bayram şarkıları duyuluyordu, her pencerede bir ışık yanıyor ve kapıların önlerini alev alev yanan çıralar aydınlatı- 3 Knyaz: Rusya’da bir soyluluk unvanı. Knyaz’ın eşine Knyaginya, kızına da Knyajna denir. (ç.n.) 31 ALEKSANDR BESTUJEV-MARLİNSKİ yordu. Kızağın önünde oturan benim becerikli arabacı gururla bağırıyordu: “Yoldan!” Üstüne başına çekidüzen vererek onu tanıyanlara selam veriyor ve arkasından duyulan, “İşte bizim Aleha uçuyor! Hey şahin, nereye?” gibi sözlerden memnuni- yetini saklamıyordu. Kalabalıktan çıkınca bana dönerek yarı uyarı, yarı bilgi verircesine, – Ee bey, sıkı tutunun! dedi. Sağ eldivenini sol koltuğu- nun altına sıkıştırdı, çıplak elle dizginleri tuttu, bağırdı ve atlar rüzgâr gibi ileri atıldı! Onların hızından az kalsın kalbim dura- caktı: Bizi âdeta uçuruyorlardı! İki yandaki kızaklar da, alışkın bir mekik gibi zıplıyor, oy- nuyor, koşturuyorlardı, önündeki tahtaya ayağını dayayan ve koşumları büyük bir güçle çeken benim arabacı ahırda epeydir dinlenmiş atların öfkesiyle didindi durdu uzun süre ama gem- lerinin çekilmesi onların kızgınlığını daha da artırdı. Başlarını oynatarak, dumanlı burun deliklerini rüzgâra vererek ileri atı- lıyorlar, kızağın üstünü tipiye boğuyorlardı. Bu anlattıklarım hepimiz için sıradan olaylardı zaten, ben de kızağa yayılıp sa- kince uzanıyor ve hatta yolculuğun bu hızının keyfini çıka- rıyordum. Hiçbir yabancı, kudurmuş bir troykada uçarcasına gitmenin vahşi hazzını ve dolayısıyla da bu kasırga gibi uçuşta kendini unutmanın rehavetini bilemez. Hayallerim beni çok- tan baloya götürmüştü. Tanrım, Polina’yı nasıl da endişelendi- receğim ve sevindireceğim beklenmedik gelişimle! Bana kıza- caklar, gülecekler, ben de onunla uçarcasına dans edeceğim... Bu arada havanın ıslığı bana müzik, görünüp kaybolan çitler ve orman ise çılgın valse katılan konuklar gibi geliyordu... Arabacının yardım isteyen çığlığı beni büyüden uyandırdı. İki dizgini yakalayıp ortadaki atın başını öyle çektim ki az daha kızağın okunu kıracaktı. Sonunda yorgun koşucular ayakları- nı direyerek, burunlarından dumanlar fışkırtarak durdular ve
32 RUS ÖYKÜLERI atların üstünde oluşan kırağı bulutu dağılıp rüzgâr da buharı dağıtınca, o sırada yırtılmış kolanı çeken ve koşumları düzelt- mekle uğraşan arabacıya, – Nerdeyiz? diye sordum. Arabacı çekingence etrafa baktı. – Tanrı bilir beyim! diye cevapladı. Bizim doruları terletip nefeslerini açalım diye çoktan döndük anayoldan ve bu çitleri de hiç mi hiç hatırlamıyorum. Proşkina’nın turpluğu mu de- sem, Andronov’un kireçliği mi? Onun topografik bilmecelerinin bir milim bile ötesine ge- çemiyordum, bir an önce gitme isteği beni ele geçirmiş yerim- de duramıyordum; bu arada benim genç yolu bulmaya çalışı- yordu. – Eee, ne oldu? – Kötü beyim! dedi. İyi zamanda konuşmalı, kötü zamanda susmalı. Kara Göl’e daha gelmemişizdir. – Daha iyi ya birader! Hani derler ya, gitmek dert değil, bin atına kamçıla! – Neresi iyi beyim, bu alamet kim bilir nereye götürür, diye itiraz etti arabacı. Benim amcam burada denizkızı görmüştü, duyuyor musun, kütüğün üstünde oturmuş hem de sallanı- yormuş, saçlarını tarıyormuş, saçları desen deniz, kendisi güzel mi güzel, bakmaya doyamazsın. Üstelik çırılçıplak, avucumun içi gibi. – Eee öpmüş mü güzeli? diye sordum. – İsa korusun beyim, böyle şaka mı olur? Bizi dinliyor, bir çarptı mı feleğin şaşar. Amcam korkudan bırak amin deme- yi ve kışkışlamayı, ağzını bile açamadan, denizkızı onu görür görmez bir kahkaha patlatıyor, ellerini çırpıyor ve hop suya atlıyor. Beyim, bundan sonra amcam gün boyu, ora senin bura benim dolaşıp duruyor, eve döndüğünde ağzını açıp bir şey-
33 ALEKSANDR BESTUJEV-MARLİNSKİ ler söylemeye çalışıyor ama yalnızca hayvanlar gibi böğürü- yor! Vaftiz babam Timoşa Kulak da bir ara gulyabani görmüş, dinliyor musun, domuz kılığında koşuyormuş hem de tozu dumana katarak! Neyse ki Timoşa kötü ruhlarla baş etmeyi iyi bilir, hemen sırtına atlayıp kulaklarına yapışmış, gulyaba- ni onu sırtında dolaştırmaya başlamış, bir yandan da canhıraş çığlıklar atıyormuş ta horozlar kalkana kadar, onu ancak saba- ha karşı güzeller güzeli kızı olan Gavrüşka’nın evinin ordaki yokuşta bulmuşlar. Yani neler oluyor neler!.. Şaşı Seryoga’nın anlattığına göre... – Masallarını başka zamana sakla, diye itiraz ettim. Gerçek- ten buna zamanım da yok, bunlardan korkmaya halim de!.. Denizkızının seni ölene kadar gıdıklamasını ya da buz tutmuş battaniyenin altında sabaha kadar tir tir titremek istemiyorsan en iyisi git de yolu bul. Diz boyu karın içindeydik. Şansımıza bir de gökyüzü ta- mamen kapalıydı ve pamuk gibi bir kırağı yağıyordu, ayı göre- mediğimiz için de ne taraf doğu, ne taraf batı bilmek mümkün değildi. Orman açıklığındaki aldatıcı pırıltılar biz kâh o tarafa kâh bu tarafa döndürüyordu. İşte, işte yol orada, diye düşünü- yorsun... Yaklaşınca oranın ya bir çukurun eğimi ya da bir ağa- cın gölgesi olduğunu fark ediyorsun! Karın üstünde yalnızca gizemli kuş ve tavşan izleri vardı. Kızağın okundaki çan bezgin bezgin çalıyor, her ağır adımda zorlanan atlar başlarını silke- leyerek yürüyorlardı. Yüzü kireç gibi bembeyaz arabacı, kötü ruhların bizden uzak durması için dualar ediyor, korunmamız için üstümüzdeki kürkleri ters giymemiz gerektiğini mırılda- nıyordu. Kara iyice batmıştım, kızgınlıktan kendimi kaybetmiş bir halde her şeye ve herkese yüksek sesle saydırıp duruyor- dum. Nerede bu lanet yol?! Böyle bir duruma düşmenin tam zamanıydı, sinirlerimin tepeme çıkmasının tam zamanıydı,
34 RUS ÖYKÜLERI hem de âşıkken hem de baloya yetişmeye çalışırken... Aslında tehlikeli olmasa, epeyce gülünç bir durumdu. Ne var ki kızgınlık bizi ne eski yola çıkardı ne de yeni bir yol buldurdu. Önümde dans eden Polina’nın hayali de, şimdi şanslı biriyle dönüyor olmasının, onun tatlı sözlerini dinleme- sinin ve belki de ona cevap vermesinin yarattığı kıskançlık da aramalarımıza en küçük bir fayda sağlamadı. Üstümdeki ağır ayı kürkümle artık adım atacak halde değildim, önüm açık ol- duğundan rüzgâr içime işliyor ve vücudumdaki ter damlala- rını anında donduruyordu. Hafif dans çizmeleri giydiğim için ayaklarım iyice ıslanmış ve neredeyse donmuştu, öyle ki iş, baloyu düşünmekten ziyade şu bozkırda ölmemek için hayatta kalmayı düşünecek hale gelmişti. Çevreyi boşuna dinleyip du- ruyorduk; ne teselli verecek bir ışık, ne bir insan sesi hatta ne bir kuşun uçuşu ya da bir hayvanın hışırtısı. Yalnızca atlarımı- zın mırıltıları ya da ayaklarının sabırsız sesleri ya da çok seyrek de olsa sallanan çanın çınlaması etraftaki sessizliği bozuyordu. Bizi çepeçevre saran ve sanki kardan kefenine bürünmüş çam korusu donmuş ellerini bize uzatmış gibi somurtkan so- murtkan duruyordu; topak topak karla iyice eğilmiş çalılar tarlanın solgun yüzeyine gölgelerini sermiş gibi uzanıyorlardı; yanmış zayıf kütükler beyaz saçlarını dağıtarak hayal âlemine dalmış gibi duruyorlardı; ama bütün bunların hiçbirine bir in- san elinin ya da ayağının değmediği de belli oluyordu... Çevre- de boşluk ve sessizlik hâkimdi! Yola uygun giyinmeyen ve soğuğun iyice içine işlediği be- nim genç arabacı ağlamaya başlamıştı. – Ne günah işledim de Tanrım, böyle bir ölümle cezalandı- rılıyorum, dinsiz bir Tatar gibi öleceğim! Daha hayatın tadını bile almadan güzelim dünyadan göçüp gitmek çok zor, oruçta 35 ALEKSANDR BESTUJEV-MARLİNSKİ olsa neyse, hem de bayramda. Yaşlı anam feryat figan içinde kalacak! Tanyam gözyaşlarına boğulacak! İyi kalpli gencin naif şikâyetleri içime işledi; benim yaşamı- mın da böyle cazip, böyle güzel olması için, aşka ve bağlılığa böyle içten inanabilmek için neler vermezdim. Ancak onu sa- ran uykuyu dağıtmak ve hareket ederek hiç değilse biraz ısın- mak için yeniden yola koyulmayı emrettim. Benim genç adam sevinçle bağırana kadar yarım saat kadar daha yürüdük: – İşte o, işte o! – O kim? diye sordum derin karın içine atlayarak. Arabacı cevap vermedi, dizlerinin üstüne çökmüş heye- canla bir şeylere bakıyordu; at iziydi. Eminim, bir çuval altın bulan yoksul bile benim gencin bu yaşama döndüren işareti gördüğünde sevindiği kadar sevinmemiştir. Gerçekten de kısa süre sonra işlek bir kereste yoluna çıktık. Atlar yatacakları bir yeri hissedermişçesine kulaklarını diktiler ve kişnemeye başla- dılar; biz de önümüzde açılan yolda rüzgâr gibi uçmaya başla- dık. Çeyrek saat sonra köydeydik, arabacı köyü tanır tanımaz doğruca tanıdığı bir köylünün evine sürdü. Güven duygusu, neredeyse donan genç adama güç ve dinçlik vermişti, ama o çivi kesen organlarını sokakta koşarak yumuşatmadan, ellerinde ve yüzündeki karları silkelemeden hatta atları çözmeden içeri girmedi. Benim yalnızca ayakla- rım donmuştu, o yüzden kızarıncaya kadar çuhayla silip beş dakika içinde balo yerine, içten ve canıyürekten ikram eden ev sahibinin henüz toplanmamış bayram masasına, köy evine kurulmuştum. Beni görünce herkes ayağa kalktı ama selam verdikten son- ra eski yerlerine oturdular ve zaman zaman birbirlerine göz ederek ve fısıldaşarak bu beklenmeyen misafir hakkında ko- nuşmaya başladılar. Hotozlu, boncuk işlemeli boynuz biçimli
ISBN 6059851991 9 78 60 59 85 19 92 ISBN 6059851991 9 78 60 59 85
92 Yüklə 291,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|