S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
456
həmişə xəstənin müalicə dietasma müvafiq olmur. Qabaqcadan xəbərdarlıq edilməyən, yaxud lazımi qədər düşüncəli olmayan xəstələr qadağan edilmiş yemək şeylərindən yeyib özünə ziyan vura bilər. Bunun qabağını almaq üçün bir sıra tədbirlər görmək lazımdır: 1)
stasionarda olduğu ilk günlərdə xəstəyə onun sağalması üçün müalicəvi qidalanmanın əhəmiyyətini izah etmək, təyin edilmiş dietanın pozulmasının ağır nəticələr verə biləcəyi barədə onu xəbərdar etmək lazımdır; 2) xəstələrin yanma gələnlərin nəzərinə çatdırmaq üçün elan lövhəsinə dietanın nömrəsinə müvafiq olaraq xəstəyə icazə verilən ərzaqların siyahısını asmaq və bu ərzaqlardan hər birindən bir dəfəyə gətirilə bilən maksimum miqdarı göstərmək lazımdır; 3)
xəstələrə ərzaq və lazımlı əşyalar göndərilən və onlara baş çəkilən saatlarda gələnlərin özlərini necə apar¬malarına göz qoyulmalı və lazım gəldikdə onlarla söhbət aparılmalıdır; 4)
xəstələrin ərzaq məhsulları saxlanan dolabça, şkaf və soyuducuları hər gün yoxlamaq lazımdır. Süni qidalandırma. Bəzi xəstəliklər zamanı adi qaydada ağızdan qidalandırma qeyri-mümkün olur, yaxud lazımi qədər olmur, belə hallarda süni qidalandırma tətbiq etmək lazım gəlir; bu zaman qidanı və qidalı maddələri zond, fistula vasitəsilə, düz bağırsaqdan və parenteral yolla - dəri altına və venaya yeridirlər. Xəstələrin zond vasitəsilə yedizdirilməsi. Göstəriş: 1) di¬lin, udlağın, qırtlağm və qida borusunun geniş travmatik zədələnməsi və ödemi; 2) mərkəzi sinir sistemi funksiyalarının ağır dərəcədə pozulması təzahürü olan huşsuz vəziyyət; 3) psixi xəstəliklərdə yeməkdən imtina etmə; 4) çapıqlaşmayan mədə xorası. Bütün bu hallarda xəstəni adi qaydada yedizdirmək ya mümkün olmur, yaxud məqsədəuyğun deyil, çünki bu, downloaded from KitabYurdu.org 457
yaraların infeksiyalaşmasına səbəb ola bilər, yaxud qida tənəffüs yollarına düşərək, ağciyərlərdə iltihab və irinləmə törədə bilər. Çapıqlaşmayan mədə xorasında oniki- barmaq bağırsağa yeridilmiş zondla uzun müddət (18 gün) yedizdirmə konservativ müalicədə axırıncı tədbir kimi məsləhət görülür. Zond vasitəsilə duru və yarımduru şəkildə hər bir qidanı (dərmanı) yeritmək olar, onu əvvəlcə sürtgəcdən keçirmək lazımdır. Qidaya mütləq vitaminlər qatırlar. Adətən süd, qaymaq, çiy yumurta, ət suyu, selikli, yaxud sürtgəcdən keçirilmiş göyərti supu, kisel, meyvə şirələri, ərinmiş yağ, qəhvə, çay yeridirlər. Adətən zondu həkim yeridir. Əks-göstəriş yoxdursa, xəstə oturur. Burun yollarını əvvəlcə nəzərdən keçirdikdən sonra zondun qliserin sürtülmüş girdə ucunu nisbətən geniş olan aşağı burun yoluna, üzün səthinə perpendikulyar istiqamətdə yeridirlər. Qid
Xəstələrin cərrahı fistula vasitəsilə yedizdirilməsi. borusu daraldığı üçün qida oradan keçmədikdə Xəstənin qidalı
imalələrlə yedizdirilməsi. İmalə cərrahi yolla fistula yaradılır ki, buradan zondu yeridib qidanı mədəyə tökmək olur. vasitəsilə düz bağırsağa 0,85 %-li xörək duzu məhlulu, 5 %- li qlükoza məhlulu, 4-5 %-li təmizlənmiş alkohol məh¬lulu, aminopeptid (tərkibində bütün əvəzedilməz amin turşuları olan preparat) yeritmək olar. downloaded from KitabYurdu.org
458
Orqanizmin susuzlaşmasmda çox vaxt damcı üsulu ilə 2 1 miqdarında birinci iki məhlulu yeridirlər. Həmin məh¬lulları eyni vaxtda 100-150 ml, gündə 2-3 dəfə yeritmək olar. Yeridilən məhlulu saxlamaqda xəstəyə kömək etmək məqsə-dilə məhlula 5 damcı opium tinkturası əlavə etmək olar.
damcı Parenteral yedizdirmə. Ağır infeksiyalar və intoksikasi- yalar zamanı, bağırsaq keçməməzliyində, çoxlu qan itirdikdə, yanıqlar və operasiyadan sonrakı dövrdə kəskin maye və qidalı maddələri mədə-bağırsaq yolu ilə yeritmək mümkün olmayan kəskin susuzlaşma təsadüflərində onları parenteral yolla dəri altına, venaya və əzələyə yeridirlər. Mayeni 5%-li qlükoza və xörək duzunun, habelə başqa duzların izotonik məhlulu şəklində, qlükozanı 40 %-li məhlul şəklində venaya da yeritmək olar. Xalq təbabəti Keçmişin yadigarı olan ayrı-ayrı təcrübi məsələlərin yada salınması, xüsusilə, xalq təbabətinin bəzi özünü doğrultmuş üsul və vasitələrindən istifadə edilməsi heç də müasir elmi uğurları, sürətli elektron maşınlarım, kompü- terləşməni inkar etmək deyildir. Bəşər övladı hələ lap qədimdən həyatda qarşılaşdığı müxtəlif nasazlıqlarla mübarizəyə başlamışdır. O yaşamaq naminə bir sıra dərdlərin dərmanını tapmağa nail olmuş, tədricən öz təcrübəsini genişləndirərək indiki nəzəri biliklərin özülünü qoymuşdur. Maraqlı haldır ki, bir müddət tamam yaddan çıxart¬dığımız xalq təbabəti vasitələrinin indi istifadəsinə zərurət meydana çıxmış və bir çox inkişaf etmiş ölkələrlə yanaşı, Azərbaycanda da onun tətbiqinə başlanılmışdır. downloaded from KitabYurdu.org 459
Müasir elmi tibblə yanaşı, xalq təbabəti də tədris olunur, qədim mənbələrdən bu məqsədlə daha geniş istifadə edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, müasir tibb elminin kökləri də hələ qədim Orta Şərq ölkələrində erkən inkişaf etmiş xalq təbabəti ilə bağlı olmuşdur. Orta əsrlərdə müsəlman Şərqinin təbabəti dünyada aparıcı bir mövqe tuta bilmiş və hətta Avropada tibb elminin formalaşmasına təsir göstərmiş, onun əsas qaynağına çevrilmişdir. Belə ki, eramızdan 2600 il * əvvəl Çində iynədən, iranda və Azərbaycanda isə həcəmət¬dən (qan almaq üçün banka və s.) istifadə etmişlər. Minillər ərzində təcrübi müşahidələrlə yaradılan təbabətin inkişafı üçün ilkin şərt olan bu sadə biliklər orta əsrlərdə nəzəri biliklərlə birləşərək, elmi tibbin əsasını təşkil edə bilmişdir. İnsanların çox qədim dövrlərdən öz sağlamlıqları haqqında düşünmələri, bir çox dərdlərin dərmanlarının axtarılması əsatir, dastan və nağıllardan da məlumdur. Azərbaycan nağıl, əsatir və dastanlarında kiminsə xəstələn¬ məsi, müxtəlif dərdə düçar olması, onun dərmanının axtarılması və nəhayət, tapılması motivlərinə də rast gəli¬rik. Bu da xalq təbabəti vasitələrinin axtarılmasının, tapılmasının qədim tarixini bir daha göstərir. Qədim dövrün axırlarında və xüsusilə orta əsrlərdə artıq xalq təbabəti əsasında Şərq ölkələrində tibb elmi təşəkkül tapmış, tibbi məlumatlar xalq təbabəti vasitələri . müəlliflər tərəfindən qələmə alınmış və kağıza köçürülmüş¬dür. Bu sahədə daha çox xidməti olan müəlliflərdən Ər- Razi, İbn Sina, İbn ən-Nafis, İbn Baytar, İbn Kəbir və b. qeyd etmək olar. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|