S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
349
sözlə, xərçəng hüceyrələri nəinki xeyirsiz, həm də orqanizm üçün təhlükəli olub, onu məhv edir. Xərçəng hüceyrələri nəzarətsiz, sərbəst, sürətlə inkişaf edir. Onlarda maddələr mübadiləsi pozulur. Beləliklə, xərçəng şiş hüceyrələri qeyri- normal inkişaf edərək ətraf¬dakı sağlam hüceyrələri dağıdır. Xərçəng xəstəliyinin törənməsində ehtimal olunan amillərdən biri orqanizmdə maddələr mübadiləsi məhsulla¬rının, həm də orqanizm üçün zərərli maddələrin orqa¬nizmdən vaxtında kənarlasmamasıdır. Nəticədə həmin
9 maddələrlə qidalanmaqla orqanizm hüceyrələri xərçəng hüceyrələrinə çevrilir. insanlarda daha çox rast gələn ağciyərin xərçəng keçməyən xəstəliyidir. uzun sürən öskürəkdir. Bunun səbəbi bronxun selikli qişa¬sında yeıləşən xərçəng şişinin oradakı reseptorları qıcıq¬ görünməyə landı rmasıdır. Qanhayxırmanın, qanaxmanın səbəbi şişin parçalanmasıdır. ' Siqaret çəkənlər ilk əlamətlərə laqeydliklə yanaşırlar. Bu da şişin inkişafına şərait yaradır. Siqaret çəkənlərdə çəkməyənlərə nisbətən xərçəng xəstəliyi daha çox rast gəlir. Mədə xərçəngi. Xərçəng xəstəliklərinin çox yayıl¬mış formalarındandır. Belə xəstələrdə aşağıdakı əlamətlər özünü göstərir: xəstənin ümumi downloaded from KitabYurdu.org
350
vəziyyəti pisləşir, orqanizm zəifləyir, tez yorulur, əmək qabiliyyəti azalır, insan ətraf aləmə laqeyd olur, arıqlayır, mədədə narahatlıq halı əmələ gəlir, yediyi qidadan ləzzət alınır, gəyirmə və qusma olur. Ağrı isə xəstəlik şiddətləndikdən sonra başlanır. Dəri xərçəngi tez-tez təsadüf olunur. O, dərinin yanığından, şüalanmasından, zədələnməsindən sonra başlana bilər. Cənub rayonlarında dəri xərçənginə daha çox təsadüf edilir. Dəri xərçəngi nisbətən yavaş inkişaf edir. Əvvəl kiçik olur, uzun müddətdən sonra sürətlə inkişafa başlaya bilər. Əvvəl dərinin üst qatı, get-gedə aşağı qatlar da xəstəliyə düçar olur. Belə xərçəng şişi dəridən sonra əzələyə, sümüyə də keçə bilər. Süd vəzisinin xərçəngi. Qadınlarda buna çox təsadüf edilir. Süd vəzisinin xərçəngi vəzinin müəyyən bir yerində bərk düyün şəklində, yaxud vəzinin müəyyən bir hissəsinin . bərkiməsi ilə başlanır. Onun erkən əlamətləri aşağıda¬kılardır: 1) süd vəzisində sərhədləri aydın bilinən bərk düyünlərin, yaxud sərhədləri aydın bilinməyən ağrısız, az hərəkətli, bərkimiş bir nahiyənin olması;
2) şişdən yuxarıda dərinin portağal qabığı kimi qırışması; 3) döş giləsinin və ya dərinin içəri batması; 4) həmin tərəfdə qoltuqda hərəkətli, bərk xırda düyüncüklərin olması. Bu əlamətlərin olması süd vəzisinin xərçəngindən şübhələnməyə əsas verir. Müalicəsi əsasən cərrahi üsulladır. Qida borusunun xərçəngi. Kişilərdə xəstəlik qadınlara nisbətən çox təsadüf olunur. Əsasən qida borusunun orta və aşağı hissəsində şiş əmələ gəlir. Xərçəng əvvəl qida . borusunu bir tərəfindən zədələyir, sonra onu downloaded from KitabYurdu.org 351
hər tərəfdən əhatə edir. Bu da borunun dafalmasma səbəb olur. Xəstə¬liyin ən əsas simptomlarından biri udmanın çətinləşməsi və getdikcə tam pozulmasıdır. Erkən əlamətlərindən biri qida udulduqdan sonra hıçqırmanın baş verməsi, bir neçə dəfə qida udulduqdan sonra gəyirmədir; qusma xəstəni daha çox narahat edir. Əvvəl bərk, sonra isə maye qidaların da udulması çətinləşir, xəstə ac qalır və arıqlayır. Çox vaxt döş sümüyünə, kürəyə, onurğa sütununa yayılan ağrılar xəstəni incidir. Rentgenoloji müayinə ilə xəstəliyi tezliklə aşkar etmək mümkün olur. Müalicəsi cərrahi üsulla aparılır. Cərrahi əməliyyat vasitəsilə qida borusunun zədələnmiş hissəsi kəsilir (qida borusunun rezeksiyası), yoğun bağırsaq hissəsi ilə əvəz edilir. Xəstəlik metastaz vermişsə, cərrahi müdaxilə əks-göstəriş olur, xəstənin qidalanması üçün . mədəyə fıstula qoyulur. Ağrılar gücləndikdə narkotik ağrıkəsicilərdən istifadə edilir. Xərçəngin profilaktikası. Şiş xəstəliklərinin profilaktika tədbirlərinin həyata keçirilməsi xəstəliyin müalicə edilməsin¬dən daha asan və zəruridir. Əvvəlcə qeyd edək ki, müasir təsəvvürlərə görə, irsiyyət şişin inkişafında yalnız meyltörədici amil kimi iştirak edir, yəni irsən keçən bədxassəli şişin bu və ya digər konkret forması deyil, kanserogen (xərçəng törədən) amillərin təsirinə meyllikdir. Tibbi ədəbiyyatda belə bir fikir yayılmışdır ki, həddən çox yemək və keyfiyyətsiz qidanın qəbul edilməsi xərçəngə səbəb olur, normal, keyfiyyətli qidalanma isə onun qarşısını alır. Müxtəlif zədələnmələr də tədricən xərçəng şişinin inkişafına gətirib çıxara bilər. Hazırda sübut edilmişdir ki, təbii və süni mənşəli ionlaşdırıcı radiasiya insanda müxtəlif bədxassəli şişlər törədə bilər. Adətən dəri xərçəngi bədənin daha çox günəş şüaları düşən yerində əmələ gəlir. Müəyyən şəraitdə kanserogen ola bilən şüalardan biri də günəş spektrinin ultrabənövşəyi şüalarıdır. downloaded from KitabYurdu.org
352
Xərçəng xəstəliyinin baş verməsində zərərli adətlərdən siqaret çəkmək, alkohollu içkilər içmək, narkotik maddələr qəbul etmək və s. də təsiri güclüdür. Hamıya məlumdur ki, müntəzəm surətdə spirtli içkilər qəbul edənlər mədənin xronik xəstəliklərinə düçar olur və bu da mədənin, qida borusunun, bağırsaqların, qaraciyərin və digər orqanların xərçəng xəstəliyinə zəmin yaradır. Daim siqaret çəkən adamlarda da tənəffüs orqanlarının xərçəngi üçün zəmin yaradan xəstəliklərin pnevmoniya, plevrit, vərəm, bronxit, traxeit və digər xəstəliklərin baş verməsi asanlaşır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, xərçəng şişi birdən- birə baş vermir. Onun xəstəlikönü prosesləri vardır ki, onların aylarla, illərlə laqeydlik ucbatından uzanması xərçəngin yaranmasına, tədricən onun inkişafına şərait yaradır. Xərçəııgqabağı xəstəlikləri bilmək və onların vaxtında aradan qaldırılması xərçəng xəstəliyinin profilak¬tikasının əsasını təşkil edir. Xərçəng xəstəliyinin qarşısının alınmasında şəxsi gigiyenaya diqqət yetirilməsi də çox əhəmiyyətli tədbirlər- dəndir. Belə ki, orqanizmi daim möhkəmlətmək, dərini və onun törəmələrini təmiz saxlamaq, qidalanma mədəniy¬yətinə, qida rejiminə düzgün əməl etmək, istirahətlə fiziki və zehni fəaliyyəti növbələşdirmək, zədələnmiş toxuma və orqanları vaxtında müalicə etmək və s. xərçəng xəstəliyin¬dən insanları uzaqlaşdıran tədbirlərdəndir. Bunlara hər kəsin əməl etməsi xəstəliklə mübarizənin əsas şərti olmalıdır. Xərçəng xəstəliyinin qarşısının alınması haqqında məsləhətlərə fikir vermək vacib şərtlərdəndir. Belə ki, dərinin şiş xəstəliyinin qarşısını almaq üçün o, təmiz saxlanmalı, zədələnmiş hissə tez müalicə edilməlidir. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|