S. F. Abdirasilov

Ranglar hosilasi.
Bo‘yoqlarning qo‘shilishi bilan spektral ranglarning qo‘shilishi 
orasida farq bor. 
Asosiy ranglar -
qizil, sariq va ko‘k. Bu rangli 
bo‘yoqlar qo‘shilishidan qora rangli bo‘yoq hosil boiadi. Sariq va ko‘k 
bo‘yoqlarni araiashtirsak yashil rangdagi bo'yoq hosil bo‘ladi. Demak, 
ikkita rangni optik aralashtirish natijasida rang hosil qiladigan ranglar 
o'zaro 
toHdiruvchi
(qo‘shimcha) hisoblanadi. Masalan, to‘q qizil va 
yashil, zangori va zarg‘aidoq, qizil, sariq va ko‘k, havorang, sargMsh 
yashil va binafshalar o ‘zaro to‘ldiruvchidir.
Tabiatdagi hamma ranglami shartli ravishda ikkiga: 
axromatik
va 
xromatik
ranglarga bo‘lish mumkin. Oqdan to ‘q qoragacha b o ig an (oq, 
kulrang, qoramtir, qora, to‘q qora) ranglar va och-to‘qligi tufayli bir- 
biridan ajraladigan ranglar rassomlikda axromatik (rangsiz) deb 
yuritiladi. Xromatik ranglar bir-biridan och-to‘qligi, rangi bilan ham 
farqlanadi.
Ranglarning nomini ifodalovchi, ya’ni ularning birini qizil, 
ikkinchisi ko‘k, uchinchisi binafsha deb atalishiga asos bo‘lgan belgisi 
rang
íMSi deyiladi.
Biror xromatik rangga ochroq kulrang qo‘shsak nursizlanadi, bu 
hol rangning kam to'yinganligidan, ya’ni uning tarkibida sof bo‘yoqning 
kamayganligidan darak beradi. Demak, rangning 
to‘yinganligi
yoki 
intensivligi deganda, uning kulrangga nisbatan rangdorlik darajasini 
tozaligini tushunish kerak.
188
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ranglar m aium nom büan ataladi. Kamalakdagi asosiy sakkiz 
rangning nomi quyidagicha nomlanishi joizdir: 
1
-qizil, 
2
-nor (noranji), 
3-sariq, 4-yashil, 5-moviy, 
6
-ko‘k, 7-safsar, 
8
-shoI (qirmizi).
Beruniy 
ishlab 
chiqqan 
terminoiogiya 
bo‘yicha 
ranglarni 
quyidagicha nomlash mumkin: 1- ahmarvash, 2-noranji, 3-asfarvash, 4- 
axzarvash, 5- azraqvash, 
6
-nilfom, 7-safsarvash, 
8
- usfurush.
Har qanday rang ham boshqa ranglar ta’sirida o‘zgaradi. Bu hodisa
-