S. F. Abdirasilov

ranglaming bir vaqtdagi qarama-qarshiligi
deyiladi. Qo‘shni ranglar 
ta’sirida bironta rangning faqat och-to‘qligi o ‘zgarsa -
och-to‘qlik
kontrasti
deb yuritiladi. 
Rangli kontrasti
deganda, bitta rangning turli 
tuslar o‘rtasidagi, ya’ni uning bir-biridan nozik farqlanadigan tuslari 
o‘rtasidagi qarama-qarshiliklari ham nazarda tutiladi.
Rang bilan ishlashda ranglar uyg‘unligini bilish katta ahamiyatga 
ega. Ikkita o'zaro mos ranglarni aniqlashda rang doirasidagi bir-biriga 
qarama-qarshi turgan ikki rang olinadi.
Narsa va tevarak atrofni tasvirlashda moy, tempera, akvarel, guash 
kabi bo‘yoqlar ishlatiladi. Narsalarni bo‘yoq yordamida tasvirlash 
murakkab bo‘lib, kishidan ranglaming xususiyatlari va ulami ishlatish 
usullarini bilishni talab qiladi. Bo‘yoqlar yordamida narsaning hajmi, 
materialligi va fazoviy holatini tasvirlash rangtasvirning asosini tashkil 
etadi.
Akvarel bo‘yoq bilan ishlash uchun hamma sharoit yaratilishi 
lozim. Akvarel bo‘yoq bilan dastlabki mashqlar to‘g‘ri to‘rtburchak 
yuzasini bir xil rang bilan tekis bo‘yashdan boshlanadi. Bu mashqlar 
bo‘yoqdan to‘g‘ri foydalana bilish malakalarini rivojlantirishda katta 
ahamiyatga ega. Shuningdek, akvarel bo‘yoq bilan och rangni to‘q 
rangga, to‘q rangni och rangga aylantirish mashqlarini bajarish zarar.
Berilgan 
yuzani 
bir 
tekis 
qilib 
bo‘yash 
uchun 
aw al 
qorishtiriladigan idishga kerakli miqdorda bo‘yoq tayyorlanadi.
Bu quyidagi usulda bajariladi;
Dastlab bo‘yoqni eritish uchun ozgina suv quyib qo‘yiladi. So'ngra 
bo‘yoq qorishtiriladigan idishga keragicha suv quyiladi. 
H o i 
mo‘yqalam bilan bo‘yoq olinib idishda qorishtiriladi, so‘ngra uni oq 
qog‘ozga surtib tekshirib ko‘riladi. Agarda bo‘yoq quyuqroq b o iib
qolgan b o isa , mo‘yqalam bilan suv tomizib suyultiriladi va aksincha, 
suyuqroq b o iib qolgan b o isa , h o i mo‘yqalam bilan bo‘yoq olib 
qo‘shiladi. Bo‘yoq qog‘ozda juda ham suyuq qilib ishlatilm ogi lozim. 
Bo‘yashda mo‘yqalamni yuqoridan boshlab chapdan o ‘ngga qarab 
yurgiziladi.
189
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M o'yqalam ko‘tarib olingach, darhol idishdan bo‘yoq olib chapdan 
hozirgina bo‘yalgan yuzaga mo‘yqalamni parallel ravishda surtiladi. 
M o'yqalam yurgizib bo'yalgan yuzada bo‘yoq tegmagan joy qolmasligi 
kerak.
Akvarel bilan bo‘yalgan qog‘oz bir oz qiya holatda tursin. Bu 
ortiqcha bo‘yoqning qiya tomonga oqishi uchun qilinadi. Oqib tushgan 
bo‘yoqlami olib tashlamasdan keyingi galda ishlatib yuborish kerak 
boiad i. Qog‘oz qiyaligi shunday boiishi kerakki, unda bo‘yoq o ‘zi oqib 
ketaversin, mo‘yqalam esa uni faqat to‘g‘rilab berm ogi lozim. 
Ranglami asta-sekin kuchsizlantirib borish yoki qatlam rang ustiga 
ikkinchi qatlamni quyish