S. N. Alimetov, Ş. S.İBrahimova

oynaqların  hipermobilliyi,  yastıayaqlılıqla  birlikdə  rast gəlinir. Digər 
revmatik x
əstəliklər və o cümlədən qırmızı qurd eşənəyi və ya revmatoid 
artrit m
ənşəli endokarditlər  əsas xəstəliyin  fəallıq  meyarı  kimi  sayılır. 
Başqa  sözlə  onlar  əsas xəstəlik fonunda qeyd edilir. Streptokok 
infeksiyası  ilə  əlaqədar  inkişaf  edən reaktiv artrit və  ya autoimmun 
neyropsixi pozğunluqlar karditsiz inkişaf edir və antirevmatik müalicəyə 
m
əruz  qalmırlar.  Gənə  mənşəli miqrasiyaedici eritema və  ya Laym 
x
əstəliyi gənənin  dişlənməsindən  sonra  qaşınma,  göynəmə, 
limfadenopatiya il
ə  birlikdə  6-20 sm-lik  iri  qırmızı  ləkələr  şəkilində 
müşahidə olunur.  
 
Revmatizmin müalic
əsi  A  qrup  β-hemolitik streptokokku 
eradikasiya etm
ək, revmatik qızdırmanı söndürmək, yəni iltihabi prosesi 
dayandırmaq,  karditli  xəstələrdə  ürək  qüsurunun  inkişafının  qarşısını 
almaq, ür
ək çatışmazlığını kompensator hala salmaq, ikincili profilaktika 
aparmaq prinsipl
əri ilə aparılır.  
 
K
əskin revmatik qızdırma  və  ya  revmatik  hücuma  düçar  olmuş 
pasiyentl
ərin  hamısına  yataq  rejimi  təyin edilir və  ya  onların  hamısı 
hospitaliz
ə olunur; iki-üç həftə yataq rejimini, müvafiq pəhrizi (vitaminli, 
zülallı,  duzu  az,  karbohidratları  məhdud)  saxlamaq  lazımdır; 
fizioterapevtik müalic
ə əks göstərişdir. 
 
X
əstəliyin medikamentoz müalicəsi antibiotiklərlə  (penisillin, 
biotum, makrolidl
ər, linkozamidlər), iltihaba qarşı preparatlarla (aspirin, 
diklofenak, qlükokortikoidl
ər)  aparılır.  Valvulit  və  ürək  çatışmazlığı 
hallarında prednizolan nisbətən yüksək dozalarda (40-60 mq/sutka) 
verilir; ür
ək  çatışmazlığı  rezistent  olduqda  furosemid,  amlodipin, 
karvedilol, diqoksin kimi d
ərmanlar təyin  edilir.  Əmək qabiliyyətinin 
itirilm
əsi revmatik hücüm, kardit, poliartrit, poliserozit, ürək çatışmazlığı 
zamanı  20  sutkadan  95  sutkaya  qədər davam edə  bilər. Xəstəxanadan 
yazıldıqdan  sonra,  xəstə  ambulator nəzarətdə  saxlanılır  və  birincili və 
ikincili profilaktika aparılır (ekstensillin).  
 
İnfeksiya mənşəli endokardit 
 
 
Ür
əyin daxili qışası olan endokardın və ürək qapaqlarının infeksiya 
m
ənşəli, yəni  bakterial  iltihabı,  qapaqların  destruksiyası  və  funskional 
pozğunluqları infeksiya mənşəli endokardit adlanır. Xəstəliklərin 10 saylı 
beyn
əlxalq təsnifatı üzrə onun kodu 133.0-dır. Xəstəlik əsasən 2-50 yaş 
arasında,  million  adamdan  16-59 təsadüf olmaqla rast gəlinir. Onun 
etiologiyasında  başlıca  olaraq  stafilokoklar  və  streptokoklar, həm də 
enterokoklar,  qramm
ənfi  bakteriyalar  da  rol  oynayırlar.  Ürək 
qapaqlarının  protezlərini gəzdirənlər, alkoqoliklər, narkomanlar, 
immunosupressiv hallar, qlükokortikoidl
əri, sitostatikləri qəbul edənlər, 
 
104 

---

c
ərrahi  əməliyyat  keçirmiş  xronik  ahıl  şəxslər,  ağciyərin xronik 
obstruktiv x
əstəlikləri, damardaxili, orqandaxili kateter gəzdirənlər, 
infeksiya m
ənşəli endokarditə  düçar olmaq riskinə  malikdirlər. Ürək 
qapaqlarının protezləşdirilməsi, keçirilmiş infeksiya mənşəli endokardit, 
qapaqların miksomatoz degenerasiyası, anadangəlmə və qazanılma ürək 
qüsurları, cərrahi üsulla qoyulmuş sintetik damarlar, kardiomiopatiyalar 
infeksiya m
ənşəli endokarditin inkişafına riski artırır.  
 
İnfeksiya  mənşəli və  ya septik (bakterial) endokarditin  səciyyəvi 
morfoloji 
əlaməti endokardda, qapaqlarda eroziya və  xoraların  əmələ 
g
əlməsidir. Polipoz-xoralı  endokardit  tayların  perforasiyasını,  xordların 
cırılmasını,  qırılmasını  və  sair zədələnmələrini törədir.  Endokardın  və 
qapaqların  vegetasiyası,  xoralaşması,  destruksiyası  funksional 
pozğunluqların  baş  verməsinə,  fistulların  əmələ  gəlməsinə  səbəb olur; 
qapaqlarda vegetasiya, tromblar, nekrotik 
hiss
əciklər, mikrob 
koloniyaları, fibrozlaşma, kalsinasiya prosesləri və sairə hallar, ocaqlı və 
ya diffuz miokardit, ür
ək  əzələsinin absesləri, ekssudativ və  ya irinli 
perikardit qeyd edilir. X
əstəlik  zamanı  ürək, beyin, böyrək, dalaq, 
ağciyər,  ətraflar,  mezenterial damarlar və  sair trombemboliyalar rast 
g
əlinir. Endokard və  qapaq  vegetasiyaları  fraqmentasiyaya  uğrayaraq 
trombemboliyalar 
əmələ gətirir. Vazavazorum mənşəli emboliyalar daxili 
orqan damarlarında infeksiya mənşəli və xüsusilə mikotik anevrizmalara 
g
ətirib çıxarır.   
 
İnfeksiya  mənşəli endokarditin patogenezi bakteriemiya, 
endoteliyanın  zədələnməsi və  orqanizmin immunorezistentliyinin 
z
əifləməsi ilə  əlaqədardır.  Bakterimiyanın  mənbələri  xronik infeksiya 
ocaqları (tonzillit, haymorit, otit, frunkulyoz və s), cərrahi əməliyyatlar, 
invaziv diaqnostik manipulyasiyalar, venadaxili inyeksiyalar v
ə  sair 
hallar ola bil
ər.  Endoteliyanın,  yəni  endokardın,  qapaqların, 
endovaskulyar s
əthələrin zədələnməsi 
hipertoniya, 
işemiya, 
kardiomiopatiya, anadang
əlmə və  ya qazanılmış qüsurlar, requrgitasiya, 
miksamotoz,  kameralararası  dəliklərin  daralması  kimi  müxtəlif 
hemodinamik, metabolik  v
ə  struktural dəyişikliklərin nəticəsində  baş 
verir.  Endoteliyanın  zədələnməsi, kapillyar-toxuma  və  makrofaqal 
müdafi
ənin zəifləməsi,  hemostazın  trombositar  hissəsinin  pozulması 
divaryanı, qapaqüstü trombotik fibrinli çöküntülərin əmələ gəlməsinə və 
h
əm də  burada  tranzitor  bakteriemiya  zamanı  mikroorqanizmaların 
kolonizasiyasına şərait yaradır (vegetasiya). Hüceyrə və humoral immun, 
T v
ə  B limfosit sistemlərinin  pozulması,  komplementin  azalması, 
autoantitel titrinin yüks
əlməsi, sirkulyasiya edən immunokomplekslərin 
çoxalması, daxili orqanlarda bir sıra immunopatoloji proseslərə yol açır 
(qlomerulonefrit, miokardit, poliartrit, vaskulit v
ə s).  
 
105 

---