S, Qorayevning «Toponimika» qo'llanmasi toponimikaning ilmiy-nazariy asoslariga feamda O'zbekiston toponimiyasiga bag'ishlangan va shubhasiz, ijtimoiy hajitda gujnanitar fanJaming eng dolzarb
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
| kerayit
(kereyit) qabilasi esa Nukus tumanida Kereyit ovuli nomida o'z aksini topgan.
(qo'ngrat, qo'ngrad) etnonimi o'zbeklarning kenagas, qutchi qabilalari tarkibida, qozoqlaming
qirg'izlarning adigine qabilasi tarkibida qayd qilingan, Qoraqalpog'iston oykonimlari tarkibida esa Qo'ng'irodovul (Amudaryo tumani), Qo'ng'irotko'l ovullari nomlarida o'z aksini topgan. Nayman qabilasi o'zbek, qozoq, qirg'iz va boshqa turkiy xalqlar tarkibida uchraydi va Qoraqalpog'iston oykonimlari orasida Nayman (Qonliko'l, Xo'jayli tumanlari) ovullari nomlarida o'z aksini topgan. O'zbek, qirg'iz, turkmanlar tarkibida qayd qilingan
etnonimini Shumanay, Qo'ng'irot tumanlaridagi Sayat ovullari nomida ko'rish mumkin.
qabilasi qozoqlar, o'zbeklar, qirg'izlar, quramalar orasida uchraydi va Amudaryo, Ellikqal'a tumanlarida Tama ovuli nomida aks etgan.
toponimi o'zbeklar, qoraqalpoqlar tarkibida qayd qilingan va Amudaryo tumanidagi bir ovul shunday nomlanadi.
(tayloq) etnonimi qozoq, qoraqalpoq, qirg'iz, o'zbek, turkmanlar orasida uchraydi va Chimboy tumanidagi Taylaq ovulida o'z ifodasini topgan.
etnonimi ko'plab turkiy
xalqlar orasida
qayd qilingan. Qoraqalpog'istonda 15 ga yaqin ovul shu nomda (Qipchaq, Qipshaq shakllarida).
(nukus) umg'i qo'ng'irot qabilasi hamda qoraqalpoqlarning keneges qabilasi tarkibida uchraydi (nekuz shakli ham qayd qilingan) va Amudaryo, Chimboy tumanlarida Nukusovul, Amudaryo tumanida Nukusqal'a oykonimlarida o'z aksini topgan. Qoraqalpog'iston Respublikasining poytaxti Nukus shahri (qoraqalpoqcha - No'kis) nomi ham shu etnonimdan. Nukus shahri nomi, umuman
etnonimining kelib chiqishi haqida har xil fikrlar bor. Bu nom ayrim tadqiqotchilar fikricha, forscha-tojikcha nukas «to'qqiz
kishi» degan ma'noni bildiradi. Nukuslar asli mo'g'ul qabilasi bo'lganini e'tiborga olsak, bu etnonimning etimologiyasi haqidagi fikrlar uzil-kesil hal bo'lmagan deyish mumkin. Suv obyektlarini ifodalaydigan gidronimik atamalarga misol: arna – Tentekarna; ariq – Shuqsirariq, Yangiariq; sag'a-saqa («kanalning boshi») – Kanalsag'a, O'rjapsag'a, Uchyapsag'a;
Oqquduq. Ko'l gidronimii: atamasiga mufassalroq to'xtashga to'g'ri keladi. Gap shundaki, Qoraqalpog'iston hududida 150 dan ortiq ko'l bor. Respublika Amudaryoning etak qismida bo'lgani bois daryo suvi toshib son-sanoqsiz ko'llar hosil qilgan edi. Ko'llarning ko'plari qurib qoldi, lekin xaritalarda, odamlarning xotiralarida bu obyektlarning nomlari saqlanib qolgan. Bundan tashqari 40 dan ortiq ovul-qishloqning nomlari tarkibida ham
atamasi uchraydi, jumladan, Adaykol, Oqko'l, Turkmanko'l, Uyg'urkoi, Sho'rko'l, Qorako'l, Qo'Bg'irotko'l va b. Respublikada gidronimlar tarkibida ko’1 atamasi o'rniga aydin (oydin) so'zi ham ishlatilgan: Uziraoydin, Uyrekoydin, Qoraoydta va b. Qoraqalpog'iston ko'llarinl nomlariga qarab bir necha turga bo'lish mumkin. 1) kishi ismlari bilan atalgan ko'llar: Davitkol, Do'sanko'l, Zakirko'l; 2) rangiga qarab nomlangan ko'llar: Ko'kkol, Qorako'l, Qoraoydin, Sariko'l; 3) Parranda nomlari bilan atalgan ko'llar: Birqozonko'l, Quvlikol, Qo'tonko'l. 4) Suv o'simliklari nomlari bilan atalgan ko'llar (Jekenlioydin, Shilimko'l, Qamisliko'l). 5) majoziy-metaforik nomlar bilan atalgan ko'llar: Oltimkol – qimmatli baliq zotlari ko'p bo'lganidan shunday nom olgan. Gavmisko'l – «katta, ulkan, yirik» degani. Davkempir ko'li yo'lbarsning oyog'iga kirib ketgan katta zirapchani qo'rqmasdan chiqarib olgan kampir sharafiga shunday atalgan ekan. Maqbalkol – baxmalday tovlanib turgani uchun shunday nomlangan. Aholi punktlari nomlarini hosil qlladigan oykonimik atamalar. Qoraqalpog'istonda bunday atamalar atigi bir necha: Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|