S, Qorayevning «Toponimika» qo'llanmasi toponimikaning ilmiy-nazariy asoslariga feamda O'zbekiston toponimiyasiga bag'ishlangan va shubhasiz, ijtimoiy hajitda gujnanitar fanJaming eng dolzarb

qorakesak 

degan  urug',  o'zbeklarda 

mullakesak 

va 

mirzokesak, 

boshqirdlarda 

kese 

urug'lari  bo'lgan. 

Kesak 

so'zi  «uruglarning  bo'lingan,  kesilgan 

parchasi»  demakdir.  Xo'jaobod,  Jalaquduq  tumanlarida  Kesak,  Qorakol  tumanida 

Kesakli, Bulung'ur, Jomboy, Payariq tumanlarida Qorakesak qishloqlari bor. 

Koriz  –  yerosti  suvlarni  yer  yuzasiga  chiqarish  uchun  qazilgan  murakkab 

inshoot, yer ostida qazilgan ariq, yopiq kanal. Koriz qazishda ko'plab quduqlar lahm 

(tunnel) bilan birlashtiriladi. Korizdan chiqqan tuproqni olib tashlash va keyinchalik 

korizni tozalash maqsadida har 7-10 metrda quduq qaziladi. Korizlaming uzunligi bir 

necha  yuz  metrdan  bir  necha  kilometrgacha  bo'lgan.  Korizlar  Turkmanistonning 

Kopetdog'  tog'lari  etaklarida,  O'zbekistonda  asosan  Nurota  tog'lari  etaklarida, 

Ozarbayjon,  Afg'oniston,  Eron,  Xitoy,  Afrika  (Sahroi  Kabir)  uchraydi.  Koriz  ba'zi 

joylarda 

koxrez, kariz, qanat 

(arabcha, ko'pligi qanavot) ham deyiladi. 

---

Ko'rpa  –  joy  nomlari  shakhda  uchraydigan  qadimiy  atama  va  etnonim,  bu 

so'zning  «qavilgan  yopinchiq»  ma'nosidagi  forscha-tojikcha  so'zga  aloqasi  yo'q. 

Qadimiy turkiy tilda 

ko'rpa 

so'zi bir necha ma'noni anglatgan. Tarixiy yodgorliklarda 

ko'rpa 

so'zining  «barra  o't»,  «yosh  bola»,  «qo'zichoq»,  «uloqcha»,  «buzoqcha», 

«kepak»  ma'nolari  qayd  qilingan.  Lekin  bu  so'zning  ko'pgina  ma'nolari  unutilgan, 

shungaqaramasdan  ba'zi  joylardabarrabedani  «beda  ko'rpa  bo'lib  qolipti»  deyishadi. 

Ko'rpa,  Ko'rpasoy,  Ko'rpaqishloq,  Ko'rpacha,  Yaagiko'rpa  kabi  toponimlar 

ko'rpa 

degan  urug’  nomidan  olingan.  Urug'larning  hayvon  nomlari  bilan  ham  atalganini 

hisobga  olsak,  ko'rpa  etnonimi  «qo'zichoq»  degan  ma'noni  bildiradu  Chunonchi, 

mashhur  tilshunos  Abu  Xayyon  al-Andalusiy  (XIII  asr)  asarlarida  ko'rpa  so'zi  ana 

shunday izohlangan. 

Ko'tal  –  «dovon»,  «tog'  yo'li».  Shuningdek,  O'zbekiston,  Tojikiston, 

Turkmaniston, Afg'oniston, Eron va Ozarbayjonda 

ko'tal, ko'tel, xutel 

shakllarida joy 

nomlari tarkibida uchraydigan geografik atama. 

Ko'tal 

so'zi ham dovon atamasi kabi 

mo'g'ulcha degan fikr bor. 

Ko'tal 

pastroq dovonni bildiradi. 

Mazang  –  baqqolchilik,  shuningdek  dehqonchilik  bilan  shug'ullanadigan  lo'li. 

G'ijduvon tumanida Mazangko'cha, Uchko'prik tumanida Mazanglik qishloqlari qayd 

qilingan. 

Mextar  –  Buxoro  xonligida  musolmonlardan  zakot  yig'ish.  Musulmonlarga 

bo'ysungan  g'ayridinlar  mulkidan  20/1,  qurol  ishlatib  zabt  qilingan  kofirlardan  1/10 

bo'lak  miqdorida  soliq  olishi  shuningdek,  egasi  noma'lum  bo'lgan  mulklarni  taftish 

qilish  ishlari  bilan  shug'ullangan  mansabdor  (mextari  kalon).  Bulung'ur  tumanida 

Mextar degan qishloq qayd qiiingan. 

Ming  (mingli),  minglar  –  o'zbeklarning  yirik  qabilalaridan  bin.  XIX  asr 

boshlarigacha  minglarning  ko'pchilik  qismi  hozirgi  Samarqand,  Jizzax  viloyatlari, 

qisman  Farg'ona  vodiysi  hamda  Buxoro  vohasida,  tarqoq  holda  Surxondaryo  va 

Xorazm  viloyatlarida,  Tojikistonda  esa  Hisor  vodiysida  yashagan.  Zarafshon 

vodiysida  minglar  uch  urug'ga  va  bir  qancha  tarmoqlarga  bo'lingan:  1) 

to'g'ali 

(ahmat,  chag'ir,  to'yinamoz,  oqshiq  va  b.);  2)