21
Oddiy qarag‘ay - Pinus silvestris L.
Oddiy qarag‘aydan: Prostatitning adenomasi (prostatit),
alkogolizm, angina, bepushtlik.
oshqozon kasalliklari, bronxial astma, o‘pka tuberkulyozi, tizza og‘rig‘i,
oyoqlarda varikoz
tomirlari,
tomoq
og‘rig‘i,
o‘pka
yallig‘lanishi,
ayollar
jinsiy
organlarining
yallig‘lanishi, osteokondroz, buyrak kasalligi, revmatizm,
yurak-qon tomir kasalliklari, teri
toshmasi kabi kasalliklarni davolashda foydalaniladi
Sistematikasi:
Bo‘lim.
Qarag‘aytoifa (Ochiq urug‘li) o‘simliklar (Pynophyta yoki Gymnospermae)-
Голосеменные
Ajdod (sinf).
Qarag‘aysimonlar (Pinopsida). - Хвойные
Ajdodcha (sinfcha)
Qarag‘aykabilar (Pinidae)- Хвойные
Qabila.
Sarvnamolar (Cupressales) - Кипарисовые
Oila.
Sarvdoshlar (Cupressaceae Bartl.)- Кипарисовые
Turkum.
Tuva (Thuja L.) - Туя
Bu turkumga daraxt yoki buta o‘simliklar kiradi. Uning 5 ta turi bor. Shulardan bittasi g‘arb
tuyyasi ustida to‘xtalib o‘tamiz.
Tur. G‘arb tuyyasi (Thuja occidentalis L.)
bo‘yi 10-12 m, diametri 1 m keladigan daraxt.
Ayrim tuplarining bo‘yi 30 m gacha ham yetadi. Shox-shabbasi piramida
shaklda tanasi jigar
rangda. Katta yoshida po‘st tashlab turadi. Birlamchi va ikkilamchi novdalari yassi bo‘lib,
yasmiqchali. Ular uchinchi yili silindr shakliga kiradi. Shox-shabbasi zich joylashgan. Barglari
yozda to‘q yashil, qishda yashil-qo‘ng‘ir rangda bo‘ladi, smola bezlari yo‘q. Yuqori
novdalardagi barglari o‘tkir uchli, qattiq, yon novdalaridagisi to‘mtoq va oval 3 yilgacha
saqlanadi. G‘arb tuyyasi bir uyli o‘simlik. Qubbalari 5-6 juft tangachadan iborat bo‘lib,
cho‘ziqroq-tuxumsimon, bo‘yi 10-15 mm. Ular kuzda yetiladi, bu vaqtda tangachalari ochilib,
ichidan qanotchali urug‘lari to‘kiladi. Tuyya urug‘idan yaxshi ko‘payadi. Qalamcha va payvand
qilib, parxish yo‘li bilan ham ko‘paytirish mumkin. Olti yoshida changlana boshlaydi.
Sekin
o‘sadi, soyasevar daraxt bo‘lib, unumdor yerlarda yaxshi o‘sadi. Unumsiz yerda barglari
sarg‘ayadi. Qurg‘oqchilikka ham, sovuqqa ham chidamli. G‘arb tuyyasi Qora dengiz
bo‘ylaridagi shaharlarda ko‘plab o‘stiriladi. Shuningdek, u Sibirda va Uzoq Sharqda uchraydi.
Po‘stlog‘i va bargida C vitamin bo‘lib, u singa kasalligiga davodir. Shuning uchun uni «hayot
22
daraxti» deb ham atashadi. G‘arb tuyyasi havoning ifloslanishiga chidamli, yashil to‘siq
yaratishda qulay daraxt hisoblanadi. Uning chiroyli shakllari bor. Tuyyani yakka-yakka, to‘da-
to‘da yoki qator qilib ekish tavsiya etiladi. Lekin nihollari yosh
vaqtida issiqdan zararlanadi,
shuning uchun soya joylarga ekish tavsiya etiladi.
7
Dostları ilə paylaş: 
