Sağlamlıq hür şey deyil, lakin hər şey sağlamlıqsız heç nədir

 
93 
verir,müharibələr  gedir.Şair  əmindir  ki,çörək  bol  olarsa-Vətən 
basılmaz.Nələr  deyirlər  çörək  haqqında:“Çörək  Qurandan  da 
irəlidir”.Çörək  and  yerimiz  olub.Çörəkdən  ötrü  əldən-ayaqdan 
getməyə  dəyərmi?..Dərin  bilikli  alimlər  “yox”  deyir.Xaricə 
gedib gələn adamlar bilir: yüksək sivilizasiyalı ölkələrdə çörəyi 
geri  qalmış  ölkələrə  nisbətən  5-10  qat  az  yeyirlər.Sən  demə, 
çörək biz düşündüyümüz kimi dəyərli qida  deyilmiş. 
Taxıl  məhsulunun  ən  böyük  qüsuru ondan  ibarətdir  ki, 
onun  tərkibindəki  amin  turşularının  tarazlığı  qeyri-mütəna-
sibdir:dəyişilməsi mümkün olmayan amin turşuları taxılda çox 
azdır, dəyişilənlər isə həddən ziyada çoxdur. Lakin dəyişilənlər 
həyatımızda  heç  bir  rol  oynamır.  Çünki  hər  hansı  bir  kompo-
nent çatmayanda-sağlam qan (və sağlam hüceyrə) yaranmırlar.   
Dənli  bitkilərdən  hazırlanmış  qidanın  bəlası  ondadır  ki,zülal 
tarazlığının  pozulması  və  qeyri-mütənasibliyi  sayəsində,orqa-
nizm  daha  çox  zülal  xörəyi  tələb  edir.  Bu  xörəyi  həzm  etmək 
və  qana  çevirmək  üçün  çoxlu  vitamin  tələb  olunur.  Beləliklə 
də, adam orqanizmə lazım olduğundan qat-qat artıq qida qəbul 
edir.Acgözlük,qarınqululuq  xəstəliyi,heyvandarlıq  məhsulları- 
na  və  spirtli  içkilərə  güclü  meyl  belə  yaranır.Köklük  xəstəliyi 
də  bununla  bağlıdır.İnsan  bədəni  möhkəmliyini  itirir,lırt  olur, 
qocalıq kök adamın başının üstünü tez alır. 
Həzmetmə orqanları xəstə olan,yaxud bədənində həzm-
etmə fermentləri çatışmayan şəxs öz menyusundan bişmiş çov-
darı,buğdanı,arpanı,vələmiri çıxarmalı,onları bu dənlərin dəmlə 
-mələri,tərəvəzin özü və şirələri,qatıq məhsulları ilə əvəz etmə-
lidir.Düyünü,qarğıdalını,kartofu,soyanı tərəvəz salatları və şirə-
ləri ilə birlikdə qəbul etmək çörək yeməkdən faydalıdır.Çörəyi 
cod(kobud  üyüdülmüş)  dəndən  bişirmək  məsləhətdir.Çünki 
bizim gemoqlabinimiz üçün çox lazım olan dəmir dənin qabı-
ğına  cəmləşib.Fikir  verin:buğda  qabığında,yəni,özümüzə  rəva 
görməyib,heyvanlara verdiyimiz kəpəkdə ən yüksək növ buğda 
ununa  nisbətən 5  dəfə  çox dəmir vardır.Dəmir isə  gemoqlabin 

---

 
94 
yaratmaq  prosesində  mühüm  rol  oynayır.Bir  ağıllı  xalq  deyib: 
“Ağ çörək və kofe -azqanlı xəstələrin xörəyidir”. 
Ortalığa sual çıxr:bəs  nə üçün çörək bütün xalqların bir 
nömrəli  qidasına  çevrilib?Bunu  üç  şeylə  izah  etmək  lazım  
gəlir.Birinci:dənli bitkiləri hasilə gətirmək üçün bir o qədər də 
böyük xərc və zəhmət tələb olunmur:taxılı əkirsən,zəmiyə yün-
gülvari qulluq edirsən və biçirsən.Vəssəlam.Həm də taxıl qısa 
vaxt  kəsiyində  yetişir.İkinci:taxıl  hər  yerdə  bitir.Üçüncü:taxıl 
anbarlarda yaxşı qalır,onu saxlamaq,daşımaq rahat və  asandır. 
Meyvə və tərəvəz isə tez sıradan çıxır,çox qalmır. 
Lakin  dənli  bitkiləri  gözdən  salmaq  ədalətsizlik  olardı. 
Alimlərin  fikirincə,dənli  bitkiləri  çiy-çiy,bütöv  halda  yemək 
faydalıdır.İsveçrədə  yaşayan  həkim-Şmidt  familiyalı  bir  qadın 
öz üzərində təcrübə aparmış və gözəl nəticələr əldə etmişdir. O 
yazır: “Cücərmiş buğda ilə müntəzəm qidalananda (gündə 50-
100q),orqanizmdə  cavanlaşma  prosesi  başlayır,soyuqdəyməyə 
qarşı  güclü  immunitet  yaranır,adam  sağlamlaşır.54  yaşım 
tamam  olanda  hər  səhər  cücərmiş  buğda  yeməyə  başladım.Bir 
neçə  aydan  sonra  özümü  çox  yaxşı  hiss  etdim.Saçımın  ağ 
tükləri  ilk  rəngini  aldı,saçım  sıxlaşdı,yumuşaq  oldu.Görmək 
qabliyyətim  xeyli  yaxşılaşdı.İndi  75  yaşım  var,özümü  əla  hiss 
edirəm, gənclik illərində olduğundan heç də pis işləmirəm”.       
Nəticəni  özünüz  çıxarın.Mən,tərəddüd  etmədən,buğda 
alıb evə qoydum və günorta çörək əvəzinə,bir yekə qab tərəvəz 
salatı ilə bərabər 50-60 q. cücərmiş buğda yeyirəm. 
Dənli bitkilərin xassəsi də, təsiri də müxtəlifdir. Buğda - 
dənlilər  arasında  ən  çox  turşu  yaradan  növdür.Çovdar  dişlərə 
pis təsir göstərir.Düyü dənlərin ən yaxşısıdır.Təsadüfü deyil ki, 
dünyanın  yarıdan  çoxu  üçün  əsas  qida  sayılır.Lakin  düyünü 
göy-göyərtisiz,meyvə-tərəvəzsiz  və  digər  çiy  qidalarsız  yeyən 
adam  Beri-Beri  xəstəliyinə  tutula  bilər.Əfsus  ki,düyünün  fay-
dalı elementlərlə zəngin olan qabığı atılır.  

---

 
95 
Cücərmiş  buğdadan  başqa  südlə  təzəcə  dolmuş  sünbül 
də  gözəl  qida  sayılır.Amma  bilməlisiniz:dərilmiş  sünbül  24 
saatdan sonra müalicəvi əhəmiyyətini itirir. 
Çörəyi  çox  yemək-bəşəriyyətin  ən  böyük  bəlalarından 
biri  sayılmalıdır.Bu  xəstəlik  bizim  respublikanın  vətəndaşları 
üçün  daha  çox  təhlükə  doğurur.Biz  çörəyi  həddən  artıq  çox 
yeyirik.  Anlamaq  lazımdır  ki,tərkibində  heç  bir  vitamin  və 
faydalı  mikroelement  qalmayan  çörək,üstəlik,özündə  duzu, 
sodanı,mayanı  və  digər  zərərli  əlavələri  cəmləşdirir.Həm  də 
çörəyi  elə  qidalarla  bərabər  yeyirik  ki,onların  qonşuluğu 
orqanizm  üçün  çox  ziyandır.Çörək-bir  çox  xəstəliklərin  törə-
məsi  üçün  mənbə  sayılır.Çörəyin  həddən  çox  ayrıca  qəbul 
edilməsi isə orqanizmə dəhşətli zərbə vurur.Lakin çörəyi digər 
qidalarla,xüsusilə  zülalla  zəngin  olan  heyvandarlıq  məhsulları 
ilə birlikdə yemək daha böyük fəsadlar törədir. 
Unutmayın  ki,çox  da  uzaq  olmayan  keçmişdə  insan 
dənli  bitkilərlə  qidalanmayıb.Çörəyi  öz  rasionundan  çıxardan 
iradəli və dərrakəli şəxsin itirdiyi yeganə şey-xəstəlik ola bilər. 
Təkrar edirəm:dənli bitkiləri yalnız çiy-çiy yemək lazımdır.Ya 
da heç olmasa dəmləmələr şəkilində. 
Çörəksiz  yaşamağı  heç  cür  ağlına  gətirə  bilməyən 
şəxslərə  məsləhətim  budur  ki,heç  olmasa,aşağıdakı  qaydalara 
əməl etsin: a) çörəyi az yemək; b) çörəyi bol-bol tərəvəzlər və 
göy-göyərti ilə birlikdə yemək;c)çörəyi digər zülallarla (ələlxü-
sus,heyvandarlıq  məhsuldarı  ilə)qarışdırmamaq;q)çörəyi  mey-
vələrlə qarışdırmamaq. 
Noxud,lobya,mərci,ümumiyyətlə  zülalla  zəngin  olan 
bütün  paxlalı  bitkilər  çətin  həzm  olunur,sidik  turşusunun 
çoxalmasına səbəb olur və zərərli qida sayılırlar. 
Kartof-müəyyən hədd dairəsində, özü də tərəvəzlə birgə 
yeyildikdə fayda verir.Onu heç vaxt çörəklə birlikdə yeməyin. 
Çiy  kartofun  şirəsi-diabet,qan  azlığı  və  həzmolma  ilə  bağlı 
digər  xəstəliklər  üçün  gözəl  qidadır,qəbizliyin  qarşısını  yaxşı 
alır.Kartofu odda bişirib,qabıqlı yemək daha çox fayda verir.  

---