Şahlar Əsgərov Təhsilimiz: Dünən, bu gün, sabah
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
200 universitet, 1916-cı ilə kimi isə cəmi 11 universitet fəaliyyət göstərmişdir. YUNESKO-nun Baş konfransının 27-ci sessiyasında (noyabr 1993-cü il) ali təhsilə aşağıdakı tərif verilmiş və qəbul edilmişdir: «Ali təhsil deyəndə universitetlər və ya səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən ali təhsil müəssisəsi kimi tanınmış digər təhsil müəssisələri tərəfindən həyata keçirilən bütün növ tədris kurslarının hazırlığı və ya orta səviyyədən sonrakı elmi tədqiqat üçün hazırlıq başa düşülür». Məşhur akademik L.A.Arsimoviçə görə 20-ci əsrin əvvəllərində Rusiya fiziklərini bir divanda oturtmaq olardı. Əsrin sonunda bu say 10 minlərlə olmuşdur. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, XX əsrin 20-ci illərində azərbaycanlı ali təhsilli fizik və riyaziyyatçıları da bir divanda oturtmaq mümkün idi (Məmməd bəy Əfəndiyev, Bəhram Mirzəyev, Rəhim bəy Məlikov). Bu say indi minlərlədir. 20-ci əsrdə SSRİ-nin elmi-texniki cəhətdən sürətli inkişafının əsas səbəbini universitetlərin varlığında axtarmaq lazımdır. XX əsrin 40-50-ci illərində SSRİ-də universitet təhsili görünməmiş səviyyəyə yüksəldı. Sovet elminin kosmosda, atom və nüvə energetikası sahəsində uğurları ali təhsilin hörmətini maksimum səviyyəyə qaldırdı. Cəmiyyətdə heç zaman alim və professorun hörməti o zamankı qədər yüksək olmamışdır. Universitetlər və digər ali təhsil müəsisələri milli qürur mənbəyinə çevrilmişdi. Son yüzilliklərdə Şərq dünyasının Qərb dünyasından geri qalmasının əsas səbəblərindən biri zamanında universitetlərin açılmaması, universitet şəbəkələrinin yaranmamasıdır. Universitetləri olmayan ölkə heç cür inkişaf edə bilməzdi. Bizim ilk ali təhsil ocağımız 1919-cu ildə ADC tərəfindən açılmış Azərbaycan Dövlət Universitetidir. Bu universitet çox qısa bir zaman kəsiyində müstəqil dövlətin ali məktəbi kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1920-ci il 28 aprel işğalından sonra ADU yarımmüstəqil dövlətin ali təhsil ocağı 201 olmuşdur. Təhsil prosesi siyasi quruluşa uyğun olaraq Moskvada tutulmuş proqramlar, tədris planları əsasında təşkil edilmişdir. 1991-ci ildən Azərbaycan müstəqillik əldə edəndən sonra siyasi müstəqilliyin abı-havası təhsil müəssisələrinə də ciddi təsir göstərmişdir. Fəxrlə qeyd etmək olar ki, müstəqilliyin ilk illərində ADU-da (sonralar BDU) beynəlxalq hüquq, beynəlxalq münasibətlər ixtisası üzrə kadr hazırlığına başlanmışdır. Hal- hazırda BDU-da bu ixtisaslar üzrə müstəqil fakültə fəaliyyət göstərir. Şükürlər olsun ki, indi ölkəmizdə onlarla ali təhsil ocaqları vardır. Ancaq ali məktəblərimiz keçmiş sovetlər dövründə formalaşıb inkişaf etdiyinə görə həmin mühitin yaratdığı o mədəniyyət, o həyatın kanonları hələ də universitetlərdə yaşayır. S.M.Kirovun universitetə, təhsilə, elmə aidiyyatı olmadığı bir halda, uzun illər bizim universitetimiz onun adını daşımışdır. Bu cür məntiqsiz həyatı biz yaşamışıq. Sovetlər zamanı təhsildə keyfiyyət kəmiyyətə qurban verildiyindən, ali məktəblərdə təhsilin səviyyəsi ürəkaçan deyildir. Hətta qardaş Türkiyə Respublikası çoxsaylı xahiş-minnətə baxmayaraq bizim bir çox ixtisaslar üzrə verdiyimiz diplomları (tibb və hüquq ixtisasları üzrə) tanımır. Ali məktəb ifadəsindəki «ali» sözü real bilik səviyyəsini əks etdirmir. Ali məktəb problemləri və onların yaranma səbəblərinin çoxu orta məktəbdəki problemlərə bənzərdi. Sovetlər dönəmində milli Təhsil Nazirlikləri öz fəaliyyəti üçün lazım olan elmi-nəzəri müddəaları, əsasnamələri özü hazırlamırdı, mərkəzdən hazır şəkildə alırdı və mərkəzin nəzarəti altında da icra edirdi. Bu müddəaların, əsasnamələrin, prinsiplərin, ümumiyyətlə isə təhsil siyasətinin arxasında duran elmi fəlsəfə, nəzəriyyə, məntiq Moskvanın elmi-tədqiqat mərkəzlərində hazırlanırdı. Bu səbəbdən də Azərbaycanda müasir təhsil sistemi hələ dərin elmi kök buraxmayıbdır. Ona görə də təhsildə büdrəmə, yoldan sapma, deqradasiyaya uğrama ehtimalı 202 çox böyükdür. Respublikanın bəzi rayonlarda biliyin qiymətləndirilməsində 9 ballı şkalanın tətbiqi ilə bağlı aparılmış təcrübələr buna misaldır. Keçmişdən gələn səbəblər üzündən bir çox universitetlərin bəzi fakultələrində tələbələrin sayı, həm idarəetmə baxımından, həm də ölkənin kadr ehtiyacı baxımından lazım olandan dəfələrlə çoxdur. Bu isə həm nizam-intizamı, həm idarəetməni çətinləşdirir, həm də keyfiyyəti aşağı salır. Fakültə böyük olanda tələbələri ancaq dekan və onun müavinləri tanıyır. Müəllimlər isə tələbələrin çoxunu tanımır. Fərd kütlənin içərisində itir. Mənəvi mühit korlanır, müəllim-tələbə münasibətində soyuqluq və biganəçilik yaranır. Tərbiyəyə nəzarət etmək çətinləşir. Ali təhsil sistemində də keyfiyyət göstəriciləri kəmiyyət göstəricilərinə qurban verilir. Əgər bu «qurban vermə» əməliyyatı orta təhsil şəbəkəsində komplektləşməmiş məktəblərin açılması hesabına baş verirdisə, ali məktəblərdə bu əməliyyat fakültələrə qəbulun əsassız artırılması hesabına baş verirdi və milli mənafe şəxsi mənafeyə qurban verilirdi. Əhali şəxsi vəsaiti hesabına uşaqlarını ali məktəblərə qoyurdu. Valideynlərin vəsaitlərini övladlarının intellektual mülkiyyətinə çevirmək cəhdi əslində alqışlanmalı milli keyfiyyətdir. Keçmişdə bu ali milli keyfiyyətdən rektorlar sui- istifadə edərək, fakültələrə qəbul planlarını zərurət olmadan ilbəil artırmaqda maraqlı idilər. Bazar iqtisadiyyatının təklif və tələb prinsipi sosializmidə ali təhsil sahəsində uğurla işləyirdi. 1970-ci illərdə S.M.Kirov adına ADU-nun hüquq fakültəsinin hər kursunda 100-150 tələbə (əyani, axşam, qiyabi və rus bölməsi) təhsil alardı. Təhsil müddəti beş il olduğundan tələbələrin sayı 500-750 nəfər idi. İndi hüquq fakültəsində bir neçə min tələbə təhsil alır. Fakültə ərazicə böyüməyib, ixtisaslı kadrların sayı lazımınca artmayıbdır. Təbii ki, belə olan halda keyfiyyət aşağı düşəcək və ya keyfiyyətin səviyyəsini yüksək saxlamaq mümkün olmaz. Bu vəziyyət digər fakültələrdə də, başqa institutlarda da baş verirdi. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|