Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kamandar Şərifov
4 öldürməyin; meyvə ağaclarını tələf etməyin, heyvanları tələf etməyin. Siz hücrələrdə dini ayinlə məşğul olan adamların yanından keçəcəksiniz; onları rahat buraxın və ibadətlərinə mane olmayın. Sizi qəbul edən hər bir şəhər və xalq ilə müqavilə bağlayın, onlara verdiyiniz vədlərə sadiq olun.” Xəlifə Ömərin dövründə Sasani imperiyası məğlub oldu və Azərbaycan digər bölgələr kimi də müsəlmanların tabeçiliyinə keçdi. Demək olmaz ki, bu fəthdən əhali əziyyət çəkdi. Çünki ərəblər əhalinin əmlakını əllərindən almır, onları islamı qəbul etməyə məcbur etmirdilər. Bütün bunlarla yanaşı yerli adət-ənənələrə hörmətlə yanaşılırdı. Elə bu səbədəndir ki, Azərbaycan xalqı islamdan öncəki adət-ənənələrini bu günə kimi qoruyub saxlayıb. Əhalinin digər hüquqları da pozulmurdu. Əlbəttə müasir meyarlarla yanaşsaq islamlaşma prosesində nöqsan tapmaq olar, ancaq unutmayaq ki, bu hadisələr dünyanın cəhalətə mürtəkib olduğu orta əsrlərin əvvəllərində baş verirdi. Həmin dövrün meyarları ilə müsəlmanlar fəth olunmuş xalqların hüquqlarını qoruyurdu. Bu isə imperiya siyasətindən və sonsuz müharibələrdən bezmiş əhali üçün olduqca mühüm idi və onlar könüllü olaraq xilafətin tabeçiliyinə keçirdi. Bu işdə artıq öncədən Azərbaycan və İran ərazilərində müsəlmanların olması və yerli camaatın islam dinin gözəlliyi ilə tanış olduğu təsir göstərmişdi. Azərbaycan qısa bir zamanda tamamilə müsəlmanlaşdı. Arran ərazisi xristian olaraq qalırdı və xilafətin tərkibinə yalnız xəlifə Osmanın dövründə (644-656) daxil oldu. Artıq həzrət Əlinin (ə) dövründə Azərbaycanın əksəriyyəti müsəlman olmuşdu. Buna baxmayaraq Girdman əmirliyi xrisitian olaraq qalırdı. Sonralar islam hakimiyyəti altında Arran və Azərbaycan vahid vilayətə birləşdi. Bütün bu deyilənləri nəzərə alsaq belə məlum olacaqdır ki, islam tarixinin xalqımızı tarixi ilə sıx bağlılığı və hətta vəhdəti vardır. İslam tarixi təkcə islam dünyasında baş verən tarixi hadisələri xronoloji ardıcıllıqla izləmir. Bu tarix həm də tarixi təfsir edir, islamda dövlətçilik ənənəsinin mahiyyətini açıqlayır və nəhayət insanların tarixdən ibrət almalarını önə çəkir. Nəzərdən keçirilən kitab sonuncu səmavi din olan İslamın dəyər və prin- sip
lərinin təbliği və təşviqi baxımından dəyərli və diqqətəlayiq bir əsərdir. Belə ki, burada müqəddəs dinimiz olan İslam dininin tarixi bütün cəhətləri, qayə, məqsəd və məramları ilə birlikdə təhlil olunur, oxucuya bu mükəmməl dinin tarixi ilə bağlı gərəkli məlumatlar çatdırılır. Bu gün məmləkətimizdə İslam dininə qayıdışın vüsət aldığı bir vaxtda bu ki tabın nəşr üçün hazırlanması əsərin aktuallığına dəlalət edən cəhətdir. Belə bir əsərin işıq üzü görməsinin vacibliyini şərtləndirən əsas məqamda məhz bu- nun
la əlaqədardır: müqəddəs dinimizin tarixinə dair mövcud ədəbiyyat bolluğu fo nunda bu mövzuya dair dürüst informasiyaları özündə ehtiva edən, həqiqi is- la mi dəyərləri əks etdirən mənbələr olduqca azdır. Bu baxımdan əsər, İslam ta- ri xini olduğu kimi, dərindən və ətraflı öyrənmək istəyənlər üçün əhəmiyyət kəsb edir. 5 Təqdim olunan bu kitab əsasən Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi- nin sistemindəki dövlət və özəl ali məktəblərində “Dinşünaslıq”, “İslamşünas- lıq” və “İslam hüququnun əsasları” fənlərindən dərs deyən müəllimlər, bu fən- ləri öyrənən tələbələr və mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Ümumilikdə, əsərin işıq üzü görməsini təqdir edir və onun geniş oxucu küt ləsini maraqlandıracağına, habelə islami maarifləndirmə işinə dəyərli töhfə ola cağına inanıram.
6
Millətlərin gələcəyi üçün tarix yazmaq, həyata keçirmək qədər çətindir. Günü müzdə tarix şüurunu daşıyan millətlər, milli qüdrət və mədəniyyət həmlə- lərində bu xəzinədən faydalandıqca, bir çox dəyər qazanmış olacaqlar. Çünki ta rix, bir mədəniyyət və şüur qaynağı olmadıqca torpaq altında qalan qiymətli mədənlər kimi heç bir məna kəsb etməz. Tarix şüuru çox qədim olub, insanların mənəvi vəsfləri və mədəniyyət sə- viy yələri nisbətində dərinləşir. Tarixini bilməyən, şüurunu tanımayan millətlər, ha fizə və idrakını əldən vermiş kimsələrə bənzəyirlər. Cəmiyyət və mədəniyyətin yüksək olduğu dövrlərdə maddi-mənəvi qüv- vətlər arasında bir tarazlığın olduğunu göstərdiyi kimi, çöküşlərinə də bu taraz- lığın pozulmasının səbəb olduğunu tarix araşdırmaları göstərməkdədir. Ərəbistan çöllərindən çıxan iman və İslam ruhu, qısa zamanda qədim dün- ya nın böyük bir qismini əhatə etmiş, məchul və sadə insanlar, birdən-birə tari- xin qəhrəman və dahiləri olmuşlar. İslamiyyət bu ilahi qüdrət sayəsində, dün- ya nın iki nəhəng imperatorluğu olan Bizans və Sasani imperatorluqlarına son qoy muş, az bir zaman kəsiyində Atlantik okeanı sahillərindən Çin səddinə, Qaf qaz dağlarından Priney dağlarına qədər yeni bir iman, inanc, dünya nizamı, dəyişik bir görüş və həyat gətirmişdir. Bütün bu qüdrət və fəthlər İslamın bö- yük möcüzələri sayəsində həyata keçmişdir. İslam tarixini və İslam mədəniyyətini heç olmazsa ümumi xətləri ilə bil- mək, milli tarix tərbiyəsi almaq lüzumu bilən hər bir müsəlman üçün vacibdir. İslam tarixi, ümumi tarixin bir qolu olduğu üçün onun ortaya qoyduğu faydalar burada da mövcuddur. Tarix insanın ömrünü keçmişə doğru götürür. Keçmiş üm mətlərin hadisələrini öyrənir, keçmiş əsrləri geri gətirir və hadisələrin nəti- cələrini bilən kimsənin təcrübə və ehtiyatını artırır. Həqiqətəndə tarixi bilmə- dən bugünki hadisələri dəyərləndirmək, dövlətlərin davranışını anlamaq müm- kün de yildir. Hər çeşidli təbliğatın aparıldığı dünyamızda gənclərə milli mədə- niy yəti və tarixini yaxşı öyrətmək önəmli bir vəzifə sayılmalıdır. İslam tarixi həm də əqidəmizin tarixidir. Bu tarixi doğru-düzgün şəkildə öyrənmədən əqidəmizin doğruluğundan bixəbər olacağıq. Buna görə də bu tədqiqat işində hadislərə təkcə tarixşünaslıq baxımından deyil, eyni zamanda əqidə nöqteyi nəzərdən də baxılmış və araşdırmalar aparılmışdır. Bunun üçün isə erkən xilafət dövründə yazılmış ən mühüm əsərlərdən tutmuş günümüzədək yazılmış mövzu ilə əlaqəli əsərlərə müraciət edilmişdir. Tədqiq etdiyimiz əsərlər müxtəlif istiqamətlidir. Buraya tarix, təfsir, hədis və əqaid elminə aid yazılmış bir çox mənbələr daxildir. Həmçinin istifadə etdiyimiz mənbələr içində azərbaycanlı tədqiqatçıların əsərləri də öz əksini tapmışdır. Təəssüflər olsun ki, ölkəmiz 70 ilə yaxın bir dövrdə mənfur Sovet hakimiyyətinin əsarəti altında olmuş və bunun da nəticəsində xalqımızın milli- mənəvi dəyərlərinə ciddi ziyan dəymişdir. İslamın ilkin dövrlərindən islama Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|