Sam-ın İcmali
Yüklə 5,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SAM-ın İCMALI | 11
- 1.1. 2002-ci ildən sonra Türkiyə-Ermənistan münasibətləri
- 12 | SAM-ın İCMALI
- 1.2. Türkiyənin Ermənistan siyasətində normallaşmanın səbəbləri
SAM-ın İCMALI | 11 siyasətindən əl çəkməli, o hadisələri araşdırmaq üçün türk və erməni tarixçiləri ilə yanaşı, digər tərəfsiz tarixçilərin də daxil olduğu komissiyanın yaradılmasına razılıq verməlidir; • Türkiyəyə qarşı ərazi iddiaları irəli sürməməli və Ağrı dağının təsvirini bay- rağından çıxarmalıdır; • Dağlıq Qarabağ münaqişəsində Azərbaycanın istədiyi həll variantını qəbul etməlidir; • Naxçıvan-Azərbaycan yolunu açmalıdır. 13 1994-cü il mayın 12-də Azərbaycan ilə Ermənistan arasında atəşkəs müqaviləsi imzalandıqdan sonra, beynəlxalq təzyiqlərin nəticəsi olaraq, Türkiyə hava sahəsinin H-50 koridorunu Ermənistanın üzünə açmışdır. 14 Sərhədlərin bağlı qalmasına və diplomatik əlaqələrin olmamasına baxmayaraq, iki tərəf arasında əlaqələr bundan sonra da tam qopmamışdır. Belə ki, 1997-ci ildə iş adamlarının bir araya gəlməsi ilə iki ölkə arasında ticarət və siyasi əlaqələri inkişaf etdirmək üçün Türkiyə-Ermənistan Ticarət Şurası yaradılmış və 1999-cu ilin noyabrında Türkiyənin Kənd təsərrüfatı na- ziri Mehdi Əkər Ermənistanın qətlə yetirilmiş Baş naziri Vazgen Sərkisyanın yas mərasimində iştirak etmək üçün Ermənistana getmişdir. 2001-ci il iyunun 9-da ABŞ- ın vasitəçiliyi ilə Ermənistanla Türkiyə arasında Türk-Erməni Barışdırma Komissi- yası yaradılmış, komissiyaya Türkiyə tərəfindən 4, Ermənistan tərəfindən isə 6 tanın- mış siyasətçi daxil edilmişdir. 15
Türkiyə ilə Ermənistan arasında ticarət sahəsində əlaqələr üçüncü ölkələr vasitəsilə davam etdirilmişdir. Erməni marketlərində türk malları satılmağa başlamış və keçən müddət ərzində erməni iş adamları Türkiyəyə asanlıqla viza ala bilmişlər. Sərhədlərin bağlı olmasına baxmayaraq, ticarət İran və Gürcüstan əraziləri vasitəsilə davam etdirilmişdir. İki tərəf arasında 1993-cü ildə 4,5 milyon dollar olan ticarət dövriyyəsi 1997-ci ildə 30 milyon, 2007-ci ildə 120 milyon və 2008-ci ildə 200 milyon dollara qədər artmışdır. Bundan başqa, iki ölkə arasında İstanbul-İrəvan, Antalya-İrəvan təyyarə reysləri və İrəvan-İstanbul, Antalya-İrəvan avtobus marş- rutları təşkil olunmuşdur. Türkiyədə qeyri-leqal olaraq 20 mindən çox Ermənistan vətandaşı çalışmaqdadır. Türkiyə və Ermənistan GSM şirkətləri arasında rominq müqavilələri imzalanmış və erməni şirkətləri bu rominq xidmətindən zaman-zaman işğal altındakı Azərbaycan torpaqlarında da istifadə etmişlər. Abdullah Gülün Ermənistana səfəri zamanı Türkiyənin Unit Group şirkəti ilə Ermənistan Elektrik Şirkəti və Ermənistan Enerji və Sənaye Nazirliyi arasında elektrik enerjisinin alın- ması sahəsində müqaviləsi imzalanmışdır. 16
1.1. 2002-ci ildən sonra Türkiyə-Ermənistan münasibətləri 2002-ci ildən sonra Türkiyənin xarici siyasətində yaşanan anlayış dəyişikliyi An- 13 Muhammed Örtlek. Millet-i Sadıkadan Haydata. Radikal (23.02.2007). 14 Mustafa Aydın. Göstərilən əsəri, s. 412. 15 Aybars Görgülü. Göstərilən əsəri, s. 19. 16 Tərəflər arasında texniki və icazə hazırlıqları bitdikdən sonra Türkiyə Ermənistandan elektrik enerjisi almağa 12 | SAM-ın İCMALI karanın Ermənistan siyasətinə də öz təsirini göstərdi. Türkiyə Kipr, Suriya və Şimali İraq siyasətində olduğu kimi Ermənistana qarşı da bəzi “qarşılıqsız” addımlar atma- ğa başladı. Onlardan bəzilərini qeyd edək: • 2003-cü il oktyabrın 16-da Türkiyə hava sahəsini Ermənistanın üzünə açdı və bu ölkənin təyyarələri Türkiyəyə birbaşa uçmağa başladı; • 2007-ci il martın 29-da Türkiyə erməni kilsəsi olan Akdamarı təmir etdirdi və muzey olaraq istifadəyə verdi; 17
dullah Gül Ermənistana səfər etdi; • Abdullah Gülün bu ölkəyə səfərindən sonra xaricdəki Ermənistan səfirliklərinin təşkil etdiyi ziyafətlərdə türk diplomatlarının iştirakına icazə verildi. Bu addımlara qarşılıq olaraq Ermənistan tərəfi sadəcə Abdullah Gülün bu ölkəyə səfəri ilə əlaqədar Ermənistan Futbol Federasiyasının (EFF) emblemindən Ağrı da- ğının təsvirini çıxartdı. Amma çox keçmədən Ermənistan ictimaiyyətindən gələn sərt tənqidlər nəticəsində EFF erməni xalqından üzr istəyərək Ağrı dağının təsvirini yenidən embleminə qaytardı. 1.2. Türkiyənin Ermənistan siyasətində normallaşmanın səbəbləri Türkiyə 2002-ci ildən sonra Ermənistan siyasətindəki bu dəyişikliyə “iki dövlət arasında münasibətlərin normallaşması” adını verdi. “Normallaşma” Ədalət və İn- kişaf Partiyasının (Adalet və Kalkınma Partisi (AK Parti) təşkil etdiyi hökumətin dövründə başlasa da, Türkiyədə bu prosesi digər türk diplomatları arasında da dəstəkləyənlər oldu. Türkiyə dövləti münasibətlərin normallaşması prosesini üç istiqamətdə aparmağa çalışdı: - birincisi, türk və erməni xalqları arasında barışın əldə olunması; - ikincisi, Türkiyə ilə Ermənistan arasında siyasi və tarixi məsələlərlə bağlı müzakirələrə başlamaq və Dağlıq Qarabağ probleminin həllinə dəstək vermək yo- luyla regional sülhün əldə olunması; - üçüncüsü, Türkiyə ilə Ermənistan arasında diplomatik əlaqələrin bərpa edilməsi və sərhədlərin açılması. Türkiyə hər üç istiqamətin bir layihə çərçivəsində həyata keçirilməsini istəyir. 2002-ci ildən sonra münasibətlərin normallaşması prosesi sadəcə Ermənistana qarşı deyil, eyni zamanda Türkiyədəki ermənilərə qarşı da həyata keçirilməyə başlandı. Bu mənada Türkiyə ermənilərinin hüquqları məsələsi siyasi partiyala- rın təbliğat proqramlarında yer aldı, 18 QHT-lər və araşdırma mərkəzləri türklərlə başlayacaqdır. Unit Group şirkətindən Beynəlxalq Böhran Qrupuna verilən məlumata görə, Türkiyə tərəfi siyasi səbəblərdən bu müqavilənin həyata keçirilməsinə icazə vermir. http://www.unit.com.tr/distribution_electrialy_trading. htm, http://www.eud.org.tr/Upload/1298erm.htm. 17 2010-cu ildən etibarən bu kilsə türkiyəli ermənilərin istəkləri nəzərə alınaraq ildə bir dəfə ibadətə açıldı. Hal-hazırda ermənilər bu kilsəyə erməni xaçının taxılmasını istəyirlər. 18 Ermeni asıllı Türk vatandaşı AKP’den aday, http://www.hyetert.com/haber3.asp?AltYazi=Haberler%20\>%20 Güncel&Id=26422&DilId=1, (17.05.2007).
Yüklə 5,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|