Samarqand davlat universiteti a. Babayarov, F. Meliyev, I. Ximmatov, M. Subharwall

1.4. Linux distributivlari 
Linuxning dastlabki versiyalari ikkita floppi-disklarga to‗g‗ri 
kelardi. Birinchi disket yuklovchi va yadroni o‗z ichiga olgan bo‗lsa, 
ikkinchisida GNU loyihasi tomonidan ishlab chiqilgan root fayl tizimi 
va asosiy yordam dasturlari mavjud edi. Tizimni o‗rnatish va sozlash 
jarayoni qo‗lda amalga oshirilardi va ko‗p bilimlarni talab qilardi. 
Linuxni nafaqat mutaxassislarga taqdim etish, balki uni ko‗pchilik 
foydalanuvchilarga taqdim etish uchun uning distributivlari ishlab 
chiqila boshlandi. 
Linux distributivi-bu operatsion tizimning asosiy qismlarini o‗z 
ichiga olgan dasturiy ta'minotlar to‗plami bo‗lib, foydalanuvchi 
kompyuterida Linux operatsion tizimini o‗rnatishga imkon beruvchi 
o‗rnatish dasturi va tizimning to‗g‗ri ishlashi uchun zarur bo‗lgan 
dasturlar to‗plamidir. 
Foydalanuvchilarning ko‗p qismi Linuxni o‗rnatish uchun 
distributivlardan foydalanishadi. Distributiv – bu nafaqat programmalar 
to‗plamidir, balki foydalanuvchilarning bir qator masalalarining 
yechimi, birlashtirilgan yakka sistemalar markaziy o‗rnatgichi, 
boshqarish va yangilash paketlari, moslashtirishlar va texnik yordamlar 
majmuasidir. 
Distributivlar juda ko‗p mustaqil dasturchilar guruhlari tomonidan 
ishlab chiqilganligi sababli, hozirda dunyoda yuzlab turli xil Linux 
distributivlari mavjud va doimo yangilari paydo bo‗lmoqda. Yangi 
distributivlar asosan noldan emas, balki mavjud distributivlardan biriga 
asoslanib yaratiladi . Distributivlar bir-biridan quyidagi jihatlar bilan 
farq qiladi: 
• o‗rnatish dasturi; 
• dasturiy ta'minot paketlarini o‗rnatish uchun ishlatiladigan vosita 
(paketlarni boshqarish tizimi); 

---

19 
• distributivga kiritilgan xizmatlar va dasturlarning tarkibi; 
• yuklash skriptlari; 
• apparat talablari. 
Dunyoda eng ko‗p tarqalgan distributivlar: 
Red Hat va uninig bepul vorisi Fedora Core; 
Fedora (sobiq Fedora Core) - Red Hat 
va IBM homiyligida Fedora loyihasi 
tomonidan ishlab chiqilgan va kelajakda 
Red Hat Enterprise Linux distributivida 
qo‗llanilishi kutilayotgan xususiyatlarni 
o‗z ichiga olgan Linux distributivi. 
Loyihaning maqsadi - Red Hat Linux 
ekotizimi ruhida hamjamiyat yordamida 
bepul 
dasturiy 
ta'minotdan 
yaxlit 
operatsion tizim yaratish. Versiyalari har 
6-8 oyda ommaviy jadval asosida chiqariladi.
Distributivning aktual 
versiyalari qo‗llab-quvvatlash davrida doimiy ravishda dasturlar va 
kutubxonalarning yangilanishlarini, shu jumladan Linux yadrosining 
yangi barqaror versiyalarini oladi. Fedora turli xil bepul litsenziyalar 
ostida chiqarilgan dasturiy ta'minotni o‗z ichiga oladi va ochiq kodli 
texnologiyalarning birinchi qatorida bo‗lishga intiladi.
Fedorada 
paketlarni boshqarish vositasi sifatida RPM (Red Hat Package Manager) 
va DNF (Dandified YUM)dan foydalanadi.
Fedora LibreOffice va 
Mozilla Firefox kabi turli xil dasturlar bilan birga keladi. Qo‗shimcha 
dasturiy ta'minot dasturiy ta'minot omborlari(repozitoriy)da mavjud va 
ularni DNF Package Manager yordamida yoki GNOME ilovalar markazi 
orqali o‗rnatish mumkin. Bundan tashqari, Fedorada mavjud bo‗lmagan 
dasturlarni osongina o‗rnatish uchun tizimga qo‗shimcha omborlar 
qo‗shilishi mumkin.
2018 yil dekabr holatiga ko‗ra Fedora quyidagi 
arxitekturalar bilan mos keladi: 
Asosiy: ARM-hfp, x86_64 (64-bit), ARM AArch64 
Muqobil variantlar: MIPS-64el, MIPS-el, PowerPC64, PowerPC64le, 
RISC-V, s390x, x86 (i686 uchun 32-bit). 

---

20 
Open SuSE; 
openSUSE (talaffuzi / ˌoʊpənˈsuːzə /) – 
bu GNU/Linux distributivi. U Slackware 
distributiviga asoslangan edi, biroq 
sezilarli 
darajada 
qayta 
ishlangan, 
shuningdek, 
paketlar 
formati, 
YaST 
konfiguratsiyasi 
va 
boshqaruv tizimi bilan oldingi distributivdan farq qiluvchi mustaqil 
distributiv hisoblanadi. Vaqt o‗tishi bilan SUSE o‗z ichiga Red Hat 
Linuxning ko‗p jihatlarini kiritdi (RPM tizimi va / etc / sysconfig 
yordamida). Yangi versiyalarni chiqarish davri 1 yil.
Versiyaning hayot 
tsikli (muhim yangilanishlar chiqarilgan davr) ikki yilni tashkil qiladi. 
11.2 versiyasidan boshlab relizlar kodli nomga ega: yashil rang asosiy 
bezashlar rangi, bu rang distributiv dizaynida asosiy hisoblanadi. 
E‘tiborga loyiq imtiyozlari: 

Foydalanuvchilar uchun qulay YaST moslashtirish tizimi va Zypper 
paketlarni boshqarish tizimi 

Tarkibida drayverlar to‗plami mavjud 

RPM va ulanadigan omborlardan foydalanish tufayli paketlarning katta 
tanlovi. 

OBS qurish tizimi.