SeçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

- Bilmirəm, - dedi, - fıkir verməmişəm: gözəldir, ya yox. 
 
Zaur  bunu  müəyyən  əsəbiliklə  dedi,  çünki  xoşu  gəlmirdi  M  urtu-
zovlardan.  Doğrudur,  Fira  haqqmda  bunu  deyə  bilməzdi,  bu  cavan 
qızcığazdan  nə  xoşu,  nə  acığı  gəlirdi.  Elə  bil  o  heç  yoxmuş,  amma  ata-
anasından, illah da qardaşmdan zənd-zəhləsi gedirdi. 
 
  Hər halda,  - dedi, - Fira ailələrinin başqa üzvlərindən bir cə  - hətcə 
üstündür ki, dinib danışmır, heç olmasa həmişə susur... 
  Deyəsən, onlarla aran yoxdur, hə? Doğrudan a, heç ağlıma gəl-mir, - 
harda görünüb ki, qonşu-qonşuyla  yola getsin... Mətbəxdə yə  - qin, gündə 
dava-mərəkədir, xəlvətə salıb bir-birinizin qazamna çən  - gəllə duz atırsız, 
elədi? 
 
Zaur quru tərzdə dedi: 
 
  Çox  üzr  istəyirəm,  amma  bizim  mətbəxlərimiz  ayrı-ayndır,  m  ən-
zillərimiz də başqa-başqa mərtəbələrdodir. 
  Belə  de.  Onda  deməli  qonşuyla  ədavət  daha  yüksək  zəmindədir? 
Murtuzovgil təzə fin mebeli alıblar, amma bizimki, Zeynalovlarmkı köhnə 
ərəb mebelidir, dad-bidad! 
 
Zaur: 
 
  Adamı sancıb-dalamaqdan ləzzət alırsan? - dedi, 
 
  Yaxşı,  yaxşı,  mısmırığmı  sallama,  camm-ciyərim,  -  dərindən  nəfəs 
aldı,  -  ciyər  demişkən,  dorindən  nəfəs  al,  Zaur,  -  dedi,  -  çək  bu  havanı 
ciyərlərinə, məcundur bu... Oxqay... 
 
Zaur siqaret çıxartdı. Təhminə: 
 
  Çəkmə,  -  dedi,  -  özünü  zəhərləmə.  Bir  bu  təmiz  dəniz  havasını 
doyunca ud. 
Zaur siqareti qutusuna qoydu. 
 
  Ay səni Zaurik, qiyamət oğlansan. 
 
  Yaxşı, söhbətimiz yarımçıq qaldı axı... Başa salmadın məni  ki. niyə 
bu axırmcı görüşümüzdür və no səbəbdən ayrılmalıyıq. 
 
  Nə sobəbdən? - Təhmino çiyinlorini çəkdi. - Bunu izah eləmək uzun 
çəkərdi.  O  qədər  səbob  var ki...  Mosələn,  belə  bir  səbəb:  birdən  bir  səhor 
yuxudan  durarıq,  görorik  ki,  bir  qolbdən  min  qəlbə  aşiq  ol-muşuq  bir-
birimizə.  Hər halda  ikimizdon  birimiz,  tutalım  elə mon, aşiq  oldum  sənə, 
vuruldum. Onda neco olsun?.. Kimə lazımdır bu - sənə, mənə?.. Bir də ki... 
ümumiyyotlə, axı, həyatı qəlizləşdirmək ne-çin, hə? Onsuz da cəncəldir bu 
həyat... 
 
Zaur düşündü ki, onu düz deyir, həyatı qəlizləşdirmək nəyə gorək? 
 
Axı belə molum oldu ki, bu cohotdon arxayınçılıqdır, dedi. Son aşiq 
olub cloyon deyilson, olsaydın olardın da, üç aydır görüşüriik - vurulub 
clomomison ki? “Aşiq olmaq”, “vurulmaq” sözlərini hor ikisi yüngül bir 
istehzayla toloffüz cdirdi. - Ho, vurulmamısan ki, mo-nə? Düz demirom? 
 
Təhminə: 
 
  Bos, sən? - dedi. 
 
  Mən! 
 
  Bəli, sən. Sən necə, vurulmusan?.. 
 
  Əlbəttə.  Bu  no  sözdiir.  Mən  elo  birinci  görüşümüzdon  dəli-diva-
nəyom... Axı sənə də ilk görüşdən dedim ki sevirəm səni... Mocnun kimi, 
mon nə bilim, Korom kimi, Fərhad kimi... 
  Dayan,  dayan,  küyə  basma...  Demək  -  bir  şeydir,  duymaq,  dedik-
lərini doğrudan-doğruya hiss etmək  - başqa şey... Bir də ki, sən bütiin bu 
yağlı dillori o  vaxt, üç ay  bundan qabaq tökürdün, onda aramızda hcç bir 
şey  yox  idi.  Bos  indi,  indi  də  bu  sözləri  təkrar  eləyə  bilərsənmi.  Bc-lə 
yarızarafatnan, lağ-lağıya sala-sala, masqaraya qoya-qoya yox, cid-di-ciddi, 
tam ciddiliklə... dilinə gətirə bilərsən bu sözləri?.. 
 
  Doli  olmusan,  Təhminə?..  Əlbəttə,  mən  zarafat  eləmirəm,  ciddi 
sözümdür, doğrudan da sevirəm səni... vurulmuşam sənə... 
 
Zaur  bu  sözlori  deyirdi,  amma  özü  də  hiss  edirdi  ki,  tamamilo  tu-
tumsuz, içi boş sözlori toloffüz edir, bu sözlərin dalında duran duyğu-ların 
heç  birini  hoqiqətdo  yaşamadan  deyir.  Hətta  bu  yarızarafat  tor-ziylə  də 
gizlodo  bilmirdi  yalanını  və Təhminə də  bunu  dərhal duydu:  tükü-tükdən 
seçərdi Tohmino... 
 
-  Yaxşı,  di  boşla,  Zaur,  dedi.  Adamın  lap  ürəyi  qalxır  sonin  bıı 
sözlorindon... havayı-havayı danışdıq, bəsdir. 
 
Zaur  əlini  Tohminonin  üziino  çəkdi.  Bilirdi  ki,  sözlər  kara  gol-
moyondo,  gücsüzloşondə  kömoyo  horəkotlor,  əllorin  novazişi,  sığal, 
tobəssiim  yetir.  Tohminə  onun  olindon  yapışdı,  bir  qodər  öz  sifotindo 
saxladı Zaurun olini, sonra üzündon araladı,  çevrilib ovcunun içino baxdı. 
Elo baxdı, elo bil Zaurun olinin içini birinci dofoydi göriirdü. 
 
Əllorin no iridir, Zaurik!  - dcdi. 
 
Haradansa, çox uzaqlardan elektrik qatarının səsi gəldi vo bu sos uzun 
müddot havada qaldı, sonra yavaş-yavaş əriyib itdi... 
 
Tohmino  şohadot  barmağını  Zaurun  ovcunun  içino  dirodi,  yumşaq, 
pişik  cırmağı  kimi  iti  bir horokotlo  dımağını  Zaurun  ovcundakı  cızıq-lara 
çokdi vo dedi: 

---

  İstəyirsən falına baxım? 
 
  Baxa bilərsən? 
 
  Əlbəttə. O biri əlini də aç görüm. 
 
Zaurun  hər  iki  əlini  əlləri  arasına  aldı,  uzun-uzadı  ovuclarının  içi-nə 
tamaşa elədi. 
 
- Sağ əl keçmiş və indiki vaxtdır. Ona görə ki, sağ əl fəaldır, işdə-dir, 
olmuş və indi bu saat olacaq işləri göstərir. Sol əl isə gələcəkdir, hələ olacaq 
hadisələri xəbər verir, odur ki, hələ hərəkəti azdır, passiv-dir... Bax, bu xətlər 
xoşbəxtlik,  yalqızlıq,  kədər  xətləridir...  Bu  gözlə-mədir,  bu  xətt isə  qəribə, 
gözlənilməz  işlərə  qadir  olub-olmamağım  göstərir.  Görək  indi  səndə 
necədir?  Bax  bu,  şöhrət  xəttidir,  səndə  var  bu  xətt.  Bu  xətt  Ay  xəttindən 
başlamr,  yəni  real  həyatdan  daha  çox  fantaziyalara  qapılırsan...  Amma  bu 
xətt də real həyat xəttinə qovuşur. Bunu görürsən, bax, bu xətt... Aha... İşə 
bax, iki, ya üç uşağın olacaq 
 
  hər halda ikisi mütləq oğlan uşağıdır... 
 
  Yəni bunu da təyin eləmək olur? 
 
  Bəs necə? Elə bilirsən halvaymış səninçün... Bax, bu xətti görürsən - 
sənin  bir  bacarığın  varmış  -  bütün  hisslərini,  düşüncələrini  işə,  zəhmətə 
yönəldə  bilirsənmiş...  Şüurun  dəqiqdir,  müstəqimdir,  bir  balaca,  lap  belə 
cüzi  dərəcədə  xəyala,  fantaziyaya  meyil  edirsən...  Lap  qoca  yaşlarınacan 
ömür  sürəcəksən  və  axıra  qədər  də  həyatı  sevəcək-sən...  Dövlətin  çox 
olmayacaq. Başqa şəhərə köçüb eləməyəcəksən... 
 
Aha,.. bu xətt mübarizə xəttidir, amma o heç bir başqa xəttə qovuşub eləmir. 
Bax, bu da Venera kəməridir - sevmək və aldanmaq bacarığı... 
 
Bu xətt də yarıda qırılır... Bütün xətlər elə bil yarımçıqdır e, Zaurik! 
 
  Dad yarımçıq əlindən... 
 
  Dalına qulaq as... Ən çətin sınaqdan orta yaşlarında keçəcəksən... 
 
Ömrün haçalanacaq - bax, görürsən, bu haçalanmış xətt - tale xəttidir 
 
  haçansa  iki  od  arasında  qalacaqsan...  Sinnə  dolduqca  xasiyyətin  da-ha 
mülayim  olacaq,  amma  zohmin,  zabitən  artacaq...  Kaş  sənin  sinli  çağını, 
zəhmli-zabitəli  vaxtını  görəydim.  Zaurik, heç  səni  bu  sifətdə  təsəvvür  edə 
bilmirəm... 
  Yaxşı, mənim məsələmi bildik. İndi öz falına bax. 
 
  Yox,  nə  danışırsan,  qorxuram,  heç  vaxt  öz  falıma  baxmaram, 
qoymaram da ki, başqası baxsın. Bir dəfə baxdırmışam, bəs eləyib. 
 
  Baxdırmısan, nə çıxıb ki? 
 
  Demərəm. 
 
  Yaxşı, de görək, ürəyimizi çəkmə... 
 
 
 
Yox, yox... 
 
 
 
 
 
Öziin bil... 
 
 
 
 
Z au r təkid eləm odi 
və h om işo 
olduğu  kimi  indi d ə 
inadından vaz 
keçon  kimi T o h m in ə özii razılaşdı: 
 
 
 
-  Yaxşı, dcyorəm , 
ancaq birco 
şortlo,  -  dedi, -- bu 
sirri heç koso 
 
verm  əy  əsən  .  Bir  son  bil  bunu,  bir  do  mon.  O  v  cu  m  u  n  içinə  bax,  bu  x  ə  t  -  ti 
görürsən, burada qırılır, görürson? 
 
  Hə... 
 
  Bilirsən niyə qırılır burda? 
 
  Yox. 
 
Bu m ən im öm rüm dür . Q ırılm ası da ölüm . E rkən ölüm ... Bir qoca 
 
falçı  vardı, o baxıb falım a, o dedi... 
 
- 
Utanmırsan, ali təhsilli qızsan, başını belə cəfəngiyatla doldurursan. 
E lə bil  eşitm ədi Z au ru n sözlorini: 
 
-  B ə z ə n düşü n ü ro m , Zaur, 
dedi. -  Birdən, doğrudan da, bütiin bu 
sən dem iş  cofongiyat düz oldu, 
neco deyərlər, çin çıxdı.  Günü sabah 
azarladım 
öldüm ,  to y y aro d ə,  y a  m aşm d a 
q əzay a  düşdüm ,  n ə  bilim, 
ırıin cü r sobəbdon 
insan ölo bilor...  Bozən 
belə flkirlər dolur başıma, 
ö z - ö z ü m o  yam an  y azığım  gəlir, 
az qalıram ağlayım ...  D üşünürəm  ki, 
 
sabah yıxılıb ölsom , kim m ə n im ç ü n yanacaq? Ə rim ? T utalım bir ay, üç 
 
ay heyifsilondi, sonra h o r şeyi unudacaq gedəcək ... 
Başqa kim -  q o n - 
şum uz  M odino, o da 
tutalım  bir ay, yox, bir ay da 
yox,  iki həfto  yas 
saxladı m onim çün ... 
B aşqa kiırı? Son? Yaxşı, son d ə iki 
həftə, ya 
b a - 
 
ğışla, iki hofto çox uzun m üddotdir, bir hofto iiç gün m onim çün m atom 
 
saxladın, 
d o rd o - q o m o batdın, 
lap  saldın  üroyino...  Sonra? 
Sonra  axı 
son do unudacaqsan, 
clo 
deyil?..  H or şcyi unudacaqsan ...  Bu görüşlo - 
ı imizi do, o sahili do, 
bax  h om in 
bu cyvanı da... Düz dcm irom ? 
- S ofch - sofeh d an ışm a q d an yorulm adın? Nodi clo başına q a ra - q u - 
ra fıkirlor salırsan, gah 
ayrılm ağ ım ızd an 
doırı vurursan, 
gah ölüm don . 
Gol yanım a... 
           
 
   
 
   
 
O tağa  kcçdilor. O taq d a 
içindo neço vaxtdan 
bori 
insan yaşam ayan 
monzilin  soliqosizliyi 
vardı 
k ü n cd o 
scm cnt qutuları qoyulm uşdu, bir 
qırağa m ism arlar, çokiclor, 
m işar  vo  rəndo 
atılmışdı,  qab - q acaq p o n - 
coro ağzına yığılm ışdı, 
qarğıdan 
hörülmiiş hosir sobotlor ü st- üsto q a - 
lanm ışdı, 
s ın ıq - s a lx a q 
 
şk a fm  ro flo rin d o 
sirko,  a b q o ra 
şüşolori 
düziilmüşdü,  zivonin 
d alına  döşoklor, 
üzsüz  balışlar 
vo 
yorğanlar 
yığılmışdı... 
           
     
 
   
 
Z au r T əh m in ən i ö p dükco, oxşad ıq ca T ohm ino: 
   
 

---