SəDƏRƏk xeyriYYƏ CƏMİYYƏTİ naxçivan qəDİm dən güNÜM ÜZƏ QƏDƏR (Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illiyinə həsr olunmuş məqalələr toplusu) Bakı 2014

7.  Müseyibli  N.Ə.,  Aşurov  S.H.  Sədərək  və  Şərur  ray o n la rın d a
2002-ci  ildə  aparılmış  arxeoloji  işlərin  hesabatı.  A M E A  
Arxeologiya və  Etnoqrafıya  İnstitutunun  ÇTŞ-nin  Elmi  A rxivi.
8.  Müseyibli  N.Ə.  Qədim  Sədərək.  Bakı, 2003.
9.  Müseyibli N.Ə.  Gəmiqaya.  Bakı, 2004.
10.A6H6yjuıaeB  O.A.  Əhcojiht  h 
6poH3a 
Ha  TeppHTopnn 
HaxHneBaHCKOH  ACCP.  EaKy,  1982.
11  .AraeB  T.  HlaxTaxTbi 
b 
ə n o x y   no3AHen 
6poH3bi 
h
 
paHHero 
» e jıe 3 a . 
EaKy-  MocKBa, 
2 0 0 2 .
12.AnHeB 
B.r. 
KynbTypa 
ə n o x n  
cpeflHeiı 
6poH3bi  A 3ep6aH a)K aH a. 
EaKy,  1991.
13.KecaıvıaHJibi 
T.n. 
ApxeojıorHnecKHe 
naMJiTHHKH 
3noxH  6poH3i>ı 
h   p a H H er o   )Kejıe3a XlauiKecaHCKoro  p a n o H a .  BaKy,  1 9 9 9 .
14.IU oneH   H.  H c to p h h c c k h h   naMHTHHK  coctoh h h m   A p m a h c k o h  
oÖJiacTH 
b
 
ə n o x y   e e   npHCoe^HHeHHH  k  P o c c h h c k o h   HMnepHH. 
Cn6,  1852.
1 5 .3
bjihs
 
M. 
KHHra 
nyreuıecTBHH. 
MocKBa, 
1 9 8 3 .

---

Sədərək  rayonu 
Çapacaq kurqanı
Kəsik
1 . 5 0
o
1 . 8 5
o
m
6
, 
! - 4 5
2
0 
| 2  sm
 1
-----1---- >

---

VII  tablo
N A X Ç I V A N   M R   S Ə D Ə R Ə K   Q A L A S I N I N I N   Ü M U M İ  
G Ö R Ü N Ü Ş Ü E . Ə .   II  m i n .  S O N U   -  I  m in .  Ə V V Ə L İ
Sədərək  qalasının  girişinin qapısı 
(qralık  horpa)
PLAN
8
 
3
 
4
 
5
*
I 
I  ■( 
ı
ı-
i*

---

IX  tablo

---

m
  2
.5 
P 6
XII  tablo

---

---

I

---

KƏRKİ  ABİDƏLƏRİ
Sədərək  rayonunun  hal-hazırda  erməni  işğalı  altında  olan  K ərki 
kəndi  qədim  abidələrlə  zəngindir.  70-ci  illərdə  V.H.ƏIiyev  tərəfindən 
Kərki  kəndinin  ətrafında e.ə.  II  minilliyə  aid  yaşayış  yeri  və  nekropol 
(qədim  qəbristanlıq)  aşkar edilmişdir.  Lakin  təəssiiflə  qeyd  etməliyik 
ki,  kəşfiyyat  xarakterli  arxeoloji  qazıntılar  istisna  olmaqla  həm in 
abidələrdə  geniş  miqyaslı  tədqiqatlar  aparılmamışdır.  Bu  abidələr 
Kərki  kəndindən  eənub-qərb  istiqamətdə yerləşir (1;  2).
Yaşayış yeri  3  ha-dan  artıq  ərazini  əhatə  edir.  Bu  ərazidə  bir qədər 
yanmış  torpaqdan  əmələ  gəlmiş  kiçik  ölçülii  təpələr  müşahidə  edilir. 
Abidənin  mədəni  təbəqəsi  kül  qarışıq  gilli  torpaqdan  ibarətdir. 
Yaşayış  yerinin  bəzi  sahələri  kül  təbəqəsi  ilə  örtiilmüşdür.  Kül  qatı 
həm  də  tikinti  qalıqlarının  altında  müşahidə  cdilir.  Evlərin  tikintisi 
zamanı  onların  döşəməsi  səliqə  ilə  doldurularaq  yaxşı  bərkidilmişdir.
Evlərin  divarlarının  özülü  və  aşağı  hissəsi  kobud  yonulmuş  iri 
qaya  parçalarından  və  orta  həcmli  çay  daşlarından  tikilmişdir. 
Divarların  yuxarı  hissələri  isə  çiy  kərpicdon  hörülınüşdür.  Yaşayış 
yerində  həmin  çiy  kərpiclərin  qalıqlarına  rast  gəlmək  mümkündür. 
Abidənin  mədəni  təbəqəsindən  daşdan  hazırlanmış  əmək  alətləri  və 
saxsı  qab  qalıqları  aşkar  edilmişdir.  Daş  omək  alətləri  qayıqvari 
formalı  dən  daşlarından  və  sürtgəclərdən  ibarətdir.  Saxsı  məmulatı 
boz  və  qırmızı  gildən  bişirilmiş  çölmək,  kasa,  küpə  və  s.  tipli 
qabların  qalıqlarıdır.  Boyalı  saxsı  qab  qalıqları  xiisusilə  maraqlıdır. 
Bu  qablar  narın  qum  qatışığı  olan  və  yaxşı  bişirilmiş  gildən 
hazırlanmışdır.  Onların  qırmızı  rəngli  səthi  qara  rənglə  bəzədilmişdir. 
Kərki  qədiırı  yaşayış  yerindən  əldə  edilıniş  boyalı  qab  qalıqları 
Azərbaycanın  orta  tunc  dövrü  (e.ə.  111  minilliyin  sonları  -  II 
minilliyin  I  yarısı)  boyalı  qablar  mədoniyə-  tinin  ən  doyorli 
nüınunəlorindəndir ( I;  2).
Yaşayış  yeri  ilə  yanaşı,  qədim  qobristanlıq  (nekropol)  aşkar 
cdilınişdir.  Qədiın  yaşayış  yerinin  sakinlori  ölülori  mohz  bu 
qəbristanlıqda  dofn  etınişlər.  Daş  qutu  qobirlərdon  ibarot  olan 
nekropolun  ümumi  sahosi  toqribon  2  ha-dır.  Qobirlor  düzbucaqlı
t’ormaya  malikdirlor.  Ölülor  ınüxtolif  istiqamotlərdə  dəfn  cdilmişlər. 
Belə  ki,  onların  bir qismi  qərb-şərq  istiqamotində,  digərləri  isə  şimal- 
cənub  istiqaınotində  dofn  edilmişlor.  Qobirlərin  divarları  iri  ölçülü, 
yastı,  yonulmamış  daş  lövholərdon  qurulmuş,  üstü  isə  iri  sal  daşlarla 
örtülmüşdür.  Nekropoldan  oldo  edilmiş  arxeoloji  materiallar  gil  qab 
nümunələrindən  ibarətdir.  Onlar  yaşayış  yerindən  tapılmış  qablarla 
eyniyyət  təşkil  edirlər.  Bu  qabların  da  qırmızı  rəngdə  boyanmış  səthi 
qara  boya  ilə  dalğalı 
xətlərdon,  yarımdairələrdən  və  digər 
komponentlərdən  ibarət ornamcntlorlə  bəzədilmişdir (1;  2).
Kərki  kəndinin  qərbindəki  qədim  qəbristanlıqdan  təsadüfi  aşkar 
olunmuş  monoxrom  boyalı  küpolərdən  birini  əldə  etmək  mümkün 
olmuşdur.  Naxçıvan  mədəniyyətinin  ilk  mərhələsi  üçiin  səciyyəvi 
sayılan  bu  monoxrom  boyalı  kiipə  qırmızı  rəngdə  olub  gilinə  qum 
qatılmışdır.  Forınaca  çox  simmetrikdir.  Gövdəsi  qabarıq,  ağzı  dar, 
boğazı  qısa,  bir qodor silindrik,  oturacağı  yastıdır.  Üzəri  və  boğazının 
içəri  tərəfındə  tiind  qırmızı  rong  çəkilmişdir.  Ağzınrn  konarı  geri 
əyihnişdir.  Qara  ronglo  ağzının  konarına  qısa  xətlər,  boğazına  şaquli, 
diiz  və  üfüqi  dalğavari  xotlor  çokilınişdir.  Çiyin  hissosino  zoncirvari 
qaydada  bir-birilə  bağlanan  romb  rosmləri  çokilmişdir.  Rombların 
daxili  dalğavari  xotlərlə  doldurulmuşdur.  Roınblardan  aşağıda  iki 
corgə  qoşa  sınıq  xotlor  verilmişdir  Korki  nekropolundan  oldo  edilıniş 
digər  bir  saxsı  qab  badya  liplidir.  Bu  qab  hazırda  Sodorok  rayon 
muzeyindo  sax-  lamlır.  Qırmızı  rongli  gildoıı  taın  simınctrik 
hazırlanmış  badyanm  oturacağı  yastı,  gövdosi  şarşəkilli,  ağ/.ı 
gcnişdir.  Ağız  konarmı  xarico  doğrıı  ensiz  köbo  haşiyoləyir. 
Badyanın  iizori  qırmızı  boyandıqdan  sonra  qara  rənglo  həndəsi 
forınada  naxışlanmışdır.  Ağız  konarınm  aşağısma  cııli  fııça  ilo  iiç 
dalğavari  xott  çokilmişdir.  Çiyin  hissoniıı  yuxarısına  bir-birinin 
daxilindo  olan  iiç  ziqzaqvari  xott  çokilınişdir.  Miioyyon  lasilodon 
sonra  eyni  ııaxış  qabın  çiyin  vo  gövdo  hissoloriniıı  birloşdiyi  hissoyo 
do  çokilmişdir.  Korki  boyalı  qabları  Naxçıvan  abidolori  iiçiin 
sociyyovi  olııb  I  vo  II  Kiiltopə,  Nohocir,  Yaycı,  Şortopo,  Qıvraq  vo 
digor  hoındövr  abidolorin  analoji  materialları  ilo  eyniyyət  toşkil  edir 
(3,s.  25).

---