Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
123
Beynəlxalq yük daşımaları üzrə sığortanın mahiyyəti –
ilk növbədə beynəlxalq yükdaşımalar üzrə əməliyyatlar zamanı
ortaya çıxan zərərin ödənilməsi ilə bağlı sığorta fondunun
formalaşdırılması və sığorta işlərinin təşkilidir.
Beynəlxalq yük daşımaları üzrə sığortanın əsas
əməliyyatlarına – sığorta obyetki kimi qeydə alınan əmlakın
qiymətləndirilməsi, sığorta ödənişinin müəyyənləşdirilməsi və
müqavilənin bağlanması, ödənişlərin təşkili, sığorta aktlarının
hazırlanması, iri risklərin yenidənsığortasının təşkili, ehtiyyat
fondunun yaradılması və s. daxildir.
Beynəlxalq yük daşımaları üzrə sığortanın məbləğinə –
yükün faktiki dəyəri, fraxt məbləği, gözlənilən mənfəət,
komissiya
haqları, yükün daşınması ilə bağlı, o cümlədən gömrük digər
xərclər və s. aid olunur.
11.2. Beynəlxalq daşımalarda nəqliyyat sığortası
Beynəlxalq yükdaşımalar zamanı nəqliyyatın və yüklərin
sığorta edilməsi mühüm məsələlərdən biri kimi praktikada geniş
yayılmışdır.
Nəqliyyat sığortasına – nəqliyyatın özü, yüklər, əmlak
maraqları və digər bu kimi, həmçinin gözlənilən mənfəətin,
komissiya, fraxt və s. daxildir.
Nəqliyyat sığortası üçün əsas sənədlər kimi –
konosomentlər, dəmir yolu qaimələri, yükdaşıma sənədləri,
fakturalar və hesablar baxılır. Nəqliyyat sığortaları məcburi və
könüllü ola bilər.
Sığorta polisi – sığorta olunanın sığorta edən tərəfdən qarant
kimi aldığı sənəddir və burada beynəlxalq yükdaşımalar üzrə
şərtlər, qaydalar, xüsusi hallar, hər iki tərəfin vəzifələri,
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
124
öhdəlikləri, sığorta məbləği, digər maliyyə məsələləri, dəymiş
zərərin müəyyən edilməsi və ödənilməsi prosedurları və s. öz
əksini tapır.
“Polis” termininin mənası – fransızcadan police,
italyancadan polizzadan götürülüb və qəbz yaxud təsdiqləyici
imza mənasındadır.
11.3. Beynəlxalq yükdaşımalar zamanı əsas risklər
Məlumdur ki, beynəlxalq yükdaşımalar zamanı daşınan
mallar, yüklər itə bilər, zədələnər, sıradan çıxar, xarab olar,
qismən keyfiyyətsiz hala düşə bilər və s. Bu kimi hallar ilk,
növbədə, ixracatçıların alıcılar üçün yola saldığı yüklərin risklərlə
üzləşməsi ilə bilavasitə bağlıdır.
Beynəlxalq yükdaşımalarda sığortalanma tələb edən əsas
risklər :
malların təhlükəsizliyi riski;
istehsal defektlərinin olması
riskləri;
xarab olmadan yaranan itkilər;
mübahisəli məsələlərə, o cümlədən, məhkəmə qaydasında
çəkilən
əlavə xərclər;
tibbi xərclər;
malın aşağı keyfiyyətli olmasından yaranan risklər;
ödənişin gecikməsi və ya baş tutmaması riskləri və s.
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
125
11.4. Beynəlxalq yükdaşımalarda sığorta istiqamətləri
Beynəlxalq yükdaşımalar zamanı dünya praktikasından daha
geniş yayılan və rast gəlinən əsas sığorta istiqamətlərinə
aşağıdakılar daxildir:
əsas yüklərin, qablaşdırılmış və yüksək standartlara cavab
verən, dünyada tanınan və qəbul olunan taralarda daşınan,
xüsusi daşıma şərtləri tələb etməyən yüklərin sığortalanması;
maye, toz və açıq şəkildə daşınan yüklərin sığortalanması;
kənd təsərrüfatı məhsullarının, əsasən tez xarab olan yüklərin
daşınması üzrə sığortalar;
kənd təsərrüfatı və digər heyvanların daşınmasına dair
sığortalar;
xüsusi daşıma şərtləri tələb edən yüklər (mallar), məsələn
qiymətli metallar, bank banknotları, monetlər və s. daşınması
üzrə sığortalar;
dəmir yolu və avtomobil nəqliyyatı vasitəsi ilə yerüstü
daşımalara dair sığortalar;
çaylar, dəniz və okeanlar vasitəsi ilə - su marşrutları üzrə
yükdaşımalarına dair sığortalar;
hava
nəqliyyatı
üzrə
beynəlxalq
yükdaşımaların
sığortalanması;
ixrac təyinatlı yüklərin sığorta edilməsi;
idxal yönümlü malların sığortası və s.
