Sevda ağAMİRZƏ qizi əHƏdova müASİr dünyada
Yüklə 259,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
öyrənilməsi, mədəni müxtəliflik məsələlərinə dair bilik mübadiləsi - təsviri sənət, kino, teatr, balet, musiqi, xalq yaradıcılığı və s. sahələrdə beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsi, kitab yarmar kala n, sərgilərin təşkili, birgə tamaşaların qo yulması, solistlərin, bədii kollektivlərin çıxışı, gənclərin beynəlxalq tədbirlərinin təşkili, film və televerilişlərin mübadiləsi və birgə istehsalı, mədəniyyət, incəsənət, tarixi və arxeoloji abidələ rin, əsərlərin qorunması, bərpası və dirçəldilməsi üçün birgə layihələrin həyata keçirilməsi kimi mə sələlər öz əksini tapmışdır. Yekun sənədinin humanitar və digər sahə lərdə əməkdaşlıq bölməsində insanlar arasında təmasların genişləndirilməsi, informasiya müba diləsi, təhsil, elm sahəsində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsinin xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşma nın mühüm aspekti kimi qeyd olunur. Xalqlar ara sına ünsiyyətin genişləndirilməsi, hər bir ölkənin mədəniyyəti ilə onların daha yaxşı tanış olmaları, həmçinin beynəlxalq əməkdaşlığın möhkəmlən dirilməsi üçün xarici dillərin və sivilizasiyaların öyrənilməsi mühüm vasitə kimi qəbul edilmiş di. Bu məqsədlə sənəddə bir sıra tövsiyələr və prinsiplər öz əksini tapmışdır [155, 50-67]. iqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında 19 dekabr 1966-cı il Beynəlxalq paktın 15-ci mad dəsində elmi və mədəni sahələrdə beynəlxalq tə masları və əməkdaşlığın təşviq edilməsi və inkişaf etdirilməsinin əhəmiyyəti qeyd olunur [155, 25]. Sevda Ağamirzə qızı Əhədova 54 Mədəniyyət anlayışı bir sıra beynəlxalq sənədlərdə və hüquqi aktlarda ən müxtəlif kontekstlərdə və anlayışlarda istifadə olunur. Mədəni hüquqlara dair beynəlxalq sənədlərin təhlili göstərir ki, onlarda mədəniyyət bir neçə mənada işlədilir: ljbeynəlxalq hüquq norma larında öz əksini tapmış bir yanaşmaya görə mədəniyyət bütövlükdə cəmiyyətin və ya hər hansı konkret insan qruplarının məcmu maddi irsi, o cümlədən maddi mədəniyyət abidələri və əşyaları kimi müəyyənləşdirilir. Bu yanaşmaya görə mədəniyyət hüququ ayrı-ayrı şəxslərin və xalqların bu məcmu mədəni kapitaldan bərabər istifadə etmək hüququ deməkdir; 2)geniş yayıl mış ikinci nöqteyi-nəzərə görə mədəniyyət indiyə qədər toplanmış və mövcud olan "mədəni kapi tal" deyil, bədii və elmi yaradıcılıq prosesi kimi nəzərdən keçirilməlidir [128,17]. Bir sıra hallarda mədəni hüququn bu aspek ti həm də mədəni inkişaf hüququ kimi də başa düşülür. Mədəni inkişaf iqtisadi, siyasi, sosi al inkişafa paralel olaraq qəbul edilir. Lakin bir sıra hallarda mədəni inkişaf daha çox kəmiyyət göstəricilərinin artması kimi qəbul edilir, necə ki, iqtisadi inkişaf dedikdə iqtisadi göstəricilərin (istehsalın, əmtəə və xidmətlərin, ÜDM artma sı) artması başa düşülür. Lakin iqtisadi inkişaf dan fərqli olaraq mədəni inkişafı xarakterizə edən göstəricilərin kəmiyyətcə artması (mədəni müəssisələrin inkişafı, kütləvi informasiya vasitə Müasir dünyada mədəniyyətlərarası münasibətlər 55 lərinin genişlənməsi və sayının artması və s.) heç də mədəniyyətin inkişafı demək deyildir. Mədəniyyət müəssisələrinin sayının artması, ora da göstərdən mədəni xidmətlərin kəmiyyətcə art ması onların keyfiyyətinə mütənasibdirmi? Uzun dövr ərzində sovet təbliğatı mədəni inkişafa məhz bu aspektdən yanaşır, mədəniyyətdə kəmiyyət göstəricilərinin artmasım mədəni inkişafın ən əsas xarakteristikası kimi təqdim edirdi. "Mədəniyyət sadəcə olaraq elitanın hamıya müyəssər etmək üçün yığdığı və qoruyub saxladığı və ya zəngin keçmişə və irsə malik, xalqların tarixin' başqa xalqlan məhrum etdiyi örnək kimi həmin xalq lara təqdim etdiyi əsərlərin və biliklərin toplusu da deyildir; mədəniyyət incəsənət əsərləri, yaxud humanitar elmlərlə təmas imkanı ilə məhdud laşmır, həm də eyni zamanda bilik əldə etməkdir, həyat tərzinin tələbatı, ünsiyyət zərurətidir" [82, 342]. Yuxarıda qeyd edilmiş konsepsiyaya uyğun olaraq hər bir cəmiyyətdə mədəniyyəti "yaradan" və "inkişaf etdirən" müəyyən şəxslər mövcud dur. Bu zaman mədəni hüquq birincisi: ayrı-ay rı şəxslərin hər hansı məhdudiyyət olmadan öz mədəni əsərlərini azad şəkildə yaratmaq; və ikin cisi, mədəniyyət müəssisələrində (muzeylərdə, teatrlarda, konsertlərdə, kitabxanalarda və s.) bu əsərlərə ümumi azad şəkildə əlçatarlıq hüququ kimi başa düşülməlidir [128, 20]. Mədəniyyət sahəsindəhəyata keçirilən siyasət mədəni əsərlərin yaradıcısı olan insanların (rəssamlar, yazıçılar, Sevda Ağamirzə qızı Əhədova bəstəkarlar və s.) cəmiyyətdəki vəziyyətinin və ' yerinin dəstəklənməsinə yönəldilməlidir. Yaradıcı insanın azad mədəni özünüifadəsi hüququ bu gün insan hüququnun ən vacib elementlərindən birinə çevrilmişdir. Mədəni əsərlərin yaradıcısı olan fərdlər azad fikirliliyin və azad düşüncənin simvoluna çevrilmişdir. Onların yaradıcılıq hü ququnun məhdudlaşdırılması elə azadlığın və demokratiyanın məhdudlaşdırılması demək dir. Mədəniyyətin bu cür traktovkası çox təəssüf ki, bəzi hallarda mədəniyyətin "elitar" (yüksək) və "xalq" (aşağı) mədəniyyətlərə bölünməsinə də gətirib çıxarır. Bu zaman sonuncu daha çox incəsənətin kütləvi informasiya vasitələri ilə yayı lan ifaçılıq növləri sferası kimi qəbul edilir. Rəsmi siyasət daha çox "elitar mədəniyyət"in inkişafına sövq edilir. Üçüncü baxışlar sisteminə görə mədəniyyət müəyyən sosial qrupun maddi və mənəvi fəaliy yətinin və məhsulunun məcmu ölçüsüdür. Bu nunla o digər oxşar qruplardan fərqlənir [128, 20]. Antropoloji xarakter daşıyan bu yanaşma mədəniyyəti dəyərlər, simvollar və praktikanın məntiqi cəhətdən ardıcıl, özünütəmin edən siste mi kimi başa düşür. Mədəniyyət sahəsində siyasət haqqında Mek sika Bəyannaməsində (Mexico City Declaration on Cultural Politics, 1982) qeyd edilir ki, sözün geniş mənasında mədəniyyət cəmiyyətin və sosial qrupun açıq şəkildə ifadə olunmuş mənəvi, mad Müasir dünyada mədəniyyətlərarası münasibətlər Yüklə 259,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|