SeyfəDDĠn qəNĠyev
Yüklə 1,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
52 Səcdə qıldı, o, otuz cüz “Qurana”, Seçmədi, doğmadan yadı Mühəmməd. Dayaq durdu o, zəlilə, möhtaca, “Rəf-rəf” ilə qanaq açdı Meraca, Hünərilə yetdi, o, taxtı-taca, Hümbətinə yol aradı, Mühəmməd. Aşıq Hüseynin qəlbi ataşlı, Ürəyi qubarlı, gözləri yaşlı, Çox cəfalar çəkdim, mən başıdaşlı, Bilirəm ki, var imdadı, Mühəmməd. 59 Ağəli bəy Əfəndizadə Naseh: - 1856-cı ildə Şamaxıda tacir ailəsində anadan olub. O, mədrəsə təhsili alıb, ərəb, fars dillərinə mükəmməl yiyələnmişdir. Bununla yanaşı, şəhər rus məktəbində (годоской школа) oxumuşdur. Onun Şamaxı ziyalıları arasında xüsusi hörməti olmuşdur. O, M.Ə.Sabir, A.Səhhət, M.Tərrahın yaxın dostu və əmlakdaşı idi. Şamaxı şairlərinin şerlərinin toplanması və onların F.Köçərliyə çatdırılmasında A.Nasehin xüsusi xidmətləri olmuşdur. Bu barədə F.Köçərli “Azərbaycan ədəbiyyatı” kitabında yazır: “Xüsusən, Ağəli bəyin haqqı bizim boynumuzda artıq dərəcədədir ki, Şamaxı şüərasının tərcümeyi-hallarına dair bir çox məlumat bizə cəm edib göndərmişdir. Bu barədə ol cənaba, alimi-qəlbdən razılıq izhar edib, cənab həqdən ona, xoşbəxtlik tuli-ömür, mərhəmət olmasına təmənna edirik”. 60 Ağəli bəy Naseh 30 ilə yaxın Şamaxıda məhkəmədə çalışmışdır. Bu idarədə haqsızlıq edən rus, erməni çinovnikləri ilə dəfələrlə üz-üzə gəlmişdir. 1912-ci ildən sonra millətçi ermənipərəst Jukranskinin Şamaxıya qəza rəisi, Kolomentsevin isə hakim göndərilməsi Nasehi məyus etmişdir. Həmin şəxslər dövlət idarələrində olan azərbaycanlıları incidir, onları vəzifələrindən uzaqlaşdırmağa çalışırdılar. Xeyirxah, zilayı qədri bilən bələdiyyə rəisi Teymurağa Xudaverdiyev də işdən ilk çıxarılanlardan oldu. “Bu cür təqib edilənlərdən biri də Naseh idi. Kolomentsev 30 il məhkəmə idarəsində çalışan 60 yaşlı, saf qəlbli Nasehi cürbəcür yaramaz sözlərlə təhqir edir, qaçırmağa çalışırdı”. 61 A.Naseh vəzifəsindən çıxır, erməni-rus millətçilərinin gec-tez, 1905-1907- ci il hadisələrinin təkrar edəcəkləri barədə öz dostlarına məlumat verir və onları 59 Aşiqin şerlərində Aşıq Baratın ifasından əldə etmişik – S.Q. 60 F.Köçərli. Azərbaycan ədəbiyyatı, II cild Bakı, 1981, səh. 99. 61 C.Cəbrayılbəyli. Xatirələrim. Bakı, 1966, səh. 121. 53 ehtiyatlı olmağa çağırırdı. Artıq şəhərdə ermənilərin fəallığı günü-gündən çoxalırdı. Onun ürəyi xəstə idi. Şəhərdə yayılan şayiələr onun halını daha da pisləşdirir. “5-6 gün ağır xəstə yatdı”. Nəhayət, ürəyi davam gətirmədi və altı baş xırda uşağın gözü yaşlı qoyub bizi həmişəlik tərk etdi”. 62 Ərəb, fars, rus, türk dillərini mükəmməl bilən və bu dillərdə yüzlərlə şəxsi kitabı olan “şəhər kitabxanasına fond toplanarkən 150-dən artıq ən yaxşı kitabını bağışlayan, Şamaxı şairlərinin çoxunun əlyazmalarını özündə toplayan Nasehin evi də ermənilər tərəfindən yandırılmışdır. 30-40 il müddətində o, şamaxılı şairlərin əlyazmalarını toplayıb bir yerə cəm etmişdi. 1918-ci il faciəsi o əlyazmaları məhv etməklə neçə-neçə Şirvanı nisbəli şairlərin adını məhv etdi”. 1918-ci ilin hadisələri nəticəsində nəinki Nasehin, hətta Sabirin, Səhhətin də əsərlərinin mühüm qismi tələf olmuşdur. Tərrah və başqalarının əsərlərindən isə əsər-əlamət qalmamışdır”. 63 Onun külliyyatı, evi məhv edilsə də, şerlərinin bir qismi bizə gəlib çatmışdır. Varımdı sinəmdə dərdü qəmi-nihan, ölürəm, Bu sirri eyləmədim kimsəyə bəyan, ölürəm. Bacardığınca qəmi-eşqi gizlədim, axır, Kəsildi taqətü səbrü qərarı-can, ölürəm. Səfayi-vəsldir aləmdə gərçi məqsudim, Bəbayi-hicrin ilə bağrım oldu qan, ölürəm. Açılmamış-gül idim gülşəni nəzakətdə, Bahari-ömrümü eşq eylədi xəzan ölürəm. Başım bənəfşə kimi qəm düzündə çox qaldım, Vüsalın olmadı üstümdə sayəban, ölürəm. Şikayət eyləmədim möhləti-fəraqından, Zəlili xari diləfkari bizəban ölürəm. Ümid idim çəkərəm dərdi-eşqi Naseh tək, Qırıldı risteyi-ümmid nagəhan, ölürəm. Mirzə Məmmədtağı Şirvani – 1870-ci ildə Şamaxı şəhərində anadan olmuşdur. Mədrəsə təhsili alıb, ərəb və fars dillərini öyrənmişdir. Şamaxıda ana dili və şəriət müəllimi işləmişdir. M.Ə.Sabir, A.Səhhət, Ə.Naseh, M.Hadi ilə yaxın 62 C.Cəbrayılbəyli. Xatirələrim. Bakı, 1966, səh. 121. 63 Yenə orada. səh. 118. 54 dost olmuş və onlarla şerləşmişdir. 1918-ci ildə evində ailəsi ilə birlikdə qətlə yetirilmişdir. Qalabaz məhəlləsində olan evi, bütün əlyazmaları, kitabları yandırılmışdır. Şairin 1902-ci il zəlzələsinə həsr etdiyi şerin bir parçası və bir neçə qəzəli bizlərə gəlib çatmışdır. Təzədən şəhri-Şamaxı yenə viran oldu, Dağılıb hər tərəfə xak ilə yeksan oldu. Belə yer zəlzələsi bəlkə qiyamətə ola, Heç görünübmü xəlayiq belə vəhşətdə ola. Kərbəla vaqiyəsibəlkə bu babətdə ola, Əsəri-Kərbübəla burda nümayən oldu. Ağababa Məşədi Nurulla oğlu Sağəri. 1847-ci ildə İmamlı məhəlləsində tacir ailəsində anadan olmuşdur. Atası savadlı bir şəxs olmuş, ərəb-fars dillərini bilmişdir. Ticarətlə əlaqədar Şərq ölkələrinin bir çoxunda olmuşdur. Ağababa mollaxana və mədrəsə təhsili almış, 40-ilə yaxın Şamaxıda müəllimlik etmişdir. O, “Beytüs-səfa” məclisində də iştirak etmişdir. O, 1880-1882-ci illərdə İran, Ərəbistan, Orta Asiyanı gəzib səyahət etmişdir. Cağəri klassik üslubda əsərlər yazmışdır. Onun qəzəl və qəsidələrinin bir hissəsi günümüzə gəlib çatmışdır. 1918-ci il faciəsi zamanı ailəsi ilə Şamaxıdan Qarasuya qaçmışdır. Yolda xəstəliyə tutlan şair orada faciənin qurbanı olmuşdur. Ey-şanə, türreyi-əfşanıma dəymə, Canım çıxar, ol zülfü-pərişanıma dəymə. Etmə günümü qaə mənim, zülf, həzər qıl, Çin-çin tökülüb, ol məni-sabanıma dəymə. Ey sürmə, həya eylə, günüm eyləmə tirə, Çeşmi-siyahi-nərgizi-fəttammadəymə. Cənnət qapısın bağlama sən aşiqi-zarə, Ey badi-səba, caki-giribamma dəymə. Qoy canım çıxsın, mənə rəhm eyləmə, cərrah, Əl vurma mənə, nabəki-peykanıma dəymə. Yıxma evini Sagərinin, bad, həzər qıl, Hər ləhzə əsib sibi-zənəxdanəma dəymə! Yüklə 1,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|