Ġshaq Axundov xatġRƏLƏRĠMDƏ

96 
 
olmaqla  kəsir,  bura-bura  qatlayarağ  hazırlanmıĢ  içi  (yəni  yağ,  un,  duz,  istiot, 
sarıkök,  cirə  və  darçınla  hazırlanmıĢ  qarıĢığı)  qatlanmıĢ  yağlı  xəmirin  arasına 
doldururlar,  alt  tərəfini  əllə  sıxaraq,  üst  tərəfini,  fincan  tipli  edib  ağzını  sıxaraq 
yavaĢ-yavaĢ  yastılayıb  dairə  halına  salırlar.  Onları  sıra  ilə  teĢtə  düzüb  üstünü 
məcməyini  ilə  örtüb,  məcməyinin  də  üzərinə  köz  töküb,  teĢti  ocağa  qoyurlar,  hər 
iki üzü qızarıbsa, çörək hazırdır. 
ġƏKƏR ÇÖRƏYĠ. Tavaya və  ya teĢtə ərinmiĢ yağ töküb, ovucun içi ilə 
onu  çoxlu  qarıĢdırandan  sonra,  yağı  qarıĢdıra-qarıĢdıra  üzərinə  əllə  Ģəkər  tozu 
səpib, yağla birlikdə o qədər qarıĢdırırlar ki, yağ köpüklü hala gəlsin, sonra üzərinə 
az-az un töküb, onu da o qədər qarıĢdırırlar ki, xəmir halına gəlir. Bundan balaca 
kündələr götürərək, iki ovucun içərisində  ova-ova  Ģar halına  gətirərək, teĢtdə  sıra 
ilə  düzüb  təpəsinə  yumurta  sarısı  və  ya  zəfəran  sürtüb,  üzərini  örtərək  od  üzərinə 
qoyurlar. BiĢəndə yarım Ģar Ģəklində olur. 
QƏNDĠ-KÜLÇƏ.  Unu  ələyib  üzərinə  yağ,  duz,  acı  xamra  və  yumurta 
qarıĢdırıb,  xəmir  edib,  üzərini  örtüb  yetiĢməsini  (qıcqırmasını)  gözləyirlər.  Bu 
müddətdə  yağ,  Ģəkər  tozu  və  unu  bir-birinə  qarıĢdıraraq,  ov-ova  iç  hazırlayırlar. 
Xəmir  yetiĢəndə  ondan  qoz  böyüklükdə  xırda  gündələr  hazırlanır,  gündələrdən 
balaca  yuxalar  açır,  yuxaların  içərisinə  hazırlanmıĢ  içdən  qoyaraq  yuxanın  dörd 
qırağını  qaldırıb,  için  üzərində  birləĢdirərək  bir-birinə  yapıĢdırıb,  yavaĢ-yavaĢ 
üstündən  basa-basa  girdə  külçə  vəziyyətinə  gətirilir.  Sonra  külçələrin  büzülmüĢ 
üzünü  alta  çevirib  teĢtə  və  ya  tava  içərisinə  düzərək  hər  birinin  üzərinə 
zəfəranlanmıĢ üç dənə fındıq parası basıb daha sonra xaĢxaĢ səpərək üstünü örtüb 
od üzərinə qoyurlar. 
HALVA.  Tavaya  yağ  töküb,  od  üzərində  qoyurlar.  Yağ  qaynamağa 
baĢlarkən  üzərinə  sarıköklə  unu  qarıĢdıra-qarıĢdıra  tökərək  yarımqızarmıĢ  olanda 
yerə qoyurlar. Ayrılıqda hazırlanmıĢ bal və ya Ģəkər tozunun Ģirəsini onun üzərinə 
töküb,  tez-tez  qarıĢdırırlar  ki,  əmələ  gəlmiĢ  xəmir  öz  yağını  bayıra  versin,  onda 
demək halva hazırdır. sonra halvanı nimçələrə töküb, yastılayaraq üzərinə darçınla 
xaĢxaĢ səpirlər. 
NĠġƏSDƏ.  Buğdanı göyərdirlər. 0,5 sm cücərdəndən  sonra  onu döyərək 
birinci suyunu götürüb, sərib qurudurlar. Sonra alınan çöküntünü un halına gətirib 
torbaya töküb quru yerdə saxlayırlar. Lazım olanda isladıb iĢlədirlər. 
NĠġƏSDƏ TƏRƏYĠ. Tavaya yağ töküb qaynayan zaman üzərinə sarıkök, 
ayrılıqda  hazırlanmıĢ  niĢəsdə  və  Ģəkər  tozunun  Ģirəsini  töküb  qarıĢdıraraq  ağzını 
örtüb dəmə qoyurlar. Arabir ağzını açıb altını üstə və üstünü alta çevirirlər. Bu iĢ o 
vaxta qədər təkrarlanır ki, niĢəsdə, yağ və Ģirə bir-birinə qarıĢaraq qızarmıĢ olsun. 
Onda niĢəsdə tərəyi hazır olur. 
LAVAġ.  Adi  xəmir  yoğurub  ondan  xırda  kündələr  kəsərək,  yuxa  açılır. 
saç üzərində və ya təndirdə biĢirilir. 
YARMA. Buğdanı yuyub, qurudandan sonra onu əl daĢında çəkib yarma 
halına gətirirlər. Yarmadan yarma-plov, yarma aĢı biĢirilir. 

---

97 
 
XƏNGƏL. Una su, duz və yumurta vurub xəmir qatılır. Alınan xəmirdən 
balaca  kündə  kəsib,  yuxa  açılır.  Yuxanın  üzərinə  seyrək  un  səpərək  paxlava 
Ģəklində  2  -  2,5  sm  böyüklükdə  kəsilən  xəngəllərə  un  səpilir  ki,  bir-birinə 
yapıĢmasın. Bunları qurudub saxlamaq, lazım olanda götürüb biĢirmək olar.  
XƏġĠL.  BiĢirilən  qaba  soyuq  su  tökülüb,  ocağa  qoyulur.  Su  qızmağa 
baĢlarkən,  suyu  qarıĢdıra-qarıĢdıra  unu  suyun  üzərinə  tökürlər.  O  vaxta  qədər 
qarıĢdırırlar ki, un suda yumru qalmayıb tamamən horra halında olsun. Sonra qabın 
ağzını örtüb bir müddət dəmə qoyurlar. XəĢil hazır olandan sonra nimçələrə töküb, 
üzərinə darçın, yağ, Ģəkər tozu və ya doqaab töküb yeyirlər. 
FƏSƏLĠ  (QALIN LAVAġ)  Fəsəli ununun üzərinə su, acı xamra və duz 
töküb,  adi  xəmir    hazırlayır,    üstünü    örtüb    gözləyirlər.  Sonra  xəmirdən  kiçik 
kündələr qayırıb, çörəkdən nazik, yuxadan qalın yuxalar açaraq üzərinə yağ sürtüb, 
qatlayır, qatlanmıĢ yuxadan yenə yuxa açılır. Bu iĢi 4 - 5 dəfə təkrar etdikdən sonra 
beĢinci dəfə açılan yuxa lay-lay olur ki, bunu da sac üzərində biĢirirlər. 
QUTAB.  Adi  xəmirdən  biĢirilir.  Qoz  böyüklükdə  kündələr  kəsib  yuxalar 
düzəldirlər.  Yuxaların  bir  tərəfində  əvvəlcədən  hazırlanmıĢ  ətdən,  boranıdan, 
göyərtidən  qoyub  o  biri  tərəfini  üstünə  çevirib,  qıraqların  büküb  sac  üstündə 
biĢirirlər. Götürən zaman üzərinə yağ sürtüb bir-birinin üstə qoyurlar. 
SÜDLÜ ÇÖRƏK. Unu süd və duzla  yoğurub,  üstünü  örtüb gözləyirlər. 
Sonra  xəmiri  kündə  edərək  yastılayıb    üzərinə    yumurta  sarısı  sürtərək,  təndir   
çörəyi kimi   biĢirirlər. Südlü çörək həm dadlı olur, həm də gec quruyur. 
ZĠREN. Yağlı xəmir edib kündələrdən qalın yuxalar açırlar. Yuxanın bir 
tərəfinə qabaqcadan hazırlanmıĢ iç (un, yağ, Ģəkər tozu) qoyub yastılayandan sonra 
yuxanın o biri tərəfini için üzərinə çevirib qıraqları bir-birinə yapıĢdıraraq təndirdə 
biĢirirlər.  Ziren  qədim  zamandan  ancaq  Lerik  rayonunun  Zuvand  zonasında 
biĢirilir. Ziren həftələrlə xarab olmadan qalır. Onu yavan da yeyirlər. 
SƏMƏNĠ. Buğda yuyulub məcməyiyə səpilərək üstü yaĢ dəsmalla örtülür 
ki,  tez  cücərsin.  6  -7  gündən  sonra,  buğda  1  sm  göyərəndə  onu  döyüb  suyunu 
götürür, qalan döyülmüĢ buğdanın üzərinə az su töküb, yenidən əllə sıxılıb alınan 
suyun üzərinə un töküb horra halına gətirərək, teĢtdə od üzərinə qoyub, qaynayana 
qədər  qarıĢdırırlar.  TeĢtdə  səməninin  suyu  quruduqca  birinci  götürülən  sudan  ona 
əlavə  olunur.  Səməni  qatılaĢıb,  rəngi  yarımqızarmıĢ  olanda  teĢtin  ağzını  örtüb, 
dəmə qoyurlar. Səməni qazmaq bağladıqca qoparıb içərisinə atırlar. Bir neçə dəfə 
təkrar  olunandan  sonra  səməni  hazır  olur.  Bəzi  yerdə  içərisinə  qoz-fındıq  da 
qatırlar, 
ĠSFAHAN  HALBASI.  Buğdanı  yuyub,  məcməyiyə  sərərək  üstünü  yaĢ 
dəsmalla  örturlər  ki,  tez  cücərsin.  6  -7  gündən  sonra  buğda  1  sm  göyərəndə  onu 
döyüb  birinci  suyunu  götürub,  qalan  döyülmüĢ  buğdanın  üzərinə  az  su  töküb 
yenidən  əllə  sıxaraq  alınan  suyun  üzərinə  un  tökür,  xəmir  edirlər.  Sonra  biĢirilən 
qaba  yağ  sürtərək  xəmiri  qabın  içərisində  od  üzərinə  qoyurlar.  O,  yavaĢ-yavaĢ 
qaynamağa  baĢlayır.  BiĢənədək  bir  neçə  dəfə  ərsinlə  altını  üstə,  üstünü  alta 

---