Shaxslararo munosabatlar psixodiagnostikasi

Dominant va tobe toifali shaxslar
Dominant tip muloqot jarayonida sira ham boshqalardan past kelishni xohlamaydi, savol berilsa, xohlasa javob beradi, bo’lmasa, indamasligi ham mumkin. U doimo suhbatdoshga ta’sir ko’rsatishi, uning bo’ysunishini xohlaydi. Unda egoizm hissi kuchli, o’zi xato fikr yuritsa, xatoligini suhbatdosh sezsa ham uni bo’yniga olmaydi. Dominant tip — qatiyatli. Suhbat davomida u sizning fikringizni yarim yo’lda tushunsa, sizni oxirigacha tinglashni istamaydi, gapni bo’lib, mayinlik bilan gapni tugatib qo’yishi mumkin. Agar ikkala suhbatdosh ham dominant bo’lishsa, unda ular o’rtasida osongina raqobat hissi yuzaga chiqishi, kelishmay qolishlari mumkin. Shuning uchun janjallashib qolmaslik uchun dominant shaxsning mustaqilligi, dadilligiga ko’nish, unga o’z nuqtai nazarini oxirigacha bayon etish imkoniyatini berish lozim.
T obe tipli shaxs esa suhbatdoshning qarashlariga moslashadi, doimo yon berishga tayyor, shuning uchun u kam janjallashadi, lekin yomon ko’rib qolgan odami bilan umuman gaplashmaydi. Suhbat sharoitidagina u asta-sekin o’zining dadilligini ko’rsatishi, ochiq gaplashishi, ba’zan e’tirozlar bildirishi mumkin. Tobe shaxsli bolalarni rag’batlantirish maqsadga muvofiqdir, shuning uchun ham ularni maqtab turish, gapirayotganda ko’zlar, yuz ifodalari bilan ularni ruhan qo’llab turish kerak. Biror qarorga kelish kerak bo’lib qolsa, bu shaxs qarorni yaxshisi siz qabul qilishingizni xohlaydi, chunki javobgarlikni bo’yniga olishni istamaydi.
6. Sosiometrik usulda shaxsning ijtimoiy mavqyeini aniqlash imkoniyatlari

Jamoadagi har bir konkret odamning ijtimoiy mavqyei asosan sosiometrik usulda o’rganib kelingan. Hozirgi vaqtga kelib, bu usulning yuzlab modifikasiyalari – shakllari mavjud. Lekin jamoadagi ma’naviy iqlimni, har bir jamoa a’zosining unda tutgan o’rni va mavqyeini aniqlashda sosiometriyaning qaysi shakli yoki ko’rinishidan foydalanmaylik, quyidagilarni albatta belgilab olish kerak bo’ladi: maqsad nima, savollar mazmuni, savollar uchun mezonni aniqlash, tanlovni ma’lum tarzda cheklash, so’rovni o’tkazish va natijalarni qayta ishlash. V.Grabal sosiometrik so’rovning o’ziga mos shaklini taklif etadi. Ma’lumki, sosiometriyaning an’anaviy shaklida shaxs mavqyei quyidagi formula yordamida aniqlanadi:


V.Grabal bu yerga yana boshqa indekslarni ham qo’shadi: ta’sir, mashhurlik va yoqimtoylik.