ŞİRİn bünyadova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
120 121 Şirvanşahlar sarayında ovdan da vardır. Ovdan 1954-cü ildə şah hamamının aşağı hissəsində arxeoloji tədqiqat işləri aparılarkən aşkar edilmişdir. O, portal şəklində tərtib olunub, ondan su anbarına düşən pilləkənlər mövcuddur. Ovdanla hamam arasında əlaqənin ol- duğu yan hissədəki vestibüldən aydın görünür. Ovdana su, kəhrizlər vasitəsilə şəhərin yuxarı dağlıq hissəsindəki ərazidən verilirdi. Təkcə İçərişəhərdə bir neçə hamam mövcud olmuşdur: XVII-XIX əsrlər Qasımbəy hamamı, XV əsr Hacı Bani hamamı, 1912-ci il Ağa-Zeynal hamamı, Ağa Mikayıl hamamı. İçərişəhərdə Kiçik Qala küçəsi 16-da yerləşən digər orta əsr ha- mamı olan Ağa Mikayıl hamamı XVIII əsrdə inşa edilmişdir. Bu hamam Şamaxı sakini Hacı Ağa Mikayıl tərəfindən İçərişəhərin cə- nub-qərb tərəfində tikilmişdir. Onun yerləşdiyi ərazi xalq arasında Hamamçılar məhəlləsi adlanırdı. Hamamın otaqlarının daxili quru- luşu öz genişliyi ilə digər hamamlardan bir qədər fərqlənir. Otaqları kvadrat şəklindədir və onlar dörd mərkəzi dayaq üzərində qurul- muşdur. Yerli memarlıq üslubunda tikilmiş hamamın üzərində özünəməxsus şəkildə tüstü bacası vardır. Şəkildə təsvir olunan tikili bu hamamın buxar çıxan hissəsidir. Bu hamam hal-hazırda təmirə dayanmışdır. Onun içəri girəcəyində bütün hamam komplekslərinə xas olan dəhliz yerləşir. Şəxsi müşa- hidəmə əsasən deyə bilərəm ki, hal-hazırda yenidən təmir-bərpa iş- ləri görülən bu hamamın orta hissəsində hər dörd küncündə halqala- ra rast gəlmək mümkündür. Bu halqalara zəncir asılır və onun birlə- şən tam orta hissəsinə isə otağı işıqlandırmaq üçün çıraq taxırdılar. Orta əsrlərin yadigarları olan belə hamamların yuxarı dam örtü- yündə günbəz olurdu. Belə günbəzlərin qoyulması təbii şəraitdən asılı olaraq yağışlı və qarlı havalarda suyun binanın içərisinə dammasına imkan vermir. Təsadüfi deyildir ki, «O olmasın, bu olsun» filmindəki səhnə Ağa Mikayıl hamamında lentə çəkilmişdir. Məlumata görə, hamamın kanalizasiya sistemi vardır. Hamamın divarının qalınlığı bir metr olan sal daşlardan inşa edildiyinə görə onun içərisi təbii olaraq isti olur. Binanın tikintisində torpaq, saman, gil, yumurta sarısı və kül qatışığından istifadə olunmuşdur. Su kranı 122 və içərinin havasını dəyişmək üçün ventilyasiya sistemi mövcud olub. Bundan əlavə, hamamın içərisində tikildiyi andan etibarən in- şa edilən ayrıca kiçik istixana otağı da mövcuddur ki, o da müasir sauna effekti almaq üçün təbii isti buxarlı yerdir. O iki tərəfdə də yerləşdirilib. Bununla bərabər iki pəncərə kimi böyük oyuqlar nəzə- ri cəlb edir. Bu oyuğun içərisi su anbarıdır və təxminən 10 ton su tu- tumu vardır. Hamamın iç tərəfində daha bir başqa otaq var ki, bu da qazanxanadır. Əvvəllər hamamın dəhlizində şkaflar yox idi, sonrakı dövrlərdən etibarən əlavə olunub. Həftənin beş günü qadınlar, iki gününü isə kişilər gəlirdilər. (7) Bu onu deməyə əsas verir ki, çox güman ki, hamama kişilər də qadınlar kimi dəyişdirəcəkləri paltarlarını saxlamaq üçün öz boğçaları ilə gəlirdilər. Hacı Bani hama- mı XV əsrin sonla- rında tikilmişdir. Ha- mamın sifarişçisi Ha- cı Qaib, memarı isə Hacı Bani olmuşdur. Ona görə də hamam həm Hacı Qaib, həm də Hacı Bani hamamı adlanır. Uzun müddət torpaq altında qalmış hamam 1964-cü ildə burada arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmişdir. 123 İçərişəhərdə yeraltı hamam da vardır. Orta əsrlərdə İçərişəhərin quruya açılan iki əsas giriş qapısı (Şa- maxı qapısı və Salyan qapısı) mövcud idi. Bu istiqamətdə hamam yerləşirdi. Şəhərə daxil olan karvanların sahibləri hamama gedər və yalnız bundan sonra onlara qala içərisinə daxil olmağa icazə verilir- 124 di. Bu hamamlardan biri İçərişəhərə daxil olarkən sol tərəfdə Bakı xanlarının evinin yerində hələ də qalmaqdadır. Bu yeraltı hamamın XIVəsrin sonu–XV əsrin əvvəllərində inşa olunduğu ehtimal edilir. Zaman keçdikcə torpaq altında qalmış və rus işğalı zamanı uçurularaq yararsız hala çevrilmiş bu tikili haqqında digər mövcud hamamlarla oxşarlıq təşkil etdiyini söyləmək mümkündür. Ümumiyyətlə, hamamlarda «çimmə salonunda soyuq və isti sututarlar – «xəznələr» yerləşirdi. Suyu isitmək üçün hovuzun altın- da tağ tavan örtüklü «külxan» adlanan xüsusi kamera qurulur, neft (Abşeronda), odun, təzək və s. ilə qızdırılırdı. Çimmə salonu döşə- mənin altında quraşdırılmış xüsusi kanallar vasitəsilə isidilirdi. İsti hava bir tərəfdən «külxan»a birləşən həmin kanallardan keçir və tüstü bacasından bayıra çıxırdı. Soyunub-geyinmə salonunun orta- sında fəvvarəli soyuq su hovuzu, çimmə salonunun ortasında isə isti su hovuzu olurdu.» (13, 134) H.Sarabski yazır: “Hamamın içinin də quruluşu bayırınkı kimi olardı. Fəqət onların səkiləri yerdən bir qarış yuxarı və səkilərin dövrəsində su yolu olardı. İşlənmiş sular oradan axıb gedərdi. Səkilərin küncündə daşdan hovuzcuqlar olardı. Onlara uşaq oynamaq üçün ilıq su tökərdilər. Ortada bayırdakı kimi, hovuz olmazdı. Ancaq tağların birinin altında xəznə olardı. Orada isti su saxlanılardı. Xəznənin qabağında, səkinin içində bir hovuz olardı. Ona qülleyitin deyərdilər. Hovuzun üstündə xəznəyə doğru bütöv daş uzadılardı. Onun üstü ilə xəznəyə yol idi. Qülleyitində çirkab su, qeyri bir tağın altında həmin xəznə kimi ayrılmış yerdə soyuq su olardı. Tağların bir başqasında balaca sövmiələr olardı, bunlara da xəlvəti deyərdilər. Ağa və xanımların çoxu orada yuyunardı” (12, 67). Nizami Gəncəvi külxanın adını çəkmişdir: Əgər hamamın üstü açılsa, Orada heç kimin sevmədiyi külxan görünər (34, 218). Hamam haqqında «Qabusnamə» əsərindəki məlumat bütöv- lükdə Şərq hamamlarının quruluşu barədə müəyyən fikir söyləməyə Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|