Sirtqi bo`lim ta'lim sohasidagi tadqiqotlar va innovatsiyalar

INNOVATSION JARAYONDA FRANSHIZA
XIZMATLAR TARMOG’INING ASOSI


MALOXAT ORTIQALIYEVNA BALTABAYEVA
FDU, o’qituvchi
[e-mail]


Kalit so’zlar: franshiza, innovatsiya, milliy iqtisodiyot, xizmat tarmog’i, badlik.
Ключевые слова: франшиза, инновация, национальная экономика, сфера услуг, занятость.
Keywords: franchise, innovation, national economy, service sector, employment.
Franshiza fransuzcha so’z bo’lib "imtiyoz" ma’noni anglatadi. Franshiza - franchayzing shartnomasining ob'ekti, franchayzerning brendi va biznes modelidan foydalanish huquqlaridan, shuningdek biznesni yaratish va yuritish uchun zarur bo'lgan boshqa imtiyozlardan iborat tovarlar majmuasi.
Franshiza sifatida biznes yuritish usullari, tovar belgisi, intellektual mulkni muhofaza qilish to'g'risidagi qonunga muvofiq haq evaziga taqdim etiladigan va rasmiylashtirilgan, o'tkazuvchi (franchayzer) va oluvchi (franchayzi) tomonlar o'rtasida o'zaro majburiyat va imtiyozlarga ega texnologiya bo'lishi mumkin.¹
Deyarli har kuni biz franchayzalarga duch kelamiz: biz tanish belgi ostida qahvaxonalarga tashrif buyuramiz, oziq — ovqat uchun federal brend do'koniga boramiz va sevimli brendimiz kiyim-kechak va poyabzal sotib olamiz - bu biznes loyihalarning aksariyati franchayzing asosida ochilgan.
Keng ma'noda, franchayzing-bu taniqli brend ostida o'z biznesingizni "noldan" ochishga imkon beradigan biznes kontseptsiyasi.
Nima uchun bunday model juda talabga ega? Buning sababi shundaki, tadbirkorlar tobora ko'proq xatolardan qochadigan va biznesning rentabelligini kafolatlaydigan tasdiqlangan tushunchalarni tanlashmoqda. Shu sababli, franchayzing korxonalari tobora ko'payib bormoqda va iste'molchilar, o'z navbatida, tanish brend foydasiga tanlov qilishda bunga ko'nikishadi va o'zlarini qulay his qilishadi. Mijozlarning bunday sodiqligi franchayzing bo'yicha ochilgan biznesning muvaffaqiyatiga ishonishga imkon beradi.
Siz investitsiyalar hajmidan kelib chiqishingiz mumkin, agar sizda kichik boshlang'ich kapital bo'lsa, unda siz arzon franshizani izlashingiz kerak. Tadbirkorlikni ish bilan birlashtirish imkoniyati mavjud, buning uchun uy biznesining franshizalari mavjud.
Buning uchun franchayzerning kontaktlarini topish yoki fikr-mulohaza formasini to'ldirish kerak. Bu sizni hech narsaga majburlamaydi, lekin siz qiziqqan barcha ma'lumotlarni bilib olishingiz mumkin. Franchayzer kompaniyasining vakili biznes kontseptsiyasining mohiyatini tushuntirishi, franchayzing biznesini boshlashning afzalliklari haqida gaplashishi, shuningdek biznesning rentabelligi va "mahsulot"ning to'liq qiymati to'g'risida aniq javob berishi mumkin.
Franchayzing biznesini ochish uchun dastlabki investitsiyalar miqdori quyidagi ko'rsatkichlar hisobiga shakllantiriladi: kirish (bir martalik) badal, uskunalar, tovarlar, reklama xarajatlari.
Shuningdek, franchayzing bilan ishlashda oylik majburiy to'lovlar (royalti), shuningdek har xil reklama va marketing to'lovlari bo'lishi mumkin. Ularning mavjudligini yoki yo'qligini franchayzer vakili bilan tekshiring, shuningdek ushbu to'lovlar zarurligini asoslang, chunki siz o'zingizning pulingizni nimaga sarflayotganingizni tushunishingiz kerak.
Franshiza turlari turli yo’nalishlardan mavjud:
Umumiy ovqatlanish joylari - Fast-fud va Shaurma. Restoranlar. Qahvaxonalar. Nonvoyxonalar/Muzqaymoq. Barlar,pivo. Yetkazib berish va tovuq mahsulotlari (Dark kitchen).
Oziq-ovqat franshizalari - Mahsulotlar va supermarketlar. Pishirish va tayyor ovqat.
Sport franshizalari - klublar, fitness, mahsulotlar.
Hayvonot bog'i franshizalari - uy hayvonlari do'konlari, parvarish, xizmatlar. Bolalar franshizalari - tovarlar va xizmatlar.
Avtomatik franshizalari - xizmatlar, ehtiyot qismlar, yoqilg'i quyish shoxobchalari, xizmat ko'rsatish stantsiyalari.
Kichik biznes g'oyalari - ulgurji savdo / dilerlik, biznes texnologiyalari.
Savdo - chakana mahsulotlar, kiyim, ichki kiyim, poyafzal va aksessuarlar, kosmetik vositalar, dorixonalar va sog'liqni saqlash mahsulotlari, zargarlik buyumlari va zargarlik buyumlari, chegirma va belgilangan narxlar, sovg'alar va ish yuritish buyumlari, uy-ro'zg'or buyumlari, mebel va oshxonalar, to'qimachilik va dekoratsiya, asbob, texnika va ta'mirlash, internet va it franchayzalari, aholi uchun xizmatlar. Ta'lim, maktablar, bog'lar, markazlar. Tibbiyot va laboratoriyalar. Turli xil go'zallik salonlari, sartaroshxonalar, sartaroshxonalar. Manikyur / Pedikyur. Ko'chmas mulk agentliklari. O'yin-kulgi, turizm, VR klublari. Quruq tozalash va tozalash. Texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash. Moliyaviy xizmatlar, kreditlar, bankrotlik. Biznes uchun xizmatlar (b2b) - Ishlab chiqarish, qurilish va ta'mirlash. Savdo, apparatlar, postamatlar.
2023 yil 15 may kuni Shavkat Mirziyoyev raisligida kambag‘allikni qisqartirish va bandlikni ta’minlash ishlarini yangi pog‘onaga olib chiqish bo‘yicha videoselektor yig‘ilishi o‘tkazildi. Unda 1-iyundan boshlab “20 ming tadbirkor - 500 ming malakali mutaxassis” dasturi amalga oshirilshi ma’lum qilindi. Dasturga 2023-2024 yillarda jami $1 mlrd ajratiladi.
Franshiza ana shu tadbirkorlikni amalga oshirish uchun qulay imkoniyat deb butun dunyoda qaraladi. Bu esa YIM yalpi ichki mahsulotning xizmatlar sohasini salmog’ini oshirishga yordam beradi.

Foydalangan adabiyotlar:

1. 
   Burxonovich, M. R., & Ortiqaliyevna, B. M. (2022). Conditions for improving the standard of living of the population. ASIA PACIFIC JOURNAL OF MARKETING & MANAGEMENT REVIEW ISSN: 2319-2836 Impact Factor: 7.603, 11(09), 44-48.
   
2. 
   Baltabayeva, M. (2022). SANOATNI RIVOJLANTIRISH-DAVR TALABI-UY MAISHIY TEXNIKALARINING FOYDALARI. Eurasian Journal of Law, Finance and Applied Sciences, 2(5), 29-32.
   
3. 
   Yuldasheva, G. A. (2022). ZNАChENIE INNOVАTsIONNOGO OPЫTА V FORMIROVАNII POVЫShENIYa UROVNYa DOXODNOSTI NАSELENIYa. Talim fidoyilari, 8, 172-185.
   
4. 
   Umarov, O. Concept of guaranteed development of enclave territories / O. Umarov, D. Khakimov //. – 2020. – No. 6(73). – P. 265-268. – EDN ROLXJX.
   
5. 
   Kadyrovna, A. M., Burkhanovich, M. R., & Ortikaliyevna, B. M. (2022). DEMAND AND SUPPLY FOR LABOR FORCES. INTERNATIONAL JOURNAL OF SOCIAL SCIENCE & INTERDISCIPLINARY RESEARCH ISSN: 2277-3630 Impact factor: 7.429, 11(09), 85-90.
   
6. 
   Baltabayeva Malokhat Ortiqaliyevna. (2022). DEVELOPMENT OF THE ECONOMY OF ENTERPRISES AND ITS IMPACT ON GROSS DOMESTIC PRODUCT. INTERNATIONAL JOURNAL OF SOCIAL SCIENCE & INTERDISCIPLINARY RESEARCH ISSN: 2277-3630 Impact Factor: 7.429, 11(09), 100–104. Retrieved from http://www.gejournal.net/index. php/IJSSIR/article/view/976.
   
7. 
   Baltabayeva, M. O. (2023). Using the Mechanism of Social Partnership to Ensure the Employment of Women. Web of Synergy: International Interdisciplinary Research Journal, 2(3), 65-69.
   
8. 
   Балтабаева М.О. (2023). ОБЕСПЕЧЕНИЕ ЗАНЯТОСТИ ЖЕНЩИН, ПРЕДЛАГАЕМЫЕ РЕШЕНИЯ ПРОБЛЕМЫ. Экономика и социум, (4-1 (107)), 471-476.
   
9. 
   M.O.Baltabaeva, & G.A.Yuldasheva. (2023). XOTIN-QIZLARNING BANDLIGI YECHIMLARI VA UNDAGI IJTIMOIY SHERIKCHILIK MEXANIZMINING ROLI. "Science Shine" International Scientific Journal, 3(3).
   
10. 
    Yuldasheva, G. A., & Boltaboyeva, М. (2023). INVESTMENT MANAGEMENT IS AN IMPORTANT FACTOR OF ECONOMIC DEVELOPMENT. International Bulletin of Applied Science and Technology, 3(5), 299-302.