Sitologiya va
rasm. Gemoglobin oqsil mole-
Yüklə 3,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 21 rasm.
Gemoglobin oqsil mole- kulasining sxemasi. Fe Fe 65 hAYoTIY JARAYoNLARNING kIMYoVIY ASoSLARI III Bo‘LIM 5. Biologiya, 9- sinf. 1) molekulaning bir uchida karboksil guruhlar (Cooh) joy- lashgan; 2) karboksil guruh yonida aminogruppa (Nh 2 ) joylash- gan. Barcha aminokislotalarda amino-karboksil guruh bir xil bo‘la- di, ular bir-biridan faqat radikallarining tuzilishi bilangina farqla- nadi. Shunday qilib aminokislotaning umumiy formulasini quyida- gicha yozish mumkin: R | h-C-Nh 2 | Cooh 3) uchinchi tarkibiy qism radikal deyiladi va R harfi bilan bel - gilanadi. oqsil molekulasi hosil bo‘lishida aminokislotalar o‘zaro pep- tid bog‘ orqali birikadi. Bitta aminokislotaning karboksil guruhi va qo‘shni aminokislotani aminoguruhidan suv molekulasi ajra- lib chiqadi va bo‘sh qolgan valentliklar hisobiga aminokislota qoldiqlari bir-biri bilan birikadi. Aminokislotalar o‘rtasida peptid bog‘ vujudga keladi. hosil bo‘lgan aminokislotalar birikmasi pep- tid deb ataladi. Ikkita aminokislotadan hosil bo‘lgan peptid dipep- tid , uchta aminokislotadan hosil bo‘lgani tripeptid , ko‘p aminokis- lotalardan hosil bo‘lgani polipeptid deb ataladi. Polipeptid tarkibi- da aminokislotalar 50 tadan kam bo‘lsa, polipeptid deb ataladi. Agar polipeptid tarkibida aminokislotalar soni 50 dan ortiq bo‘lsa shartli ravishda oqsillar deb ataladi. Aminokislotalarning umumiy xossalari — aminokislotalar tarkibidagi amino va karbon guruhlariga hamda ularning qanday joylashganligiga bog‘liq. o‘simlik va ko‘pchilik mikroorganizmlar aminokislotalarni o‘zlari oddiy birikmalardan (Co 2 , suv, ammiak) sintezlay oladi. Yuqorida bayon etilganidek oqsil tarkibidagi ami- nokislotalar 20 xil bo‘lib shundan 10 tasi almashtirib bo‘lmaydigan 10 tasi esa almashtirib bo‘ladigan aminokislotalar hisoblanadi. Aminokislotalar organizmga faqat ovqat tarkibidagina kira- di. Bu aminokislotalar yetishmasligi odamlarda har xil kasalliklar- 66 HAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARI III BO‘LIM ga, hayvonlarda esa mahsuldorlikning pasayishiga, o‘sish va rivojlanish ning sekinlashishiga, oqsil biosintezining buzilishiga sa- bab bo‘lishi mumkin. hozirgi vaqtda ko‘p almashtirib bo‘lmaydigan aminokislotalar genetik injeneriya va biotexnologiya usullari bilan olinmoqda. 1. oqsilning elementar tarkibi haqida ma’lumot bering. 2. Aminokislotalar qanday guruhlardan tashkil topgan? 3. Aminokislotalar o‘zaro qaysi bog‘ hisobiga birikadi? 4. Aminokislotalarning xossalari haqida ma’lumot bering. 1. Agar oqsil molekulasi tarkibida 250 ta aminokislota bo‘lsa, bu oqsil molekulasida nechta peptid bog‘i bo‘ladi? 2. Quyidagi jadvalda berilganlardan mos javoblarni juftlab ko‘rsating. 1 Aminokislota tarkibida azot miqdori А 90 % 2 hujayradagi biomolekulalar miqdori B 5—15 % 3 hayvon hujayralarida uglevod miqdori D 95 % 4 o‘simlik hujayralarida uglevod miqdori e 1—2 % yoki 5 % 5 hujayradagi yog‘ miqdori F 20—30 % 6 Yog‘ to‘qimalari hujayralaridagi yog‘ning miqdori h 16 % 1- 2- 3- 4- 5- 6- Yüklə 3,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|