Siyasət Elminə bir Baxış Müəllif
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Siyasətin ümumi tərifi
- Bu təriflə siyasətin tərifindəki aşağıdakı ünsür və vasitələr qeyd edilə bilər
- Siyasətin xüsusi tərifi
3
metodun seçimi və məhsul istehsalı, hətta istehsalın həcmi və yeni rabitələrin kəşfinə qədər elm və tədqiqatların inkişafı ümumi meyllərdən təsirlənmiş və planlaşdırılmış, həmçinin, müəyyənləşdirilmiş hədəflərə tabedir. İctimai təmayüllərin dəyərləndirilməsinin əsas meyarı Allaha pərəstiş və ya dünya və onun maddi ləzzətlərinə pərəstişdən ibarətdir. Əlbəttə, bəzi cəmiyyətlərdə də ictimai təmayüllər mütləq şəkildə deyil, əksinə bu iki məsələnin müxtəlif nisbətlərindən ibarət olan mürəkkəb şəkildə formalaşır. Nəticədə, terminlər, məfhum və təriflər təmayül və hədəflərin beşiyində doğulur və həmin maraq və hədəflərə tabe olaraq müxtəlif şəkillər (formalar) alır. Bu minvalla, bir qayda olaraq, humanitar elmlərə məxsus olan , xüsusilə də, başlıqlar və külli, aidiyyatı olan terminlərlə bağlı vahid bir tərif əldə etmək mümkün olmur. Ona görə ki, hər bir fərd xüsusi dünya görüşü və təmayülə münasib olaraq mövzunu tərif və bəyan etməyə çalışır. Beləliklə, geniş yayılmış olan tərif və məfhumlar onlar arasındakı ixtilaf və ziddiyyətlərə baxmayaraq, məlumat və tanışlıq üçün təqdim edilir və seçilmiş olan tərif kitaba hakim olan düşüncə sisteminə mütənasib şəkildə oxuculara təqdim olunur.8 Siyasətlə bağlı əhatəli bir məfhum təqdim etmək qeyd edilən məsələlərdən istisna deyil. Beləliklə, burada təriflərin müştərək və külli (ümumi) xüsusiyyətlərinə istinad edərək siyasətin ümumi və xüsusi məfhumunu bəyan etməyə çalışacağıq.
Siyasətin ümumi məfhumu aşağıdakı kimidir: "Rabitələr, mədəniyyətlər və iqtisadiyyat toplusuna (məcmusuna) ictimai inkişafı gözəlləşdirmək baxımından elmi və praktiki şəkildə rəhbərlik və onların idarə edilməsi."
1. Siyasətin əsas diqqəti işlərin qaydaya salınmasında iradə və qüdrətin tənzimlənməsi və istifadəsini zəruri edən idarəçilik və himayə mövzusu ilə bağlıdır. Əlbəttə, hər bir işdəki himayə üç mərhələni ötməklə həyaka keçir: Müəyənləşmə məthələsində pozulmayan və yerinə yetirilməsi zəruri olan metod müəyyən edilir. Tənzim edilmə mərhələsində planlaşdırma qeyd olunan metoda əsasən həyata keçirilir və üçüncü mərhələdə nəzərdə tutulan məsələlərin icrası diqqət mərkəzində dayanır. Sistemin hərəkətinin (fəaliyyətini) məktəb və nümayəndələrin dili və onların şərhçiləri vasitəsi çərçivəsində olan və bizim
8 Bu kitab tədriq məqsədi üçün nəzərdə tutulduğundan, müxtəlif təriflərin düz və ya yanlışlığı barədə aşkarcasına hökm yürütməkdən daşınılmışdır. Ona görə ki, birincisi, birprizmalı nəzər salmaq və elmi senzura ilə ittiham olunmayaq. İkincisi, elmi tədqiqatçılarda müəllim və tədrisə ehtiyacsızlıq hissi yaranmasın və daimi olaraq tədqiqat ruhiyyəsi və toplu şəkildə elmi fəaliyyətlər daha da artsın.
4
psixoloji və aidiyaytı olan rabitələrimizi müəyyən edən birinci mərhələni nəzərə almaqla ikinci və üçüncü mərhələ sistemə nəzəri və praktiki himayəni formalaşdırır və sisyasət bu baxımdan və özünün ümumi mənasında hər üç mərhələyə şamil olur. 2. İctimai məsələlər rabitələr, iqtisadiyyat və mədəniyyətdən ibarət olan üç böyük qrup əsasında bölgülərə ayrılır və ümümi mənadakı siyasət bütün bu məsələlərin idarə edilməsi ilə mükəlləfdir. 3. Sistem şəklində nəzərdə tutulan cəmiyyət müxtəlif hədəflərin tərkibinin nəticəsi, cəmiyyətin strukturları və böyük və kiçik ictimai sahələrdən ibarətdir və onunla əlaqədar və son hədəflərə malikdir. 4. Hər bir cəmiyyət öz nəzərincə, inkişaf və tərəqqi ardıncadır və siyasətin nəticəsi də inkişafin müqəddiməsi və cəmiyyətin təakmülünə zəminə yaratmağı genişləndirməkdən ibarətdir. Əlbəttə, müxtəlif cəmiyyətlərdəki inkişaf mədəniyyətlərin fərqliliyi baxımından müxtəlif mənalar kəsb edir. İslam siyasətinin praktiki nümunəsi olan imam Xomeyni siyasətin tərifində həmin məzmunu ifadə eməklə, aydın, amma başqa ifadələrlə belə buyurmuşdur: "Siyasət cəmiyyəti istiqamətləndirmək və yola yönəltməkdən, cəmiyyətin bütün mənafeyini, həmçinin, insanlar və cəmiyyətin bütün xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla onları millətin, fərdlərin məsləhətinə olan istiqamətə yönləndirməkdən ibarətdir və bu peyğəmbərlərə xasdır. Başqaları bu siyasəti idarə edə bilməzlər. Bu məsələ yalnız ənbiya və övliyalara məxsusdur."9 İmam Xomeyninin siyasətin tərifi ilə bağlı söylədiklərinin xüsusiyyəti fərdlərin psixoloji, əqli, əməli yönləri, həmçinin, cəmiyyətin mədəniyyət, siyasət və iqtisadiyyatla bağlı olan bütün xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq onların ictimai və fərdi məsləhət istiqamətinə yönəldilməsinin siyasətin son hədəfi kimi göstərilməsindən ibarətdir. Buna əsaslanaraq ilahi elm mənbəyindən yararlanan ənbiyalar, ilahi övliya və din alimləri fərd və cəmiyyətin məsləhətindən agah olmaqla onları dünya və axirət xeyir və səadətinə tərəf yönəldirlər. Əlbəttə, imam Xomeyninin üç növ siyasətin adını çəkməsini və şeytani və heyvani siyasəti islami siyasətin müqabilində qeyd etməsini nəzərə almaqla siyasətlə bağlı xatırladılan tərifi islami siyasətin tərifi saymaq və onun bu növdən olan siyasəti eynilə din hesab etməsini söyləmək olar.10
Xüsusi məfhuma malik olan siyasət aşağıdakılardan ibarətdir:
9 Ruhullah Xomeyni, "Səhifeye nur", c.13, səh. 218. 10 Müraciət edin: "Səhifeye nur", c.13, səh. 217-218.
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|