Siyosiy geografiyaning fanlar tizimida tutgan o’rni tadqiqot obyekti va predmeti

Hududiy siyosiy tizimlar – Siyosiy geografiyaning 
asosiy tadqiqot obyekti sifatida 
 
Hududiy siyosiy tizimlar (HST) – siyosiy geografiyaning bo`sh 
ilmiy tadqiqot obyekti bo’lishi bilan birga, u mamlakat 
ijtimoiy-siyosiy hayotining o’zaro hududiy jihatdan 
uyg’unlashgan turli komponentlaridan tashkil topgan. 
Hududiy siyosiy tizimlarni tahlil qilishdan asosiy maqsad 
jamiyatning siyosiy-hududiy tashkil etilishini muayyan bir 
davlat doirasida o’rganishdan iborat.
Davlatning 
siyosiy-
hududiy 
qurilishi;Siyosiy 
kuchlar, 
tashkilotlar, 
institutlar;
Aholining elektoral hulq-
atvori, ya’ni oliy va mahalliy 
hokimiyat 
organlariga 
saylovlarda 
aholining 
xohish-irodasini o’rganish 
yoki 
sotsiologik 
tadqiq 
qilish.

---

HSTlarni tadqiq qilishda muhim bo’lgan elementlardan biri – 
bu siyosiy geografik o’rindir
. 
Siyosiy geografik 
o’rin 
deganda
 - 
eng avvalo,
muayyan davlatning, davlatlar guruhining, jahon 
mintaqasining siyosiy birlik sifatida boshqa davlatlarga yoki 
davlatlar guruhiga nisbatan to`tgan 
o’rni
ga aytiladi. Agarda 
tabiiy geografik o’rin tabiiy kartada, iqtisodiy geografik o’rin 
iqtisodiy kartada aniqlansa, davlatning siyosiy geografik o’rni 
siyosiy kartada aniqlanadi.

---

Siyosiy geografik 
o’rin
 darajalari 
Makro siyosiy 
geografik o’rin 
deganda,
eng avvalo, 
muayyan davlatning 
dunyo siyosiy xaritasida 
yetakchi rol 
o’ynayotgan davlatlar 
yoki regionlarga 
nisbatan to`tgan o’rni 
tushuniladi. Masalan, 
O’zbekistonning AQSH, 
G’arbiy Yevropa yoki 
Yaponiyaga nisbatan 
to`tgan o’rni, mavqei
. 
Mezogeografik o’rin 
deganda esa,
muayyan 
davlatning o’zi 
o’rnashgan mintaqada 
to`tgan o’rni 
tushuniladi. Masalan, 
Yaponiyaning Sharqiy 
Osiyoda yoki 
O’zbekistonning 
Markaziy Osiyoda 
to`tgan o’rni, mavqei
. 
Mikrogeografik o’rin 
deganda
muayyan bir 
davlatning bevosita 
qo’shni davlatlarga 
nisbatan to`tgan o’rni 
tushuniladi. 

---

Davlat hududini siyosiy geografik tadqiq qilish
da uning quyidagi 
parametrlari muhim ahamiyatga ega: 

tuzilishi; 

konfiguratsiyasi; 

ichkari joylashuvi; 

kompakt joylashuvi; 

chegaralanish darajasini baholash; 

ma’muriy-siyosiy chegaralari; 

davlat chegaralari. 
Bular 
davlatning siyosiy geografik o’rni va hududiy-siyosiy tizimlarini 
integral baholash
da muhim ahamiyatga ega. Siyosiy-ma’muriy chegara 
hududiy-siyosiy tizimlarning muhim tadqiqot obyektlaridan biridir. 

---