Siyosiy geografiyaning fanlar tizimida tutgan o’rni tadqiqot obyekti va predmeti

Prezidentlik respublikasi
da saylangan prezident ayni vaqtda davlat va hokimiyat 
boshlig’idir; u hatto parlamentni oldindan tarqatib yuborish huquqiga ham ega. Respublikaning 
bunday ko’rinishi 
AQSh, Braziliya, O’zbekiston, Qozog’iston
va boshqa davlatlarda amal qiladi.
Parlamentar respublika
da prezident huquqi biroz cheklangan bo’lib, unda hokimiyat 
parlamentga shaklan bo’ysunsada, u amalda asosiy boshqaruvchi shaxs hisoblanadi. M: 
Germaniya Federativ Respublikasi, Malayziya, Hindiston, Avstriya, Polsha, Italiya 
va h.k 
Aralash respublika 
shaklida president va hukumat birgalikda davlatni boshqaradi
. 
Masalan, 
Rossiya, Portugaliya, Fransiya, Misr 
va h.k.
Respublika (150)

---

Davlat tuzumi mamlakatning mamuriy-hududiy tuzilishi bilan ham bog’liq. 
Odatda, davlatlar mamuriy-hududiy tuzulishining ikki – unitar va federativ 
shakli mavjud. 
Unitar
davlatlarda qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi organ 
bitta, konstitutsiya ham yagona. Ularning ichidagi mamuriy birliklar, masalan, 
viloyat, rayon kabilarning huquqi uncha katta emas. Bunday davlatlar soni 
juda ko’p: 
Fransiya, Ukraina, Turkmaniston, Belorus, Qozog’iston, 
Qirg’iziston, Yaponiya va h.k
. 
Federativ
davlatlarning ichki siyosiy tuzilishi ancha murakab: buyerda 
“davlat ichida davlatlar” mavjud bo’ladi. Yagona davlat tarkibidagi respublika, 
shtat, okrug,yer, kanton, provintsiya kabilar o’zlarining konstitutsiyasi, qonun 
chiqaruvchi va ijro etuvchi organlariga ega. Ularning siyosiy jihatdan mavqei 
ham ancha yuqori. Chunonchi, 
AQSh, Braziliya, Hindiston, Meksika
ga 
o’xshash 20 ga yaqin federativ davlatlar tarkibida shtatlar (state, shtat-davlat 
demakdir), GFRda «yerlar», Rossiyada-respublikalar mavjud
. 

---

Davlat mamuriy tuzilishining konfederatsiya shaklida uning ichki 
birliklari o’zlarining mustaqilligini to’la saqlagan bo’ladi. Bunday geosiyosiy 
tizim shvedsariyada kuzatiladi; shvedsariya konfederatsiyasi alohida 
kantonlardan 
iborat. 
Mamlakatning ichki jihatdan tashkil etish va boshqarish ko’proq 
uning hududini qiyofasiga va geoshakliga ham bog’liq. Shu nuqtai nazardan 
mamlakat hududining ixcham 
(kompakt)
bo’lgani maqul. Bunga misol qilib, 
frantsiya yoki polsha davlatlarini keltirish mumkin. Norvegiya, portugaliya, 
shvetsiya yoki chili davlatlarining hududi esa «cho’zinchoq» uzoq masofaga 
cho’zilgan. Bunday holat, albatta, transport va boshqa infrastruktura tizimini 
rivojlantirish 
aholiga xizmat ko’rsatish va hatto harbiy strategik jihatdan ham 
qulay 
emas. 

---

Hududining yaxlit, bir butun yoki anklav, eksklav 
shakllariga ega bo’lishi ham malum mazmunga ega
.