Sof2007-Azeri doc
Yüklə 5,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 33 1. Hamı üçün dayanıqlı inkişafa necə nail olmalı? İqlim Dəyişiklikləri üzrə Hökumətlərarası Panelinin verdiyi məlumata əsasən, CO 2 emissiyaları 2000-04-cü illər ərzində özünün ən pis dövründən daha sürətlə artmışdır və hökumət tərəfindən yeni əməliyyatlar həyata keçirilməsə, istixana qazları 2030-cu ilədək 2000-ci ildəkindən 25-90% artacaqdır. Karbonun okeanlar və meşələr tərəfindən sorulma qabiliyyəti ildə 3-3.5 milyard tona bərabərdir; insanlar tərəfindən həyata keçirilən fəaliyyət buna hər il 7 milyard ton əlavə edir. İnsan tərəfindən istehlak təbiətin bizim “ekolologiyada qoyduğumuz izləri” regenerasiya və bərpa etmək qabiliyyətindən 25% çoxdur. 2.54°C-dən çox artım bitki və heyvan növlərinin 20-30%-ni nəsli kəsilmə təhlükəsi altında qoyur; ekoloji sistemlərin 60%-i artıq tükənib, ya da qeyri-sabit şəkildə istifadə olunur; Atlantik okeanın termohalin dövriyyəsində baş verən narahatedici dəyişiklilər ölçülüb; Arktika və Qrenlandiya gözlənildiyindən daha sürətlə əriyir; son 12 ilin 11-ində rekord istilər qeyd alınıb. Bu da bizi iqlim dəyişikliyinin geriyə yolu olmadığı haqda xəbərdar edir. İşlər pisləşdikcə ekoloji hərəkat mədən yanacağı sənayelərini hərəkətə gətirə bilər. İstixana qazlarının səbəb olduğu zərərlərin əvəzinin ödənilməsi üçün qanuni təməllər qoyulur. Bəzi alimlər iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə aparmaq üçün geo-mühəndisliyin tədqiqinə başlayıblar. Məsələn, dəmir tozunu okeanlara tökməklə CO 2 -nin planetar miqyasda sorulmasını əsaslı şəkildə artırmaq və CO 2 -ni havadan sormaq üçün qurğulardan istifadə etmək. Sahil səhralarının 24 000 kilometri boyu dəniz suyu ilə işləyən kənd-təsərrüfatı proqramlarının həyata keçirilməsi karbonun süzülməsinə səbəb olar və bioyanacaqlar, kağız məhsulları və qida üçün mənbə olardı. Günəş enerjisi üzrə laboratoriyalarda əldə edilən irəliləyişlər xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə azaltmağı vəd edir, lakin inşa edilmiş 800 - 1000 kömür zavodunun 40 il fəaliyyət göstərmələri gözlənilir. Havaya buraxılan karbonun müqabilində oksigen hasil edən, yeni salınmış meşə ərazilərinin satın alınması da daxil olmaqla karbon ticarətinə diqqət çoxalır. Karbonun tutulması və saxlanılması emissiyaları azaltmağa kömək edə bilər, lakin hətta emissiyalar sabitləşdirilsə də, enerji istehlakından törəyən istilik istiləşməni gücləndirə bilər. Təkcə iqlim dəyişikliyi deyil, həm də ekoloji təhlükəsizlik BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının diqqətində olmalıdır. Kütləvi urbanizasiya və mal-qara yetişdirilməsinin artımı yeni qlobal pandemiyalara səbəb ola bilər. İqlim dəyişikliyi həşərat və xəstəlik nümunələrini dəyişir. Ətraf mühitə ziyan vurmayan məhsullarla yanaşı, ümumi qaydada tətbiq edilən vergi imtiyazları üçün yeni anlayışlar və ölçü vahidləri gərəkdir. İnkişaf edən ölkələr qeyri-davamlı təcrübələrini daha davamlı təcrübələrə dəyişməlidirlər; Dünya Bankının dəyərləndirmələrinə görə iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşmaq inkişaf edən ölkələrə ildə 10-40 milyard dollara başa gələcək. İri təkrar sığorta şirkətlərinin dəyərləndirmələrinə görə, iqlim dəyişikliyi səbəbindən baş verəcək iqtisadi itki onillik ərzində ildə 150-300 milyard dollara çata bilər. Korlanmamış ekoloji sistemlərin dəyəri onların mühafizə dəyərini üstələyir. Hökumət subsidiyaları mədən yanacaqlarından bərpa olunan enerji mənbələrinə istiqamətləndirməlidir (dəyərləndirmələrə görə sənaye ölkələri ildə mədən yanacaqlarına 200 milyard dollar pul buraxırlar). Digər təkliflərə daxildir: yanacağın effektivliyi standartlarını ildə ÜDM-yə nisbətdə 5% artırmaq; adambaşı 1.8 qlobal hektardan çox ərazidən istifadəyə görə ekoloji iz vergisi; gün ərzində beynəlxalq maliyyə sövdələşmələrinin 1.5-2 trilyon dollarına düşən 1% vergi; nəqliyyat vasitəsinin yanacaq sərfiyyatını azaltmaqla bir ilə bir mil məsafənin qənaət edilməsini tələb şəklinə salmaq. Beynəlxalq səyahət, karbon və şəhərdə cəmləşməyə görə vergi də nəzərə alınmalıdır. Bu Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 34 cür vergi gəlirləri beynəlxalq ictimai/şəxsi yüksək zərbəyə davamlı texnologiyaları maliyyələşdirmə mexanizmlərinə yardım göstərə bilər. Kino, televiziya, musiqi, oyun, və müsabiqələr yolu ilə kütləvi ictimai təhsil səyləri fərdlərin və qrupların bacardıqlarını vurğulamalıdır. İqtisadi inkişaf və texnoloji yeniliklər arasındakı müştərək fəaliyyət son 200 il ərzində baş vermiş dəyişikliklərin ən mühüm hərəkətverici qüvvəsi olub, lakin biz iqtisadiyyatımızı, ekologiyamızı və sosial davranışımızı inkişaf etdirməyənədək, varlılar və kasıblar arasındakı uçurumu aradan qaldırmayanadək növbəti 200 il çox çətin olacaq. Kütləvi qırğın silahlarının yayılmasıyla bərabər, qeyri-davamlı inkişaf bəşəriyyətin gələcəyinə üz verəcək təhlükələrdən ən böyüyü ola bilər, lakin davamlı və bərabər inkişaf olmadan milyardlarla insan yoxsulluğa məruz qalacaq və sivilizasiyanın çox hissəsi məhv olacaq. Biz İSO ekoloji standartlarını və “Neyçrl Step” və “Ekvator Prinsiplz” kimi soraq kitabçalarını təşviq etməli və şirkətlərin təcrübələri əsasında “davamlılıq hesabatları”nı nəşr etməli, insan inkişafı üçün qadağan olunmuş əsas yaşayış mühitlərini elan etməli, ÜTT kimi təşkilatların köməyilə Beynəlxalq Ekoloji Təşkilat təsis etməli, beynəlxalq ekoloji cinayətlər haqqında məlumat toplusu və polis qurumu yaratmalı və daha təmiz hava, su əldə etmək və insan haqlarına nail olmaq üçün ekoloji hərəkatlar və insan haqları qrupları arasında müştərək fəaliyyəti təşviq etməliyik. 1-ci Çağırışa o vaxt ciddi cavab veriləcək ki, gündəlik adambaşı kalori 2 000-dən çox olacaq, ac insanların sayı yarıbayarı azalacaq, meşə sahələri 5 il ərzində çoxalacaq və istixana qazlarının emissiyası 5 il dalbadal azaldığı vaxtda ÜDM artacaq. R EGIONAL M ÜLAHIZƏLƏR A FRIKA : Afrika problemə ən az yardım edən qitə olsa da, ən çox zərbə alan da o, olacaq. Konqo Çayının Hövzəsindəki meşələrin 2/3-si 50 il ərzində yoxa çıxa bilər. Meşə itkisi sərhalaşmanı və torpaq erroziyasını sürətləndirir və bununla qitəni iqlim dəyişikliyinə qarşı daha da zəiflədir. Sabit infrastruktura qoyulmuş böyük sərmayələr və məhsuldarlıq Afrika üçün çox zəruridir. Təbii resursların idarə olunmasının planlaşdırılması və təlimi ümumqitə boyu əlaqələndirilməlidir. A SIYA VƏ O KEANIYA : Çin CO 2 emissiyalarında ABŞ-ı ötüb keçib. Asiyanın üzərində olan ozon qatı və his səbəbindən havanın çirklənməsi qlobal orta hesabdan iki dəfə artıqdır. Çin SO 2 çirklənməsi səbəbindən ÜDM-nin 12%-ini və kənd təsərrüfatı torpaqlarının çirklənməsi səbəbindən 2.6 milyard dollar itirib. Hindistan il ərzində korlanmış ekologiyası səbəbindən il ərzində ÜDM-nin 10%-ini itirir. Etil spirti və heyvanların qidalanması üçün lazım olan taxıl istehsalının artması kənd-təsərrüfatı torpaqlarını məhdudlaşdıra bilər. Halbuki, Çin dünya əhalisinin 22%-ini dünyanın 7%-dən az əkin üçün yararlı torpağının hesabına qidalandırmalıdır. A VROPA : AB istixana qazlarının emmisiyasını cəmi 0.9% azaldıb, halbuki, 2012-ci ilədək 12% azaltmağı hədəfə almışdı. Lakin bununla belə o, binalar üçün enerji pasportları, məhsullar/ekodizayn direktivi, bir maşında havaya buraxılan qazların həcmini 130g CO 2 /km səviyyəsinə qədər aşağı salmaq (2012-ci ilə qədər) və bir çox ekoloji müqavilələr və təşəbbüslərdə öz liderliyini saxlayır. İslandiya 2025-ci ilədək karbon qazı məsələlərində neytral olmağı planlaşdırır. İqlim dəyişikliyi növbəti 20 il ərzində Rusiya kənd təsərrüfatına fayda verə bilər. L ATIN A MERIKASI : Latın Amerikasında və Karib dənizi hövzəsi ölkələrində illik meşə itkilərinin sürəti dünyada ən yüksək həddə çatmışdır. Baxmayaraq ki, etil spirti neftdən daha təmiz bir yanacaqdır, onun Braziliyadakı genişləndirilmiş şəkər qamışı tarlalarından sürətlə istehsalı torpağı korlayır və Amazon tropik meşələrinin tələf olması ilə nəticələnir. Yüklə 5,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|