Sof2007-Azeri doc

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
27
təşkilatlar kimi sektorlar üçün birləşdirilə bilərlər. 2-ci Fəsil, həmçinin GDİ konsepsiyasının 
təkamülünü təhlil edir və onun gələcəkdə inkişafı üçün araşdırma aparmağı  təklif edir.  
GDİ-lərin və bu ilki GDİ-nin təhlili və köməkçi məlumatlarının 6 illik təfərrüatları CD 
versiyasının 2-ci Fəslinə daxil edilib. 
 
Dünyanın son 20 il ərzindəki başlıca göstəricilərini qiymətləndirmək və onları növbəti 10 il 
üçün layihələşdirmək bəşəriyyətin gələcəyinin hesabatı üçün əsas verərək bizə harada 
udduğumuzu və harada uduzduğumuzu göstərə bilər.   
 
Cədvəl  1. Bəşəriyyət harada qazanır və itirir  
 
Harada qazanırıq: 
• Həyat davamlılığı 
• Körpə ölümü 
• Savadlılıq 
• ÜDM/adambaşı 
• Münaqişə 
•  İnternet istifadəçiləri  
Harada itiritik: 
• CO
2
 emissiyaları 
• Terrorçuluq 
• Korrupsiya 
• Qlobal 
istiləşmə 
• Seçkilərdə səs verən əhali 
•  İşsizlik 
 
Qrafik 1. GDİ 2007 
 
 
 
 
 
2030-cu ilədək Gələcək Təhsil və Tədris İmkanları  
 
Təhsil üzrə Prezident Komissiyasının müraciəti və Koreya Respublikasının Təhsil 
Nazirliyinin dəstəyilə Minilliyin Layihəsi 2030-cu ilədək təhsil və  tədris üçün gələcək 
imkanları araşdırıb. Məlumat axtarışı 19 imkanın müəyyənləşdirilməsi ilə  nəticələnib. 
İmkanlardan hər biri Minilliyin Layihəsi üzrə  əlaqə  mərkəzlərinin dünyadan seçdiyi 200-
dən çox iştirakçı tərəfindən 2030-cu ilədək meydana gəlmə ehtimalına, onun baş verməsi 
və baş verməsinin qarşısını ala biləcək səbəblərə və bu, baş verərsə, onun bəzi müsbət 
və mənfi nəticələrinə əsasən qiymətləndirilib. İmkanlar aşağıdakılar olub: 
 
• 
Kollektiv düşünmə tərzini inkişaf etdirmək üçün milli proqramlar  
• 
Vaxtında təhsil və tədris 
• 
Fərdiləşdirilmiş təhsil 
• 
Simulyasiyalardan istifadə  

---

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
28
• 
İnsanların qeyri-stabil yetişməsinin və ya ruhi xəstəyə çevrilməsinin qarşısını 
almaq üçün nəzərdə tutulmuş fərdi tədris proseslərinin davamlı qiymətləndirilməsi 
• 
Təkmilləşdirilmiş fərdi qidalanma 
• 
Genetik inkişaf edən düşünmə tərzi  
• 
İbtidai sosial elmi tədqiqat aləti kimi qlobal qaynar-xətt simulyasiyalarından istifadə 
• 
Bilik əldə etmək səylərini gücləndirmək üçün ictimai əlaqələrdən yararlanma 
• 
Portativ süni düşünmə cihazları 
• 
Öyrənmənin necə baş verdiyini aşkar etmək və bunun vasitəsilə öyrənməni 
təkmilləşdirmək üçün strategiyalar işləyib hazırlamaq məqsədilə insanın sinir 
hüceyrələrinin əlaqələrinin tam şəkildə xəritələşdirilməsi  
• 
Yeniyetmələrin beyinlərini uzun müddət üçün daha sağlam saxlamaq üçün 
vasitələr 
• 
Beynin genişləndirilməsi üçün kimya 
• 
Veb 17.0 
• 
Vahid ömürlük öyrənmə sistemləri 
• 
Xürafatı və nifrəti aradan qaldırmağa yönəldilmiş proqramlar 
• 
E-Tədris  
• 
İnsanlardan ağıllı kompüterlər 
• 
Düşüncəni artıran süni mikroblar  
 
Bu imkanlar arasındakı qarşılıqlı  əlaqə bu gün üstünlük təşkil edən təhsildən kəskin 
şəkildə  fərqlənən bir təhsil sistemi təqdim edir. Əvvəlcə dediyimiz kimi, 2030-cu ilədək 
portativ düşünmə cihazları insan beyninin emal etmə gücünə yiyələnəcək. Fərdlər Veb 
17.0 tərəfindən “vaxtında bilik və öyrənmə” məqsədilə birləşdirilmiş dünya biliklərinə çıxış 
əldə edəcək və onların həyatları boyu mövcud olan nadir tələblərinə uyğunlaşmış virtual 
reallıq  əlaqələrinə malik simulyasiyalardan istifadə edəcəklər.  İnsanların qeyri-stabil 
yetişməsinin və ya ruhi xəstəyə çevrilməsinin qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulmuş fərdi 
öyrənmə proseslərinin davamlı  təkamülü ilə birgə xürafatı  və nifrəti aradan qaldırmağa 
yönəldilmiş proqramlar daha gözəl, sevgi dolu dünyaya gətirib çıxara bilər. 
 
Paralel olaraq, beynin funksiyası  təkmilləşdirilmiş  fərdi qidalanma və beynin 
genişləndirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş  dərman preparatlarının köməyilə  əsaslı  şəkildə 
artmalıdır. Insan beyninin qismən xəritələşdirilməsi və digər metodlar 2030-cu ilədək şəxsi 
intellektin əsaslı şəkildə artmasına və uzunömürlülüyünə səbəb ola bilər. Yaxın gələcəkdə 
beyinlər genetik olaraq genişlənə bilər və qurucu mikro-orqanimzlər beyin hüceyrələrini 
daha effektiv işləməyə vadar edə bilərlər. Bilik əldə etmək səylərini gücləndirən ictimai 
əlaqələr sistemindən və  tədrislə bağlı bu yeniliklərdən və  təhsil konsepsiyalarından 
istifadə etməklə fərdi və kollektiv düşünmə tərzləri inkişaf etdirilə bilər. Tam təffərrüatları, 
iştirakçıların mövzuları və əlavə təkliflərini CD versiyasının 5-ci Fəslində tapmaq olar. 
 
 
 
 

---

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
29
 
Ekoloji Təhlükəsizlik 
 
Ekoloji Təhlükəsizlik dünyanın siyasət gündəliyində yuxarı mövqelərə qalxmağa davam 
edərək hətta ilk dəfə olaraq BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasına çatır. Milinillik Layihəsi ekoloji 
təhlükəsizliyi, 3  yardımçı elementə malik olmaqla, həyat fəaliyyəti üçün ekoloji davamlılıq 
kimi müəyyən edir: ətraf mühitə vurulmuş  hərbi zərərin qarşısını almaq və ya bərpa 
etmək, ekoloji səbəblərdən meydana çıxmış münaqişələrin qarşısını almaq və ya onlara 
cavab vermək, ona xas mənəvi dəyərlər sayəsində ətraf mühiti qorumaq.  
 
4-cü Fəsil bu anlayış  ətrafında  200-dən çox beynəlxalq ekoloji təhlükəsizliklə  əlaqədar 
məsələlərin xülasəsidir. Məsələlərin tam mətni və onların mənbələri kompakt disk 
versiyasının “Ekoloji Təhlükəsizliyin Aktual Məsələləri” adlı 9.1.-ci Fəslində  və Minilliyin 
Layihəsinin  İnternet saytında (
www.acunu.org
, “Yeniliklər” bölməsindən “Beynəlxalq 
Ekoloji Təhlükəsizlik Məsələləri”-ni seçin) aylıq hesabatlarda tapmaq olar. Təfərrüatlar və 
ekoloji təhlükəsizliklə bağlı Minilliyin Layihəsi tərəfndən aparılan digər tədqiqatlar kompakt 
disk versiyasının 9-cu Fəslinə daxil edilib və onları www.acunu.org saytında, “Kitablar və 
Hesabatlar” bölməsində tapmaq olar (“Xüsusi Tədqiqatlar”-ı seçin). 
 
Baxmayaraq ki, müxtəlif institutlar arasındakı əməkdaşlıq getdikcə yaxşıya doğru artır, bir 
çox müştərək ekoloji siyasət və fəaliyyətlər, bir çox ekoloji şərtlər getdikcə pisləşir. Bir çox 
münaqişələr ekoloji cəhətdən  ən qeyri-sabit regionlarda meydana çıxır və bununla da 
belə fikir meydana çıxır ki, ətraf mühit və münaqişələrə eyni vaxtda cavab vermək 
lazımdır və onlardan biri digərinin pisləşməsinə səbəb olur. Hal-hazırda, sayları 2010-cu 
ilədək 50 milyonu, 2050-ci ilədək isə 200 milyonu keçəcəyi gözlənilən ekoloji qaçqınların 
öhdəsindən gələcək adekvat beynəlxalq sistem və ya struktur mövcud deyil.  
  
Çoxtərəfli ekoloji müqavilələrin ratifikasiyasının getdikcə artması  və  İSO 14001 
standartlarının qəbul olunması ekoloji idarəetməni qlobal şəkildə inkişaf etdirir. ÇEM-in 
hazırlanması  və onun qüvvəyə minməsi arasındakı vaxt və  həmçinin onun yüksək 
səviyyədə ratifkasiya olunmasına qədər keçən vaxt əhəmiyyətli dərəcədə  qısalır. 
Beynəlxalq diqqət mövcud olan müqavilələrin effektivliyini artıran yeni ÇEM-lərin 
hazırlanmasına yönəlib.  
 
ÇEM-lər çox vaxt milli iqtisadi və ya siyasi maraqlarla ziddiyyət təşkil edir, bu da 
beynəlxalq müqavilələrə uyğun gəlməmə, beynəlxalq orqanlarla əməkdaşlığın kifayət 
qədər olmamasına və bir çox beynəlxalq müqavilələrlə  əlaqədar danışıqların durğun 
vəziyyətə  gəlib çıxmasına səbəb olur. Ziddiyyətlər  əsasən istixana qazlarının 
emissiyasının dayandırılması strategiyaları, nüvə silahlarının yayılması, ekoloji dəyişikliyin 
təhlükəsizlik aspektləri və kosmik təhlükəsizlik məsələləri ilə əlaqədar olur. 
 
Peyk vasitəsilə qlobal informasiya sistemlərinə qoşula bilən və  ətraf mühitə  zərər vuran 
fəaliyyətlərin dərhal və beynəlxalq səviyyədə bilinməsinə imkan verən natotexnoloji ekoloji 
sensorların qiyməti düşür. Ekoloji təhlükəsizliyin təhlilində yeni növ silahların; assimetrik 
münaqişələrin; təbii resurslara qarşı artan tələbin; urbanizasiyanın (daha çox insanları zəif 
kommunal xidmətlərdən asılı edən); ekoloji tənəzzülün və iqlim dəyişikliyinin təsirlərinə; 
kəskinləşən ekoloji çəkişmələrlə ekoloji qanunvericilikdəki irəliləyişlərə; və qarşılıqlı 
asılılığı artıran qloballaşmaya da diqqət yetirilməlidir.   
 

---