Sof2007-Azeri doc
Yüklə 5,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 54 8. Yeni və yenidən baş qaldıran xəstəlik və immun mikroorqanizmlərin təhlükəsi necə azaldılmalıdır? ÜST-nin verdiyi məlumatlara əsasən dünyada 2.4 milyon həkimin, tibb bacılarının, mamaların kifayət etmədiyi və insanlar daha çox ömür sürdükləri şəraitdə, tele-səhiyyə, özünümüayinə üçün bioçip sensorlarına, və digər avtomatlaşdırılmış sistemlərə olan ehtiyac kəskin şəkildə arta bilər. Ağır Kəskin Respirator Sindromu (SARS) təhlükəsi insanların çağırışlara lazımi şəkildə cavab verməsi ilə aradan qaldırılıb. Hal-hazırda dünya 25 milyon insanın ölümünə səbəb ola biləcək, hava yolları şirkətlərinə, turizmə və digər iqtisadi sektorlara saysız-hesabsız zərbə vuracaq H5N1 quş qripi virusu nəticəsində meydana çıxa biləcək irsi dəyişkənliklər üçün hazırlaşır. Bu günə kimi davamlı insandan-insana ötürülmə faktı qeydə alınmayıb. Asiya quşçuluqfermaları öz canlı-bazar bizneslərini donmuş məhsullar bazarına çevirmək üçün vasitələr əldə etməlidirlər. 63-dən çox ölkədə quşlar arasında yayılmış quş qripi Avropa və bir neçə hallar qeydə alınan ABŞ-da daxil olmaqla qərbə doğru hərəkət edib. ÜST 13 ölkədə 317 insanın quş qripinə yoluxduğunu, və 191 insanın ölüm hallarını təsdiqləyib. 2005-2006-cı illər arasında xəstəlik 15%, 2004-2005-ci illər arasında isə 55% artıb. Ölümlərin təqribən 30%-i yoluxucu xəstəliklər səbəbindən baş verib. Bu gün dünyada ən geniş yayılmış yoluxucu xəstəlik 2 milyon insana yoluxmuş Hepatit B virusudur. QİÇS hal- hazırda dünyada baş verən ölümlərin 4-cü başlıca səbəbidir: 25 milyon insan QİÇS-dən ölüb. Bu ölümlərin 2.9 milyonu 2006-cı ildə baş verib; 34.1-47.1 milyon insanda HİV virusu var, bunlardan 3.6-6.6 milyonu bu virusa 2006-cı ildə yoluxub. Təqribən 7.3 milyon qız və 4.5 milyon oğlan HİV/QİÇS virusunun daşıyıcılarıdır. Aşağı və orta gəlirə malik ölkələrdə yaşayan, QİÇS virusu daşıyıcısı olan insanların təqribən 28%-i dərman qəbul edir – 2005-ci il ərzində 54% artıb – lakin bir insanın müalicəyə başladığı vaxt ərzində daha 6 insan HİV/QİÇS virusuna yoluxur. Klinton Fondu QİÇS dərmanlarının illik həddini təqribən 100 dollara və gündə bir dəfə qəbul edilən həbləri isə gündə 1 dollara endirməyə kömək edib. Baxmayaraq ki QİÇS sub-Sahara Afrikasında baş verən ölümlərin birinci səbəbidir, lakin Şərqi Avropada və Mərkəzi və Cənubi Asiyada bu xəstəlik daha sürətlə yayılır. 2006-cı ildə qlobal sərmayələr 12 milyard dollara çatıb və QİÇS sınaqlarının qiyməti bir sınağa 15 dollar olmaqla aşağı düşüb. Hələ ki, müsbət vaksin nəticələri əldə olunmayıb, lakin tədqiqatlar göstərir ki, kişilərdə sünnət olunmaq yolu ilə HİV virusunun 50%-ə qədərindən yaxa qurtarmaq olar. Quş qripinə və SARS virusuna qarşı qarşı həyata keçirilən tədbirlər göstərib ki, hətta vaksin olmadan belə xəstəliyi erkən mərhələsində müəyyən və dəqiq məruzə etməklə, təcili təcrid və davamlı qlobal məlumatlandırma yolu ilə nəzarət altında saxlamaq olar. ÜST hər il orta hesabla 200 elmi tədqiqat həyata keçirir, və təqribən 50-sinə beynəlxalq cavab tələb olunacaq. Son 20 ildə 30-dan çox yeni və yüksək yoluxuculuğa malik xəstəliklər müəyyən olunub. Bundan əlavə 20 məlum xəstəlik növü antibiotiklərə qarşı müqavimət göstərib, xolera, sarı qızdırma, vəba, tropic qızdırma, meningit, hemmoraqik qızdırma və difteriya kimi köhnə xəstəliklər yenidən meydana gəlib. Afrikada, Çində və Cənubi Asiyada heyvanlar arasında yayılmış yoluxucu viruslar müəyyən olunur ki. epidemiya insanlara çatmamış onun qarşısı alınsın. Genetik məlumatın, proqram təminatının və nanotexnologiyanın gələcəkdə istifadəsi xəstəlikləri genetik və ya molekulyar səviyyədə müəyyən və müalicə edəcək. Eyni zamanda əllərin yuyulması yoluxucu xəstəliklərin azaldılmasının ən münasib yolu ola bilər. Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 55 Qlobal sağlamlığa yoxsulluq, miqrasiya, ticarət, insanların təbii mühitə zorla girməsi, ekoloji ziyan, meşəsizləşdirmə, beynəlxalq səyahət, silahlı münaqişələr və şəhərlərdə çoxlu sayda insanın anti-sanitariya mühitində cəmləşməsi təsir göstərir.Bio-terrorizm bio sensorlar və yanğın söndürənlər kimi bütün dünyada yerləşdirilə bilən əsas vaksinlər üçün Tədqiqat və Təkmilləşdirməni artırıb. Qida və ya heyvanlardan törəyən xəstəliklərin qarşısını almaq üçün daha yaxşı ticari təhlükəsizlik zəruri olacaq. Digər problemlər gen laboratroiyalarından və naməlum nano-orqanizmlərdə olan süni bakteriyalardan törəyə bilər. ÜST-nin elektron-sağlamlıq sistemləri, SARS virusu kimi təhlükələrə cavab vermək üçün yeni qaydalar, immunizasiya prqoramları və Qlobal Epidemiya Həyəcanı və Tədbirlər Şəbəkəsi bu çağırış üzrə qlobal cavablar olmaqla yanaşı, Qlobal Fond vasitəsilə QİÇS, vərəm və malyariya xəstəlikləri ilə mübarizə üçün 7 milyard vəsait xərclənmiş və bu da öz növbəsində dərman preparatlarının qiymətinin daha aşağı olması ilə nəticələnərək malyariyanın qarşısının alınması üçün 30 milyon insektisid (çarpayı torluqları ilə birgə) təmin etmişdir. Alimlər malyariya paraziti daşımayacaq genetik cəhətdən modifikasiya edilmiş elə bir ağcaqanadın düzəldilməsi üzərində iş aparırlar. Nə vaxtsa dərmanlar məlum və naməlum səbəblərdən meydana gəlmiş infeksiyaların qarşısını alması üçün immun sistemimizi inkişaf etdirə bilər, və edilmiş bir vaaksinasiya daimi ola və gələcək nəsillərə irsən keçə bilər. R EGIONAL M ÜLAHIZƏLƏR : A FRIKA : Qlobal xəstəliklərin 24%-ini daşıyan Afrika dünyanın cəmi 3% sağlam işçisinə və dünyadakı tibbi xərclərinin 1%-dən də azına malikdir. HİV/QİÇS-in sub-Sahara Afrikasında yayılması getdikcə azalır: 2004-cü ildə yayılma faizi 5.3-6.8%, 2006-cı ildə isə 5.2-6.7% olub. Lakin bu dövr ərzində daha 2 milyon insan HİV virusuna yoluxub və bu virusa yoluxanların ümumi sayını 21.8-27.7 milyona çatdırıb. Bu da Cənubi Afrikada həyat davamlılığını təqribən 15 il azaldıb. Bir çox ölkələrdə QİÇS virusu mütəxəssislər arasında ölümlərin baş verməsinə səbəb olaraq ölkənin inkişafını təhlükə altında qoyub. Burada illik 1 milyon ölümün 90%-i Sub-Sahara Afrikasında malyariya nəticəsində baş verir, və bu da regiona ildə 12 milyard dollara başa gəlir. Yaxın 2 ildə malyariya əleyhinə təcrübi vaksinanın sınaqdan keçirilməsi nəzərdə tutulub. A SIYA VƏ O KEANIYA : Regionda təqribən 8.6 milyon insan HİV virusuna yoluxub. Bunların 5 milyonu Hindistanda, 2 milyonu isə Çindədir. Yaxın 5 il ərzində regionda bu virusa yoluxmuşların sayı 20 milyona çatacaq. Malyariya endemikdir, adi qızdırma verir və hətta müasir, dezinfeksiya olunmuş Sinqapurda vərəm çöpləri yenidən meydana çıxıb. Dünyada Vərəm xəstəliyinin ən yüksək dərəcəsi Cənubi Asiyadadır. Hər il burada 3 milyon yeni hal qeydə alınır. Hal-hazırda dünyada quş qripi səbəbindən ən çox itki verən ölkə İndoneziyadır. Karaçidə az təmin olunmuş uşaqlar arasında əl yumanın təşviq olunması impetiqo xəstəliyini 34%, ishalı 53% və sətəlcəmi (pnevmaniya) 50% azaldıb. A VROPA : 2006-cı il ərzində təqribən 84 000 Avropalı QİÇS səbəbindən dünyasını dəyişib. Avropada ən yüksək HİV/QİÇS əmsalı Rusiyadadır və Rusiya onun yayılmasının qarşısını almaq üçün təşəbbüs irəli sürüb. Vərəm də həmçinin Şərqi Avropada geniş yayılan xəstəliklərdəndir. HİV-in Qərbi və Mərkəzi Avropada yayılması təqribən 0,3% stabilləşdirilib. Burada ildə 22, 000 insan yeni HİV infeksiyalarına yoluxur və 12, 000 insan QİÇS-dən vəfat edir. Yüklə 5,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|