Sof2007-Azeri doc
Yüklə 5,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 62 Mənbə: Qlobal Münaqişə Tendensiyaları, Sistemli Sülh Mərkəzi, 2007 11. Qadınların dəyişən statusunun insanların şəraitinin yaxşılaşdırılmasına kömək еtməsinə necə nail olmalı? BƏT-in verdiyi məlumatlara əsasən, qadınlar tərəfindən tutulan qanunverici, dövlət, və ya rəhbər vəzifələr 1995-ci ildə 25.6%-dən çox az artaraq bugün 28.3%-ə çatıb. Baxmayaraq ki, qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin hər hansı bir forması demək olar ki, bütün dünyada bəyənilmir, amma yenə də irəliləyiş çox müxtəlifdir. Təqribən 56.6% qadın nəğd pul iqtisadiyyatında çalışır. Hal-hazırda ibtidai məktəbdə oxuyan hər 100 oğlana 94 qız düşür. 1999-cu ildə isə bu göstərici 92 olub. 2004-cü ildə əldə olunan məlumata əsasən 181 ölkədən təqribən 2/3-sində ibtidai təhsildə cinsi bərabərliyə nail olunub. Lakin 177 ölkədən cəmi 1/3-ində orta təhsildə cinsi bərabərliyə nail olunub. ÜST-nin verdiyi məlumata əsasən xəstəliklər və aclıqdan sonra qadınların arasında ölümün əsas səbəbi zorakılıqdır; 5 qadından 1-i həyatı boyu ya zorlanıb ya da zorlanma cəhdinə məruz qalıb. İbtidai və orta məktəb sistemləri, qızlar üçün bədən tərbiyəsi proqramlarında döyüş sənətinə və özünümüdafiənin digər formalarına xüsusi yer verməlidirlər. “Plan International”-ın verdiyi məlumata əsasən, kiçik yaşlarında kifayət qədər qidalanmama səbəbindən təqribən 450 milyon qadın inkişafdan geri qalıb; 62 milyon ibtidai məktəb yaşına çatmış qız məktəbə getmir; 15 yaşından 24 yaşına qədər 96 milyon qadın savadsızdır (savadsız kişilərin ikiqat sayı); təhlükəli abortlar və doğum ağırlaşmaları 15-19 yaşlı qızlar arasında ölümün başlıca səbəbidir; və bəzilərinin yaşı 12- dən də az olan 100 milyondan çox qızın növbəti onillik ərzində ərə getmələri gözlənilir. Halbuki beynəlxalq sazişlər erkən evlilikləri qanunla qadağan edir. Hər il “tarixdə ən büyük qul ticarəti” sayılan insan alverində alınıb-satılan 600 000-800 000 fərdin 80%-i qadındır. Qızların təhsilə çıxışında, qadınlargn parlamentə üzv olmasında, və onların nəğd pul iqtisadiyyatda iştirakında, prezervativlərin istifadəsində və qadınların tibbi xidmətlərə çıxışında irəliləyiş nəzərə çarpır. 2007-ci ilin mayından parlamentə üzv olan qadınlar 17% təşkil edib. 2006-cı ildə isə bu göstərici 16.6% faiz olub. Məktəbə yazılan oğlanların sayının 90%-ində qızlar məktəbə yazılır. Qadınlar eyni iş üçün kişilərdən 2/3-3/4 nisbətində çox pul alırlar. Qadınların siyasi, iqtisadi və təhsili statusunun artırılması bu Fəsildə göstərilmiş digər 14 Qlobal Çağırışa cavab verməyin ən səmərəli yollarından biridir. Bir çox ölkələrdə universitetlərdə kişilərdən çox qadınlar oxuyur. Bu da qadınların peşəkar işini məhdudlaşdırır və Səudiyyə Ərəbistanı və Yaponiya kimi fərqli ölkələrdə “qadın beyinləri axını” məsələsini kəskinləşdirir. İnternet vasitəsilə elm və texnologiyaya çıxış və keçmişdə əlyetərli olmayan maliyyə məlumatlarının əldə edilməsi ilə qadınlar mədəni iyerarxiyada öz yerlərini tuta bilərlər. Araşdırmaların kifayət qədər olmamasına baxmayaraq, diplomatiya və sülh-qurucuları qəbul edirlər ki, qadınların dinc həllər üçün qarşılıqlı razılığa kişilərdən daha asan gəlirlər. Qadınlara Qarşı Ayrı-Seçkiliyin Bütün Formalarının Aradan Qaldırılmasına dair Konvensiya, həmçinin BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1325 saylı qətnaməsi həyata keçirilməli, milli fəaliyyət planları yaradılmalı, geniş miqyasda həyata Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 63 keçirilməlidir. Silahlı münaqişədə qadınlara qarşı zorakılıq əleyhinə etibar və razılaşma komissiyaları təsis etmək cəzasızlığa son qoyulmasına kömək edə bilər. Dövlət iştirakı olan şirkətlərin idarə heyətinin 30%-ində hər cinsdən ən az 30% olaraq təşkil olunması tələb olunmalıdır. Cinsi bərəbərliyə əsaslanan Cini əmsalı və digər cinsi bərabərlik indeksləri, həmçinin qadınların siyasi səlahiyyətləri tutmaq üçün maarifləndirilməsi təşviq olunmalı, rəqabət əvəzinə həmrəylik ideyası inkişaf etdirilməli, qadınların qanuni haqları (kreditə, torpağa, texnologiyaya, təlimlərə, səhiyyə xidmətləriə və uşağa baxım xidmətlərinə çıxışı kimi) təmin olunmalg,və qadgnlargn siyasi və iqtisadi öəbəkələömə təökilatlarg təsis olunmalgdgr. Bu, kəndli, miqrant, qaçqın, məcburi köçkün və əlil qadınlar üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu cəhdlərə həmçinin, kişilərin qadınlara tamamilə hörmət etmələri üçün maarifləndirilmələri və çox tez-tez zərərli gender stereotiplərini qabardan kütləvi informasiya vasitələri ilə bilavasitə iş aparılması da daxildir. 11-ci çağırışa o vaxt ciddiliklə cavab veriləcək ki, məktəblərə qəbulda, savadlılıqda və kapitala çıxışda cinsi bərabərliyə nail olunacaq, ayrı-seçkiliyə səbəb olan qanunlar aradan qaldırılacaq və parlamentlərdə və nazirlər kabinetində qadınların və kişilərin sayı bərabərləşəcək. R EGIONAL M ÜLAHIZƏLƏR A FRIKA : Sub-Sahara Afrikası parlamentlərindəki qadınların faizi 17.5%-dir. Bu da dünyada orta hesabdan yuxarıdır. Dünyada parlamentdə olan qadınların ən çox sayına görə Ruanda birincidir (49%). Sub-Sahara Afrikasında 6 qadından 1-i hamiləlik nəticəsində ölür. Müqayisə üçün deyək ki, sənaye ölkələrində 2800 qadından 1-i hamiləlik nəticəsində həyatını itirir. Afrikada yeniyetmə qızların təhsilini başa vurmaması çox yüksək səviyyəyə çatıb. Uqanda təhsildə cinsi boşluğu aradan qaldırmaq üçün məktəb ödənişlərini yığışdırıb. A SIYA VƏ O KEANIYA : Asiyada qanunverici vəzifələrdə çalışan şəxslərin 16.4%-i qadındır. Tailandda cinsi partnyorlara göstərilən zorakılıq 15-24 yaşlı qadınlar və qızların ölməsinin başlıca səbəbidir. Asiyada qız uşaqlarının doğulmadan öncə və doğulduqdan sonra valideynlər tərəfindən öldürülməsi, qız uşaqlarına qəsdən qayğı göstərilməməsi və ac qoyulması nəticəsində ən az 60 milyon qız uşağı “itirilir”. Oğlan uşaqlarına üstünlük verən ailələrlə mübarizə aparmaq üçün Çin qızları olan valideynlər üçün təqaüd planlarını maliyyələşdirir. Çində İnternet istifadəçilərinin 40%-i qadınlardır. Yaxın Şərq universitetlərində oxuyan tələbələrin çoxu ərəb qadınlarıdır, lakin ərəb ölkələrinin parlamentlərinin cəmi 8.9%-i qadınlardan təşkil olunub. A VROPA : AB-də qanunverici və rəhbər vəzifələrin 30.6%-i, ATƏT-ə daxil olan ölkələrdə isə qanunvericilərin 19.2%-i qadınlardan təşkil olunub (AB-yə daxil olan ölkələrdə orta hesabla 24%). Norveç tələb edir ki fond birjasında qeydiyyatdan keçmiş bütün şirkətlərin idarə heyəti hər cinsdən ən azı 40% olaraq təşkil olunmalıdır. AB-də qadınların təqribən 57%-i işləyir, lakin orta hesabla 15%-i eyni işə görə kişilərdən daha az pul alırlar. Çox az kişilər ailədə daha çox məsuliyyəti üzərlərinə götürdükləri üçün qadınlar analara üz peşəkar karyeralarını davam etdirməyə imkan verən inkişaf etmiş ictimaiyyət və şəxsi (özəl) infrastrukturların olmasını istəyirlər. Lakin onlar ailə həyatına həsr etmək üçün boş vaxtın azalmasından da narahatlıq keçirirlər. Təqribən 700 000 Şərqi Avropalı qadın Qərbi Avropada cinsi qullardır. Avropa Komissiyası tərəfindən maliyyələşdirilən yeni Yüklə 5,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|