Sportva harakatli o’yinlar o’qitish metodikasi
Yüklə 2,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Stol tennisi o‘yinining kelib chiqishi va rivojlanish tarixi.
|
6 I BOB. STOL TENNISI SPORT TURINING RIVOJLANISH Stol tennisi o‘yinining kelib chiqishi va rivojlanish tarixi. Stol tennisini kelib chiqishi haqidagi ma‘lumotlar turlicha. Birqancha mutaxassislar uni Yaponiya va Xitoyda paydo bo’lgan deyishadi. Boshqa matumotlarda esa stol tennisining vatani - Yevropa, XVI asrda Angliya va Fransiyada aniq qoidalarsiz o’yin paydo bo’lgan deb ko’rsatiladi. Zamonaviy stol tennisi stolining buyuk bobosi Angliyalik Jems Gibs 1894-yilda selluloid sharni ixtiro qilgani o’yinning rivojlanishi uchun turtki bo’ldi. Kichik dastali faner raketkalarning paydo bo’lishi, ularni yangicha ushlanishini belgilab berdi. Shundan so’ng raketkalarning ustiga qoplash uchun yangi materiallar ishlatila boshlangan. Bular pergament, charm, velyur keyinchalik esa rezinaning bir necha turlari. 1900-yil Angliyada stol tennisi sport o’yini deb tan olingan va 1-qoidalari tasdiqlangan. o’yinning tez tarqalishi va rivojlanishi xalqaro tashkilot tuzilish va yagona qoidalar ishlab chiqishga olib kelgan. London yangiliklarida Lyusen Devisning tasviri, 1901 yil. 7 “Ping-pong” atamasi ilk bor 1901-yildan boshlab ishlatila boshlagan, bungacha esa ohang jihatdan o’xshash “Flim-flam”, “Vnar-vaf’, shuningdek, “Gossima” atamalari ishlatib kelingan. Bundan 100 yil oldin amerikalik ishbilarmon Jon Jakves “ping-pong” atamasini muomalaga kiritgan. Bu atama ikkita tovushning yig’indisidan tashkil topgan bo’lib: “ping”-shar raketkaga urilganida, “pong”-esa shar stolga tegib, sapchib ketganda chiqadigan tovushdir. Keyinchalik bu nom aka- uka Parkerlarga sotilgan. Dastlab o’yin uchun yuzasi silliq yog’och bilan qoplangan, ya’ni maxsus qoplama bilan qoplanmagan raketkalardan foydalanilgan. Keyinchalik, probka yoki shunga o’xshash materiallardan ishlangan qoplamalar ishlatila boshlangan. Bunday raketkalar bilan zamonaviy stol tennisi uchun ma’lum bo’lgan anchagina zarba turlarini berish va bir maromdagi o’yinni olib borishning imkoniyati bo’lmagan. 1903-yilda CH.Gud ilk bor kauchuk qoplangan raketkadan foydalangan. O’tgan asrning 20-yillari birinchi yarmida kauchukdan foydalanish shu darajada keng tarqalganki, natijada raketkalarning boshqa turlari butunlay muomaladan chiqib ketgan. Chunonchi turli usullar bilan sharni kesish yoki aylantirib zarba berish imkoniyati paydo bo’lgan. Xalqaro stol tennisi federatsiyasining birinchi prezidenti Ivor Montgu (Ivor Montgu 1904-1984) Yumshoq qoplamali raketkalar (1930) paydo bo’lganidan so’ng o’yin turli shakl kasb eta boshladi. Xususan, shar bilan raketkaning mahkam ta’sirlashi sababi sharga turli xil aylanishlar va kuchli zarba berish lmkoni beradi. O’yin esa yanada dinamik tus oldi. Sportchilarda birdaniga va tinmasdan zarba berish paydo bo’ldi. 8 1936-yil Xalqaro tennis federatsiyasi (keyingi matnlarda ПТҒ deb yuritiladi) Kongresi o’yinni “Stol tennisi” deb atadi. o’yin vaqti avval 1 soatga, so’ng 20 minutgacha qisqartirildi. Asosiy o’zgarish esa to’r balandligining 15-25 sm.gacha pasaytirilgani boldi. Bu o’zgarishlar hujumchiga ko’p imkoniyatlar yaratdi. 1926 yilda birinchi jahon chempioni. R. Jakobi – Vengriya. Shuningdek, kauchuk bilan qoplangan raketkalardan foydalanish sharni yaxshiroq nazorat qilish imkonini berdi va stol tennisi texnikasini tubdan o’zgartirib yubordi. Bu bosqich 1950-yillarning boshlarigacha davom etdi, bu paytga kelib raketkalarning bo’rtma qoplama turlari paydo boldi. Yevropada bunday qoplamalar ilk marotaba 1951-yilda Avstriyada Fritch tomomdan foydalanildi, ammo bu hol o’yindagi o’zganshlarga sabab bolmadi. 1952-yilda Bombeydagi jahon chempionatida Yaponiyalik sportchi Xirodzi Sato bo’rtma qoplamali raketkadan foydalanib, jahon chempioni bo’lgan. Yaponiya terma jamoasi o’sha vaqtda jahon chempionatida ilk bor ishtirok qilgan va o’zlarining shiddatkor hujum taktikalari tufayli yakkalik va jamoaviy bahslarda ko’plab medallarni qolga kiritishgan. Shu vaqtdan boshlab bo’rtma rezina qoplamali raketkalar butun Yevropa bo’ylab tarqala boshlagan va ushbu qit’a butun dunyo stol tennisi markaziga aylangan. Ammo mutaxassislarning e’tirofiga ko’ra, raketkaning yangi turdagi qoplamasi stol tennisinlng eng ommabop sport turiga aylanishiga yordam bermagan. Chunki sharni raketkaning qalin bo’rtma rezina qoplamasiga urilishi unga katta tezlik bergan va bu zarbani qaytarish juda murakkab bo’lgan. Shu tariqa o’yinda ko’plab uzilishlar 9 paydo bo’lib, o’yin taqdiri oxirgi zarbaga bog’liq bo’lib qolgan. Musobaqada kuch asosiy o’ringa chiqqan, o’yin texnikasi esa ikkinchi o’ringa tushib ketgan, bu esa stol tennisining ommaviyligiga putur etkazgan. Shunga ko’ra, 1959-yilda sportchilarga bo’rtma qoplamali raketkalardan foydalanish ta’qiqlab qo’yilgan. 1959-yildan boshlab ko’piksimon rezinadan foydalanila boshlangan, natijada o’yin tezligi oshib, sharga ko’proq turli-tuman aylanma zarbalar berish imkoniyati paydo bo’lgan. Mutaxassislarning fikricha, bu stol tennisida yangi davrni boshlab bergan, zero o’yinda ishlatiladigan yangi uslub-ilgari noma’lum bo’lgan, kuchli aylanish bilan kechadigan hujumkor zarbalarga ega tezkor o’yin uslubining paydo bo’lishiga olib kelgan shu rezina qoplama o’yin uslubi va stol tennisi nazariyasini butunlay o’zgartirib yuborgan. Shu bilan bir vaqtning o’zida zarba texnikasini rivojlanishi ham yuzaga kelgan. Jumladan, o’sha davrdan boshlab, Yaponiya va Xitoyda stol tennisiga ixtisoslashgan bir qancha sport maktablari tashkil etilgan. Trenirovkaning yangi uslublari yaratilgan va shu tufayli ushbu Davlatlarda tez tempda o’ynaydigan tennischilarni tayyorlash samarali ravishda yo’lga qo’yilgan. O’yin jihozlari (raketka, shar) hozirgi kunda ham o’zgarishda davom etmoqda va bu hol zarbalar texnikasi hamda о’yin sur’atining rivojlanishiga ta’sir ko’rsatib kelmoqda. ITTF 1926-yilning yanvar oyida Berlinda 9 ta davlat ishtirokida tuzilgan va birinchi bosh direktor etib, Oyvor Mantegu tayinlangan. o’sha yili Londonda bo’lib o’tgan birinchi Kongressda ITTFning nizomi tasdiqlangan va shtab-kvartira qilib Lozanna (Shveysariya) shahri belgilangan. Aynan shu vaqtdan boshlab stol tennisi bo’yicha har yili jahon chempionati o’tkazish yo’lga qo’yilgan (1940-1946 yillar bundan mustasno). Faqat 1957-yildan keyingina jahon chempionati har ikki yilda bir marotaba o’tkaziladigan bo’ldi. Jahon chempionatlari oralig’ida qitalar chempionatlari o’tkaziladi. Xalqaro Olimpiya qo’mitasining 1981-yilda o’tkazilgan 84-sessiyasida stol tennisi Olimpiya o’yinlariga loyiq deb qabul qilingan va 1988-yildagi (Seul, J.Koreya) yozgi Olimpiya o’yinlari dasturiga kiritilgan. Shuningdek, mazkur sport 10 turi 1960-yildayoq (Rim, Italiya) paralimpiya o’yinlari dasturiga kiritilgan. Eng muhim xalqaro musobaqalar: jahon chempionati, jahon kubogi, Olimpiya o’yinlari va jahon turniri. Eng muhim mintaqaviy musobaqalar: Yevropa chempionati, Evrope Top-12, Osiyo chempionati va Osiyo o’yinlari. Yüklə 2,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|