Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Havalanmax  (f.) -  özündən çıxmaq,  dəli kimi hərəkət etmək.  - 
Ayşamn qızı Zərifə dellər havalanıf.
H avaxt  (ə.)  -   nə  vaxt.  -   Havax/Zlıavaxt  desələr,  mər<  ora 
gedərəm.
Hayıxmax  (f.)  -   qudurğanlıx  etmək.  -   Ə,  bu  Murtuzun 
dölçələri hayıxıflar yaman, böyüx'-kiçix' qanmıllar.
Hayxırax/Zhəyxırax  (is.)  -   bəlğəm.  -  Göy  öysürəx’dən  söra 
xəstənin hayxırağı olur.
Hayxırmax  (f.)  -   bəlğəm  tüpürmək.  -   Nağı  kişi  gömgöy 
hayxınr.
Haydarax  (is.)  -   biabu-çı.  -   Uşağı  haydarax  iş  tutuf,  ona yörə 
də İsmeyil şe.nniyə çıxm ır çoxdan.
Haydarax  etməx  (f.)  -   biabır  etmək.  -   Dünsnnərim  Karsala 
M uxtar qonşusu Nuruyu haydarax elədi.
Hay-hay (is.) -  güc,  q ü w ət. -  Məmiş kişinin hay-hayı gedif.
Hayapörənnix' etməx' (f.)  — özünü  gözə  soxmaq  üçün hav-küy 
salmaq. -H ayapörrənnix' edən adamalar çoxalıf indi.
Hayıl-mayıl  (z.)  -   nəyəsə  meyilli.  -   Hər  şeyə  hayıl-mayıl 
baxmax olmaz.
Hayıl-mayıl olmaq  (f.) -  aludə  olmaq,  vurulmaq.  -  Bizim gədə 
gedif.  Daşkörpüyə,  orda bir qızı görüf hayıl-mayıl oluf ona.
Haylamax  (f.)  -   sürmək,  qabağına  qatıb  aparrnaq.  -  Naxırçılar 
naxm  Sımğın dərəsinə  san hayladılar.
Hedi  durmax (f.)- qaş-qabaq tökmək.  -  Ordan keçirdim Babaş 
qapılannda hedi durordu (B., X.).
H ekal (is.) -  dik durmaq. -  Hekal kimi dayamf başımın üstds.
Hekkə/fhikkə  (is.) -  hirs,  acıx. -  Hikkəsindən az  qalır partdasm
Omar.
Hellənməx'  (f.)  -   dığırlanmaq.  -   Nouruz  bayramı  axşamı 
uşaxlar köhnə maşm təkərini y andm f dağdan helliyillər başaşağı.
H el  (is.)  -   fırlanmaq.  -   Axşamatan  uşaxlar  təpədən  hei 
gedillər, palpaltar qalmır onnarda cm ıf töküilər.
Herti-perti/fherpet -   yekə,  kobud,  yoğun  adam.  -   Zərgarrann 
Məvlidi bir herti-perti kişiydi,  gücü də çoxuydu.
H erabet (sif.) -  iri, nəhəng, yekə, uca adam. -  Əsəd heravet bir 
kişiydi,  ona görə də Heravet Əsəd derdilər.
H ertix' (sif.)  -   başıaçıq  gəzən  qız,  gəlin.  -   Qız  ki  gəlin  oldu, 
qərəx' hertix' gəzməsin.
1. Herix' (sif.) -  kiçik quyruqlu qoyun. -  Ağbavada herix’ qoun 
saxiamax  gəlirridir,  çünkü herix’ qoun souğa dözür.
2.  H erix'  - payızda şumlanmamış, yazda yenidən əkilib toxum 
səpiiən əkin sahəsi. -  Ağbaba kəndlərində belə bir bayatı da işlənirdi.
Herix'dən gəl, herix'dən 
Sana bişirim ərix'dən.
Nə tez səvdin usandın,
Məni kimi fərix'dən.
Heriyə qoymaq (f.) -  dincə qoymax. -  Qolxoz buil Bacoğlunun 
tapını heriyə qoyuf.
Hers  (is.)  -   hirs.  Öyün  Usulun  oğlunu  gördüm,  onun 
bazburudu məni hersdəndirdi.
Hejan//heşan  (is.)  -   döymək  üçün  xırmana  sərilən  taxıl.  -  
Ə w əlcə taxılı xırmana sərillər,  söra hejam gəmlə döüllər.
Heşin//heşan  (is.)  -  Xırmanda  döymək  üçiin  səpələnmiş  taxıl.
-   Yağış  yağanda  heşam  yığıllar,  xırman  quruyanda  bir  də  sərillər. 
Belə bir acıtma da var:
Pətəkdə şan kimidi,
Toy da nişan kimidi.
Kirpiyin dəmgil-dəmgil,
Saçm heşan kimidi.
Heyratı  (is.)  - kəlağaytnm bir növü.  -  Heyratınm  üstündə buta 
şəkiiiəri olor (X.,  E.).
Heydar (is.) -  külək adı. -  Xırmandakı taxılı  savıranda deillər: 
Heydar, Heydar,  gəl atına saman apar.
H eyiz  (is.)  --  dördyaşar  erkək  keçi.  -   Covan  Əhməd  heyizini 
kəsmişdi.  30 kiloy əti çıxdı  tamarn.
Heyvərə  (sif.)  -   kobud,  iri,  kök.  -   Bir  heyvərə  erməni 
qoltuğımda kağız-kuğuzu qolxozun hesafdarmı axtanrdı.
Həçə-püçəsird  bilməx' (f.)  — incəliklərini  bilmək,  öyrənmək.  -  
Morağ arvat bir  işiıı həçə-püçəsini bilməsə çatdıyar ey.

---

H ədix'  (is.)  -   yem ək  adı.  -   Uşağın  tişi  çıxanda  Hiirü  nənərn 
təndirdə hədix' pişirərdi.
Həhdən  tüşm əx'  (f.)  -   gücdən  düşmək.  -   Eh,  a  bala,  bavan 
həhdən tüşüf.
Həh  verməx'  (f.)  -   güc  vermək.  -   Hammı  həh  versə,  bu  ağır 
daşı qaldımx.
H əki (b.) -  nəhayət,  axır ki.  -  Həki bizə bir şad xavar gətirdin, 
a bala.
H əkət  (is.)  -   hadisə.  -  N ə  həkət  gəlsə,  sənin  üzünnən  gəlir,  a
bala.
1.  Həlim  -   sakit,  mülayim.  -   Məmmədəlinin  gətdiyi  gəlinin 
çox həlim xəsiyysti var.
2.  Həlim -   düyü, kartof,  yarma və  s.  məhsullann bişəndə  suya 
qanşması. -  Yarma həlim pişəndə, yaxşı olor.
Hələka/Zhöləkə  (sif.,  z.)  -   tələsik.  -   Höləkə  adam  hər  yerdə, 
toyda da, vayda da m anşır olur.
H ələm  (z.)  -   hələ.  -   Hələm  mən  bilmirəm,  nəvəm  onversetə 
girəcək, yoxsam yox.
Həlləm-qəlləm  (sif.)  -   yalançı,  ziyankar.  -   Bu  Mədət  də 
həlləm-qəiləm adamdı.
Həlişə/faəlsə  (is.)  -  ət  və  yarmadan  bişirilən  duru  yeməx’.  -  
Əslində  həlimsə  sözündəndir.  Ətlə  yarma  o  qədər  qaynadılır  ki, 
həiim  salır.  Bu  söz  erməni  dilinə  də  keçib.  -İrayonun  stolovoyımda 
Savet yaxşı həlisə pişirir.
H əlvət (b.) -  yəqin ki. -  Həivət poyez gecikəcəx’.
Həlhəlbət/fhərəlbət  (z.)  -   mütləq.  -   Qohumlar  Qoncalıdan 
həlhəlbət toya gələllər.
Həlləm-həlləm  (z.)  -   həmişə.  -N ənəm   də  həlləm-həlləm 
Qaraçanteydəıı gəlmir bura.
H əx'  (is.)  -   güc,  qüvvə.  — Həx'  versən,  damın  dirəyini  yerinə
sallıx.
Həx'ləməx  (f.)  -   bərkdən  vurmaq.  -   Salğan  divəyə  bərkdən 
həx’ləynən ld, bulğur qavıxdan çıxsm.
1. 
Həngama  (is.)  -   biabırçıhq.  -B ir  həngama  çıxartdı  kin,  gəl 
görəsən.
2.  Həngama (is.) -  petli. -  Qapmın həngaması qınlıf tüşüf.
Hənir  (sif.,  z.)  -   zəif.  -   Təndir  hənirriyif,  indi  kavab  tutmax 
olar orda.
Hətərən-pətərən  (z.)  -   pis.  -  Ay  uşax,  hətərən-pətərən  danışıf 
ağzmı pis öyrətmə.
Həndəvər  (is )  -  ətraf.  -   Əvin  həndəvarmda  çoxlu  dəlibanda 
bitir, çaper atıram  tez, uşax onu bilmədən çiynəsə, ağlı itər.
1.  Hənəx'  (sif.)  -   yavaş.  -   Çox  hənəx’  adamdır  bizim  bu
Mustafa dayı.
2.  H ənəx’ (is.) — zarafat.  -  Dostuynan  çox hənəy  eləmə,  söram
pis olar..
Hərrəmə  -  yan-yörə,  ətraf,  dövrə.  -   Qolxozun  fermasma 
hərrəmə tufar çəkdilər.
H əm əsə//hərnəysə  (güz.bağ.)  -   Hər  nə  isə.  -   Həməysə  Aşır 
gənə öz qohumumdu.
Hərəsattıx (z.) -  hər vaxt. -  Xudayar hərəsatdıxnan Civinnidən
bur>'a gəlməzdi, görən  noluf.
Hərrəday (sif., z.) -  avara. -  Miri  çox hərrədayı örgənif.
Hərlcəşdənə  (a.)  — hər  kəs.  -   Hərkəşdənə  öz  işini  görsün  kü, 
toyda biavır olmuyax.
Hərrəməx'  (f.)  -   güdmək,  pusmaq.  -   Onu  çox  hərrədim,  axn 
noldu?
Həsir  (is.)  -   cildən  toxunmuş  palaz.  -  Arpaçayı  boyu  yaşıyan 
kətuərdə biiıədən cili yığ ıf həsir toxürdular.
Həşəri (sif.)  -  döyüşkən,  dalaşqan.  -  Zeynaf arvadm bir həşəri 
xoruzu vandı, uşağı  da vururdu.
H əşir  (is.)  -   səs -küy,  qışqırmaq.  -   Ay  arvat,  həşir  qopartma, 
gəldim.
Hət-hüt (z.) -  tələsik və iti  danışan adam. -  Bu hət-hüt Calal nə 
deir, başa düşülmür ha!
Həvə  (is.)  -   xalça,  kilim  toxumaq  üçün  ağacdan  düzəldilmiş 
qurğu.  -  Nəvəni  bərt ağaşdan  düzəldillər kin,  sürtülüf yelməsin,  həm 
də qınlmasın.
Həvədə  (ə.)  -   nə  vaxt.  -   Nəvədə  gəlirsən,  qulubun  qapjsı 
bağlıdı.

---