Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Ərşin  (is.)  -   çörəyi  təndirin  badmdan  qazıyıb  çıxarmaq  üçün 
işlədilən  alət.  -   Ərşinin  bir  başı  da  çəngəl  olur,  çörəyi  təndirdən 
çıxarmaq üçün
Ərişməx  (f.)  -   zarafat  etmək,  sataşmax.  -   Mürsəlnən 
Şahismeyıl elə uşax vaxtdarmnan ərişiilər.
Ərkəsöyün  (sif.)  -  ərköyün.  -   Uşağı  ərkəsöyün  böyüdənnər 
söra peşman olullar.
Ərincəx//ərirıgəc  (sif.)  -   tənbəl.  -   Ərincək  adam  əv  tikə
bilməz.
Ərp  (is.)  -   çaydanm  dibinə  yığılan  xılt.  -   Çaynikin  ərpini 
qaşıdılar.
Ərgənnix  (is.) -  evlənmə vaxtı  çatan  oğian  və qız.  -  Ərgənnix 
vaxtı cavarman çox da dannamax olmaz.
Əsən  (is.)  -   ehsan.  H ər  adamm  borcudu  kin,  dədə-babasma 
əsən versin halal qazancmnan.
Əssah//əsvah -  düzgün,  dəqiq,  səlih. -  İşin əssahım mən güzgü 
kim i bilirəm necə oluf
Əsənnix' (is.)  -  ehsan üçün bəslənən mal. -  Ağbaba kətdərində 
rəhmətə  gedərıin  ilində  əvdə  bəsdənmiş  mal  kəsif  əvlərə  əsənnix' 
paylıyırdılar.
Ətqava  (is.)  -   advokat.  -   Şəhərdən  bir  ətqava  tutmuşdular 
Murada, əmə məhkəmədə heş bir xeyri olmadı.
1.  Ətənə  (sif.)  -   tənbəl,  loş,  işəyaramayan  adam.  -   Elə  bıl 
ətənədi heş bir işə yaramır.
2.  Ətənə  (is.) -  mal-qoyun,  eləcə də at balalayandan sonra ifraz 
olunan ət parçası. Ətənəsini salmamış inəyi sağmax olmaz.
Ətəx'ləməx’  (f)  -  ətəklə  yelləmək.  —  Təndirin  küfləsini 
ətəx'liyəndə quvatdı yanır.
1.  Ətdix  (sif) -  ağır tərpənən adam. -  O  da heş  işdəmir ətdiyin 
biridir.
2.  Ətdix  (sif)  -  bəslənən  heyvan.  -   İki  cöngə  bəsdəmişəm, 
ətdiyə verəcəm.
Ətəklix  (is.)  -   bədən  hissəsi  olmayan  qadın  paltan  (yubka).  -  
Ətəx'lix gen olsun deə 3 metrə ləsdix'dən tikirdilər.
08  90  50
Əvht//övlat  (is.)  —  övlad.  Qız  əvladmm  da  yükü  ağır  olur. 
Atalar belə deyif:  - Gəiin gəiənəcən, qız ölənəcən.
Əvəiix  (is.)  -   yabam,  yeyilməli  bitki.  —  Dağ  yerində  pitən 
əvəlix' daha yumşax və daddı olur.
Əvəlix'  çəkməcəsi  (is.)  -   bulğur  və  əvəlikdən  təndirin  içində 
bişirilmış  yemək  növü.  -  Təndirin  içində  bişirilən  əvəlix'  çəhməcəsi 
əsasən axşamlar yeilir.
Əv  (is.)  -   ev.  -   Əvimizdə  xeylam  qonax  var.  -  M.Kaşqarhnm 
“Divan”mda da əf//əv formasmda işlədilmişdir (IV.68).
Əvəlix' dolması  (is.) - əvəliyə bükülmüş dolma. -  Təzə əvəliyin 
dolması  daddı olor (E.Q.).
Əvəliyaşı  (is.)  -   yarma  və  ya  umacia  bişirilən  duru  aş.  -  
Əvəhyaşım  qışda  yeməx'  faydalıdır,  həm  də  souxdəymənin 
dəımanıdır.
Əvəlik ployu  (is.) -  düyü və  əvəlikdən hazırlanan plov.  -  Qoca 
babam həmməşə anama əvəliy ployu pişitdirərdi.
Əvləx-əvləx' (z.)  -  əkin  üçün hazırlanan sahə. -  Qartolun yerini 
əvləx'Iədim savah əkəcəm.
Belə bir bayatı da var:
Y er əkdim əvləx'-əvləx'
Dadandı qara leyləx'.
Mən səvdim, xax apardı,
Qoymadı qannı fələk.
Əvədiyə  düşməx  (f.)  -  arxası  üstə  yıxılmaq.  -  Qoun  axşamnan 
əvdiyə tüşüf murdar oluf.
Əvəzəbədəl 
(z.)  -  əvəz-əvəzə.  -   Qonşuynan  razılaşdıx, 
cöngüyü düəynən əvəzə bədəl dəyişdix'.
Əvədix'  (is.)  -   arxası  üstə  yıxümaq.  -  Ördəy  əvədiy  olmuşdu, 
qalxa bilmirdi.
Ə vixaraf  (sif.) -  bədbəxt, yazıq. -  Ay əvixaraf, gör nə edifsən?
Əviökmə  (is.)  -  Novruz  bayramı  ərəfəsində pal-paltar,  yorğan- 
döşək  .  xalça-palazm  bayırda  təmizlənməsi.  -  Novruzdan  qabax  hər 
əv əvtökmə edif, təmizdix' işdəri apanllar.
ƏyinnixV/əyincəx  (is.)  -   üst  paltan.  -   Uşax  əyincəyini  əvdə 
qoyuf,  şüyəcəx'.
oa  91  so

---

Əyänki  (əv.)  -   o  tərəfdəki.  -Ə yinki  evdə  tufardan  xizər  asılıf, 
onu götü,  gəti bura.
Əyrimçə  (sif.)  -   çirkin,  nazik.  yöndəmsiz.  -   Təzə  dirextur 
əyrimçənin biridi.
Əyam  (is.) -  iqlim, hava. -  Əyam pozuluf,  dəsən qar yağacax.
Əyax (is.) -  ayaq. -  Ə yaxlanm  məni öldürür, elə sızılhyır kin.
Əyaxlıx  (is.) -  astana. -  Əyaxlıxdan bəri gəlgitıən, orda durma,
ayıfdı.
l.Ə yağaltı (is.) — ayağın pəncəsi üçün toxunan corab. -  Nənəm 
balacalara qışda geyməx' üçün. əyağaltı toxürdu.
2-Əyağaltı  (is.)  -   divar  hörərkən  və  ya  suvaq  vurarkən  ayağ 
altma qoyulan taxta dəzgah. -  Usda əyağaltıdan yıxıldı.
Əyəm  (b.)  -  əgər.  -  Əyəmlərim uşaxlann  atası  orda olsoydu,  o 
dava da olmazdı, azdan-çoxdan onu sayıllar.
Əyiş  (is.)  -   təndirdən  çörək  çıxarmaq  üçün  işlədilən  alət. 
Əyişin  bir  ucu  çəngəl,  o  biri  ucu  isə  yastı  olur.  Yastı  ucu  ilə 
təndirdəki  çörəyi  qazıyır aşağı  salır,  o biri ucu  ilə  çəngəllə  çixanllar.
-  Usta N əsif arvatdara yaxşı əviş düzəldirdi.
Əyiş-uyuş  (sif.)  -  əyri-üyrü.  -   Lələnin  oğlu  Alxamn  əyiş-üyöiş 
bir “Vilisi” vanydı.
Əyləməx’  (f.)  -   dayandırmaq.  -   Atdar  kirşəni  elə  qaçınrdılar 
kin, kirşəci onnan zom an əylətdi.
Əy qoymax  (f.) -  yumurta  döyüşdürərkən rəqibin vurması üçüıı 
bərk  yumurtanın  yanma  nişan  qoyulması.  -   Mən  yumurtduyu  əy 
qo>oıram,  sən vur.
Əzvay (sif.) -  aciz. -  Əzvay uşaxlann cannan heç sağ olmur.
Əzmə  (is.) -  kartofon bişirilib əzilməsi. -Q attofu əzif soğançah 
suyun içinə töküllər, bu da olor əzmə.  (Q.E.).
- F -
Fallıx  (is.)  -   toyuğun  yumurtaladığı  yuva.  -A y   uşax,  get 
fallıxdan m urtdalan yığ gəti.
Fal  (is.) -  toyuğun  altına qoyulan yumurta.  -  Touğun  falhğma 
yumurta qoullar kin, murtdamağa maraxlansın.
Fal salmax (f) - b i r  az iş görmək. -  Bir bunnan soruş,  ay oğui, 
heş fal sahfsan bir?
Faraş  (sif,  z.)  -   vaxtından  əw əl,  erkən,  tez.  -   Qounnar  faraş 
doğuf, payızatan bir də doğacaxlar.
Farmaşf/məfrəş  (is.)  -   İçərisinə  yorğan-döşək,  pal-paltar 
yığmaq  üçün  ipdən  toxunan  ev  əşyası.  -  Keçənnərdə  yorğan-döşəyi 
farmaşa yığardılar,  qaravat yoxuydu.
Fasıl  (is.)  -   müddət.  -   Qulamın  oğlu  bir  fasıl  gözə 
görünmürdü,  indi peyda oluf.
Fasıx  (sif.)  -   hiyləgər,  çoxbilən.  -   Əyər  düzünü  desəm, 
Məmed çox fasıx adamdı.
Fatma  nənənin  qurşağı  (is.)  -   yağışdan  sonra  yaranan  qövsi- 
qüzeh.  -   Dellər,  Fatm a  nənənin  qurşağmın  altınnan  keçənlər  bir  il 
xəstələnmiliər.
Fəfə  (sif.)  -   bacanqsız,  aciz,  əfəl.  -   Onu  mən  uşaxlığınnan 
tamvıram,  fəfənin yekəsidir.
Fəhim  (is.) -  düşüncə.  -  Ay  bala,  bir  fəhmin  olsun,  yeriyəndə 
əyağmm altma bax.
Fəhəmsiz/Zfəhimsiz  (sif.)  --  düşüncəsiz.  -   Bu  Məvlid  kimi 
fəhmsiz uşax görmədim.
F əl  (is.)  -   tələ.  -   Bizə  onnar  bu  səfər  fəl  gəldilər,  axınna 
baxanx.
Fələ düşməx' (f.) -  tələyə düşməx.  -Fələ  tüşmədix'mi, bu zalım 
qızmın əlinnən.
1.  Fənix'məx'  (f.)  -   təntimək,  əldən  düşmək.  -   Qonşumuzun 
anası rəhmətə getdiyinə  fənix'if,  ona həyan olmax lazımdır.
2.  F ənix’məx' (f.)  -  özünü  itirmək. -  A bala,  fənix'mə,  əlindəki 
işini gör.
3.  Fənix'məx  (f.)  -   naümid  olmaq.  -   Uşax  Bakıya  -   inistuta 
qəbula gedif gələnətən adam fənix'ir.
F ərix' (is.) - fərə.  Fərix' bir ildən söram toyuğ olur.
Fətir  (is.)  -  əridilmiş  kərə  yağnı  xıltından  bişirilən  kövrək 
çörək. -  Nənəm yağ əridəndə həmməşə fətir bişirərdi uşaxlara.
Felman  (sif.)  -   aravuran,  ikiüzlü,  hiyləgər,  araqanşdıran.  -  
Felman arvatdar həmişə ara qatıllar, həm də bunu xoşduyullar.
Feldar  (sif.)  -   çoxbilən.  -   Güləsər  də  çox  feldardı  ha!  Onun 
feldam,ğı  qızına da keçif.

---