Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Eydirm əx’ (f.)  -  əsas  sağımdan  sonra  inəyin bir də  sağılması.  -  
Bəzi inəx' cinsi  var kin eydirməyə qoymur ha.
Eydirmə  (is.)  -   birinci  sağmdan  sonra  sağılan  süd.  -  
Eydirmənin yaxşı  olur qatığı.
Eyvallah  (is.)  -   Allab.  razı  olsun  (alqış).  -   Eyvallah,  a  baia
sana.
Eyninə 
almamaq 
(f.) 
-əhəmiyyət 
verməmək, 
vecinə 
qoymamaq. -  Bir qaynana kimi gəlni Zalxa arvadı heç eyninə almır.
Eyrət  (sif.)  -   nizamsız,  adamayovuşmaz  adam.  -   Eyrət 
adamnan qonşu olmax bir dərddi.
Əhəd  (is.)~  güc,  q ü w ə  -  Bu  uşaxlar dayımda  əhəd  qoymadılar. 
Kişinin lap əhədini kəsdilər.
- Ə -
Əbəjdad  (is.)  -  əsli,  kökü.  -   Onun  mən  laf  əbəjdatını  da 
tamyıram.
Əçəçə  (is.)  -  hər  şeyə  qanşan,  tez  küsən.  -  Əçəçə  adamlardan 
gen gəzməlisən.
Əcə-vəcə soruşmax  (f.) -  təfərruatı  ilə  soruşmaq.  -  Getmişdim 
Güllüyə nənəmgilə, nənəm mənnən əcə-vəcə hər şeyi soruşdu.
Əcəlmayallax  (is.)  -   təsadüfi  ölüm.  -   Qasımın  qəzadan  tələf 
olması əcəlmayalaxdı.
Əcix'-cücüx  (sif.)  -   kiçik-böyük.  -   İmdi  Güllübulaxda  əcix'li- 
cücüxlüham m ı  pazı yığır.
Əcəfsandal  (is.)  -   pomidor,  bibər  və  badmıcanm  manqalda 
bişirilif qatışdmhnası. -- Qonaxlara əcəfsandal pişirdilər.
Ədəti  (z.)  -   tamamilə,  əməlli-başlı.  -   Ədəti  öyün  oğlumnan 
xatıya tüşmüşdüh şəhərdə.
Ədətaicə  (sif.)  -   layiqli.  -   Mürsəl  qızma  ədətdicə  cehiz  alıf 
yola saldı.
1.  Ədə  (x^-müraciət forması. -  Ədə, gəl bu qıırulan çölə sür.
2.  Ədə  (is.) -  dədə.  -  Ədəm ırıana yelsabet alıf.
Ədəli-düdəli  (sif.)  -   qaydasmca.  -   Mislim  kişi  oğluna  bu
günnərdə ədəli-düdəli bir toy elədi.
Əfsanat  (is.)  -   ofsanat.  -   Böün  bir  çörəyin  əfsanata  keşdi, 
körpüdən keçəndə az qaldx ayağım qınlsın.
Əfsəməx' (f.) — üfürüb  təmizləmək. -  Əfsəməx odu kin, buğda, 
düyü,  yarma  və  s.  şeyləri  sinidə  yuxarı  tulluya-tulluya  üfıirüf içinin 
çör-çöpünü və tükünü təmizləyillər.
Əfkələməx'  (f.)  -   ovxalamaq.  -   Kürəyim  sancxrdı,  əfkələtdim, 
indi yaxşıyam.
Əfkəşmə'  ( f)   -  qatlanmax.  -   Paltar  da  çox  əfkəsif,  gərək  bir 
ütülüyəx’.
Əfçi/fhəfçi  (s ıf)  -   qadın  işinə  qanşan  kişi.  -   Arvad  işinə 
qarışan kişilərə həfçi derlər.
Əkə  (sif.)  -   həyat  təcrübəsi  olan  yaşlı  adam.  Ləqəb  kimi  də 
işiənir.  -   Əkə  M əhərrəm  yaxçı  işdiyir.  Digər  türk  dillərində  eke 
(özbək),  əkə  (qırqız)  formasında  işlənir.  Azərbaycan  dialektlərində 
aqa formasmda işlənir.
Əkənəx' (is.)  -  əkin  yeri.  -   Əkənəx'də  çoxlu  siçan  peyda  oluf, 
taxılı batırajax (B.E.).
Əkə-pükə (sif.) -  sayılan,  el içində hörməti olan yaşlı kişı və ya 
qadm.  -  Zəkyə  qarı  da  çox  əkə-pükə  arvatdı  ha,  o  hər  işi  yerinə  qoa 
bilir.
Əl-ayax  etm əx'  (f.)  -   kömək  etmək.  -   A  bala,  gəlin,  o  toa  əl- 
ayax ediıı.
Ələngə  (sif.)  -   arıq.  iri  adam.  -Tanıyıram ,  Nuruyu,  ələngənin 
bıridi,  gəlif camahatdan dəri yığır, özü də ucuz qıymata.
Əliyuxa  (sif.)  -  kasıb.  -   Buyıləlimyuxadı,  satmağa da bir şey 
olmadı.
Əliqalın  (sif)  -   varh-karlı.  -   Həmməşə  əliqalm  adamlar 
qohumlannnan uzax  qaçır.
Əlləmayax  (sif.)  -   nädinc,  dəcəl.  -   Bacımm  oğlu  da  çox 
əlləmayaxdı, evə gəldimi qurdalamadığı bir şey qalmır.
Əlbəhəm  (z.)  -   o  saat,  o  dəqiqə.  -   Atımız  itmişdi,  əlbəhəm 
axtardıx,  gedif Qonçahdan tafdıx.
Əlçim  (is.)  -   yuıı  darağmm  ağzından  bir  dəfəyə  əl  içi  boyda 
çıxan yun. -  Ay uşax,  ordan bir-iki əlçim yun uzat cəhrədə əyirim.
Əlləm-qəlləm//həlləm-qəlləm (sif.) -  finldaqçı,  ikiüzlü  adam. -  
Əlləm-qəlləm adamnan hər şey gözdəməx' olar.

---

Əlcəx'  (is.)  -   kərəntinin  tənzimlənən  tutacağı.  -Ə lcəyi  tut 
ağacınnan hazım yıllar.  Ə w ə lcə budaq kəsilir,  sua qoyulur və əyərəx' 
kərəntinin sapma bağlıyıllar.
Ələm-ələm  (z.)  -   hər  vaxt.  -  Ələm-ələm  qonşular  bir  yerə 
yığılmır.
Ələx'-fələx’  etm əx'  (f.)  -   diqqətlə  axtarmax.  ^Əvi  əiəx'-fələh 
elədim, törpüyü tapammadım.
1.  Əlli-əyaxlı  (sif.) -  bacanqlı.  -  Əlli-əyaxlı uşax yekələndə  də 
özünə əv düzəldəcəx'.
2.  Əlli-əyaxlı  (z.)  -   yerli-dibli.  -   İsdiyəndə  sahatı  qolumnan 
açıb qoymuşdum eşix’dəki stolun üstünə,  əlli-əyaxh yox oldu.
Əlli  (z.)  -   cəld.  -   Bir  əz  əlli  olsax,  şər  qavışana  yeri  piçif 
qutarrıx.
Əlli  olmax  (f.)  -   cəld  tərpənmək.  -Ə lli  ol  kin,  axşamatan  yeri 
bululluyax,  gedəx'.
1.  Ə liix'  (is.)  -   təkbarmaqlı  əlcək.  -   Nənəm  əllix  toxür,  maqa 
tifdix'dən.
2.  Əllix  (is.)  -   qızmış  qab-qacağı  ocaqdan  götürmək  üçün 
tikiimiş parça. -  Təndirin üstdəki qazanı əllix'nən götdülər.
Əmə//əmbə//ama  (b.)  -   amma.  -   Yazbaşı  yağış  çox  olsa  da, 
am a taxılı su kəsmədi.  Əmbə biz çaxmağa çatanda yağış səngidi.
Əməköməci//əməkömənci  (is.)  -   yabanı  bitki.  -   Əməköməcini 
pişirif çıxıllar,  söra yumurta vuruf sanmsaxh qatıxnan yeİlər.
Əmişvaxtı  (is.)  -  quzulann  analanm  əmdiyi  vaxt.  -  Əmişvaxtı 
gördüm ki,  iki  quzu xəstəliyif,  əmmir.
Əmlix' (is.) -  anasmı əmən quzu. -  Quzu ot otduyanatan əmlix' 
addamr.
Əngəzdəməx' (f.) -  möhkəm döymək.  -  Qasıın kişi nəvslərinı  o 
ki var əngəzdədi qonşunun itini  daşdamışdılar.
Əngiboş  (sif.)  -   çoxdanışan.  -   Əngiboş  adam  səni  saler 
çənəsinin altıııa, işdən-güjdən olursan,  qalırsan mətəl.
Ənix  (is.)  -   it  küçüyü.  Qancıx  3  dənə  ənix  balahyıf,  ikisi  ağ, 
biri qaradı.  “Kitabi-Dədə Qorqud”da işlənmişdir (12,119).
Əndərməx' (f.)  -   calamaq,  tökmək.  -  Axşam vaxtıydı,  əyağım 
i’ıişdi, bir yekə qazan sü əndərdim, yerə.
Əndaza  (is.)  -   görkəm,  forma.  -   Ə,  bu  qırroylann  Dahan  laf 
əndazadan çıxıf.
Əndəx'-döndəx'  (sif.)  -   sözünün  üstündə  durmayan  adam.  -  
Məsimnən  yolçulux,  elədim,  gördüm  kiıı,  çox  nə  xartana  desən 
əndəx'-döndəx' adamdı.
Ənsə (is.) -  boyun sümüyü. -  Ənsə sümüyünün ağnsı pis oior.
Əppəx'Z/ərtməx  (is.)  -  çörəx'.  -  Deməx'  lazrnıdı,  tükana əppəx' 
gətisinnər,  hamı  çöidə-bacada  işdiyir,  biçim  vaxtıdı.  “Kitabi-Dədə 
Qorqud”da ətmək formasmda işlənmişdir.
Digər  dialekt  və  şivələrdə  işlənən  bu  paralel  söziər Nəsimi  və 
Füzulinin yaradıcılannda da işlənmişdir.
Əppəx'aşı  (is.)  -   tez  hazırlanan  yemək  növü.  -   Soğança 
diizəldif suynan  qaynadıllar,  içinə  də  bir  əz  əppəx'  doğruyuf yellər, 
bu da olur əppəyaşı.
Ərzuman  (is.)  -  arzu.  -K işi  ilə  arvadrn  ərzumam  gözdərində 
qaldı,  nəvələrinin toyunu görəmmədilər.
Ərdəm -  boy-buxun, görkəm. -  Bunun ərdəminə baxın bir.
Ərdəmli  (sif.)  -   güclü,  bacanqlı  qüw ətli.  -   Ərdəmli  adamm 
gördüyü iş yaxşı olur.
Ərdəmsiz (sif.)  -  zəif,  gücsüz,  görkəmsiz,  tənbəi,  bacanqsız.  -  
Ərdəmsizin gördüyü iş nolacax axı.
Ərdəx'  (is.)  -   yağda  qızardılmış  kiçik  xəmir  parçaian.  -   O 
vaxtdarım  fın  davasma  gedəndə  anarn  yolda  yeməyə  çoxlu  ərdəy 
pişirif qoymuşdu.
Ərəmix'  (sif.)  -   doğmayan  qadm.  -   Ərəmix'  arvatdar  da  nəsil 
vermillər.
Ərçəşməx' (f.) -  dolaşmaq. -  Bu uşax ona-buna ərcəşir.
Ərcan  (sif.)  -   həyat  yoldaşını  çox  istəyən,  sevən  qadın.  -  
Kişiyi kişi edən ərcan arvad olıır.
Əriş  (is.)  -   hananm   şaquii  bərkidilən  ipləri.  -   Hananın  ərişi 
bcşaldımı, toxunan həsir də boş  oiur.
Əriştə  (is.)  -   xəmirdən  kəsiimiş  ərzaq  məhsulu.  -  Payızm  son 
aymda  kənd  əvlərində  qış iiçün  əriştə  kəsilirdi,  daha  söram  qavniırdı 
sajda.

---