Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Dördnala (z.) -  at yerişi. -  H ər at da dördnala gedəm m ir ha.
Dördböyrəx'  (sif.)  -   güclü,  qüw ətli.  -   Vəlinin  dmqılı  oğhı 
dördböyrəx' uşaxdı.
D örtgül  (sif)  -   dördbucaq.  -   Ə w ə llə r  tükannarda  dörtgüi 
qənfet olardı, imdi yoxdu.
Döşürməx'  (f.)  -   sahib  olmaq,  yığmaq.  -   Ə kbər  fermamn 
mallarını döşürənnən söra varrandı.
D öşdəm əx’  (f.)  -  kimləsə  döyüşmək.  -   Süd  zavodunım  pendiı 
qayıranıynan qaroul döşdəşif.
Döyməc  (is.)  -   isti  çörəyin  yağa  basılması.  -  N əhrə  yayılanda 
nənəm  təndirdən  çıxan  isti  çörəyə  kərə  yağa  basıf  bizə  döjTriəc 
edirdi.
1. D öyənəx' (is.)  - əl və ayaqda olan qabar. -  Təzə bir əyaxqabı 
ahnışdım,  əyağımı döyənəx eliyif.
2.  D öyənəx'  (is.)  -   taptanan  yer.  -   Döyənəx'  yeri  əkməh  də 
çətin olor (Q.E.).
Dula  (is.) -  taxça. -  Köhnə  əvlərin  dulası  olards,  oıya  da  qav- 
qacax, yorğan-döşəx' yığardılar (B).
Duax//duvax  (is.)  -   qız-gəlin  gedəndən  bir  neçə  gün  sonra 
təşkil  edilən  gəlingörmə  mərasimi.  -   Qonşu  arvatdan  duvağa 
çağınflar.
Duaxqapma  (is.)  -   gəlıni  atlandırarkən  ilk  xəbəri  bəy  evinə 
çatdıran atlı. -  Duaxqapbanı Y əvər aldı gənə.
Dumurcux  (is.)  -   dolunun  növü.  -   Şişdağa  yaman  dumurcux
yağdı.
Dumbuz  ( is .f  yumruq,  qarama,-  Zalxa  qan-  yamanca 
acıxlaxımışdı, nəvəsi Əşrəfm kürəyinə bir dumbuz.
Dunux  (sif.)  -   huşsuz,  sadəlövh,  fikirli.  -  Bir  uşax  kin,  dunux 
oldu, yazıf oxuyammıyajax (Q.E.).
Dunuxmax  (f.)  -   huşsuzlamaq.  -   Qızyetər  oğlunun  tounda 
işdəməx'dən  dunuxuf qalıf.
Durulamax  (f.)  -   təmizləmək.  -   Qav-qacağı  yuannan  söra  bır 
dəfəm də suya çəkif duruyullar.
Durtdumduymaz  (sif.) -  danışığmı  bilməyən.  -  Bu  poştun  təzə 
müdürü durtdumduymazm biridi.
Duvalıxlı (sif.) -  dəli,  ağılsız. -  Bu gədə laf duvalıxhdı.
Duzax (is.) -  tələ.  -  Tülküyə duzax qurmuşdum, bu gejə tüşüf.
Duzdax  (is.)  -   düz  daşı.  -   Qounnan  duzdağa  gəti,  duz 
yalasınnar.
Duş//tuş (is.) -  yuxu. -  Beycə tuşumda bir dəıya gördüm.
1. Düdüx' (sif.) -  musiqi  aləti  (tütək). -  Bəşir kişi yaxşı düdiix' 
çahrdı.
2.  D üdüx'  (sif.)  -   boş-avara,  yalançı  adam.  -   Düdüyün  biri 
gəlif ışıxlan kəsif.
Düdəmə (sif.) -  səfeh, gic. -  Düdəmə Bağırr gij-gij  işdər görür.
Duşəcəx'  (is.)  -   kolxozda  əmək  haqqma  çatan  məhsul  (yağ, 
pendir,  taxıi  və  s.).  -   Payızda  düşəcəyimizi  a h f  satırdıx,  söram  da 
çılpaxlıx alırdıx uşaxlara.
1.  D üşüx'  (is.)  -   yanm çıq  doğuş.  -   Deyillər  Ələmdana  qızı 
düşüx' doğuf.
2.  Düşüx' (z.)  -  yerli-yerində  danışmamaq.  -   Osmamn  qızınm 
tounda çoban İsə çox tüşüx-tüşük danışırdı.
Düzənəqulu (z.,  s.) -  sözü üzə açıq-saçıq demək. -  Düzənəqulu 
adamnan heç kim incimir, onuncun kin, sözü xəlvətdə demir.
Düyünçə  (is.)  ••  pal-paltar,  kəsik parça  qm ntılan.  -  Ay uşax,  o 
diiyünçüyü gəti görüm, bir yamaxlıx seçim.
Dülüngə  (is.)  -   qoyun-keçiyə  ot  vermək  üçün  qardan 
təmizlənmiş yer. -  Düiüngüyə ot tökdüm kin,  qounnar yesin.
Düx'cələməx' (f.) -  dolamaq. -  İpi düx cəliyif qoydum taxçıya.
Düx'cə/Zdühcə -  cəhrə  iynə  dolanmış  konusvari  ip.  -  Dühcələri 
teşiynəıı püx'dərdim. Belə bir bayatı da var:
Piltəni əyirdihcə,
Dönüv oldu bir dühcə.
Naxışdar çiçəx' açar,
Xalçıya büründühcə.
Dümsüx  (is.)  -   dürtmələmək.  -   Öküzün  biri  çox  tərsdi, 
diimsüx'iəməsən getmir.
Dümbələkhaz  (sif.)  -   lovğa,  özündən  danışan.  -   Bu  şofer 
Şirxan dümbələx'bazm yekəsidi  laf.

---

Dümbəldrndüz/Zdüpbələmdüz  (sif.)  -   düpdüzən.  -   İrayona 
gedən yolun döngələrini dümbələmdüz eliyiflər.
Dümbüz//dumbuz  (is.)  -   başa  vurulan  yumruq.  -   Anası 
uşağınm başm a bir dumbuz saldı.
Dünənnərim  (z.)  -   dünən.  Şəhərə  getmişdim  dünənnərim,  bir 
əz aym-oyun aldım.
Dünədün  (z.)  -   dünənəqədər.  -   Dünədün  acmnan  ölənin 
biriydi,  indi qapısmda adam işdədir, bu İsrəfil.
D üngür  (is.)  -   qohum.  -   Gəlinin  atasım,  təzə  düngürmüzü 
qonax çağırdıx kin, əvə gedif gəlsin.
Dürdüyün  (is.)  -  parça  kəsikləri.  -   Dürdüyünü  bura  gətimən, 
yamaxlıx seçəjəm (Q.E.).
D ürm əx'  (is.)  -   çörəyin  yağ,  bal  və  ya  pendirə  bükülməsi.  -  
N ənəm in verdiyi yağ-bal dürməyini unutmax olarmı?
D ürzü  (sif.)  -   namussuz,  qeyrətsiz.  -Dürzü  adamnan  nə 
gözdüyəcəm bunnan artıx.
D ürrdx' (sif.) -  ikiüzlü  adam.  -  Farsmənşəlidir,  du  (iki),  rəng 
(sifət). Dürrəx' adam lar həm işə yaltaq ohxr, ara vumr.
- E -
Ehm al  (z.)  -   ehtiyatla,  yavaş.  -   Nənəmi  maşınnan  ehmal 
yendir, yıxılar.
Ekiz  tayı//əkiz tayı  (is.) -  əkiz doğıılanlardaıı biıi.  -Əkiztaymm 
biri xəstədi, nəillac edirix yaxşılaşmır.
Elliynən  (z.)  -   hamılıqla.  -   Suitanabatda  Bayram  kirvanın 
dəfniydi, Təpəköyiülər də elliynən ordaydılar.
Elti  (is.)  -   qardaş  arvadları  (qohumluq).  -  Böüx’  eltim  bızə 
gəlmişdi, paltar-palazı yıunağa köməy elədi.
El-gün  (is.)  -   qohum-əqraba.  -   Adamm  el-günü  sağolsun. 
Iıammısı toya gəlmişdi.
Eldənçvcan  (sif.)  -   pis  bir  hərəkət.  -   Daşdəmirin  eldənçıxan 
hərəkətinə yörə qohum lan  ona yan durmullar.
Endirməx  (f.)  -   hörm ət  etmək,  saymaq.  -   Gəlinimiz bizi  dalıa 
endirmir, gəldiyi bir aydı.
1.  En  (is.)  -   mal-qaranın  və  qoyun  quzunun  qulağma vurulan 
nişan. -  Quzulann  qulağına en vuruf yaylıya apardılar.
2. En (is.) -  bir en parça. -  Donun ətəyini bir ennən tix'dim.
Enəx'  (is.)  -   nişan.  -   Ağbaba  kətdərində  malın,  qoyunun
quiağma,  qazdann ayaxlanna enəx’ w rullar.
Enəməx  (f.)  -   nişan  vurmaq.  -   Qazın  sağ  pəncəsinin  birinci 
pərdəsini qəçiynən enəmisəm kin, bəlli olsun.
Hər  bir  ailə  ev  quşu  və  hey\ranlanna  müxtəlif və  bir-birindən 
fərqlənən enəklər vurardıiar.
Erkəx'ləməx' (f.) -  anası olmayan arı ailəsinin bal yığmaması. -  
A n erəkəx'Iiyıf, bal  gətimir.
Epeycə/Zepey  (z.,  s.)  -   çox,  xeyli.  -   Qolxoz  sədrinin  iclasına 
epeycə adam gəlmişdi.
Eş  (is.) -  tay, bərabər. -  Ay uşax,  o  sənin eşin dəil, bura yəl.
Eşşəy  (is.)  -   bənna  və  rəngsazlann  hazırladıqlan  və  üstündə 
davamfa işlədikləri qurğu. -  Usda eşşəkdən yıx ıh f kici  burxuluf.
2. 
Eşşəx'  (is.)  -   öküz  kotanmm  başırnn  qoyulduğu  hissə.  -  
Kotamn eşşəyi  əyilif,  oncu da kotan dərinə gedəmmir.
E şəm x'  (is.)-  mal-qaramn  dərisində  olan  qurd.  -  Eşənəx  malm 
gönünii də xarav edif,  özünü də illaşdan sahf,
Eşşəkbeli  qırdı  (is.)  -   uşaq  oyunu.  -   Kənt  uşaxlannm  ən 
sevimli oyu.nnanndan biri eşşəkbeliqırdıdı.
Eşik  qapısı  (is.)  -   Həyətin  və  ya  evin  bayıra  açılan  birinci 
qapısı.  -  A baia,  eşix' qapı döyülüt, gör kimdi  eiə?
Eşik (is.) -  bayır,  həyət.  Eşix'də qar əliyir, içəri  isə istıdi.
Eşkar/Zeşkara  -   acıq-aydın.  -   Eşkara  bulağın  qumasım 
Ziyəddinin partamışı qırıf,  indi də boynuna almır kin,  almır.
Eyilik  (is.)  -   yaxşılıq.  -   M ən  50  ildən  çoxdu  birqadir  Alışam 
tanıyıram, onuıı slinnən eylix'  gəlməz.
Eyrnənməx'  (f.)  -   qorxmaq.  -   Evdə  kişi  xaylağı  olmuyanda 
an'ad eymənər.
Eymə  (is.)  -  inəyin  eydirmə  südü.  -   Südün  eyməsi  yağlı  olor 
(E.,  Q., B.).
Eyrəti  (sif.)  -   çirkin,  eybəcər  insan.  -   Çox  naxartana  desəıı 
eyrətidi bu Tafdıx.

---