Sünnə və Cəməa anlayışı
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
Əl-Buxari -rahmatullahi aleyhi- camaatı elm əhli olaraq açıqlamışdır. O «Səhih»ində “itisam” bölümündə belə deyir: «Beləliklə də, sizi orta bir ümmət
ilə Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- elm əhlinin özü demək olan - camaata bağlılığa dair verdiyi əmrlər bəhsi” 124
. ibn Həcər də əl-Buxarinin bu sözlərini açıqlayarkən bunları deyir: “O, bu ifadələri ilə bəhs edilən məsələdən əsas məqsədin şəri elm əhli şəxslər olduqlarını bildirir.” 125 Əl-Buxari kimi bir şəxsin “elm əhli” ifadəsini işlətdiyi halda, onlarla əlbəttə ki, elm, hidayət və bəsirət üzrə sünnə ilə əməl edən şəxsləri nəzərdə tutur. ibn Həcər «Fəth əl-Bari»də Təbəridən “camaatın” tərifi ilə əlaqəli olaraq bu sözləri də qeyd edir: “Bəzi adamlar da belə demişdir: “Onlardan məqsəd elm əhlidir. Çünki Uca Allah onları başqa insanlara qarşı bir dəlil etmişdir və din işlərində başqa insanlar onlara tabe olmalıdırlar.” 126
c) “Cəməa” haqq üzərinə toplanmaq və ayrılıb dağılmamaq mənasında da işlədilir. Bu mənası ilə “camaat” kəlməsi ümumi olaraq müsəlmanların və onların əksəriyyətinin xüsusi ilə birinci nəsl arasında hamısını əlaqələndirən iş və məsləhətlərində təqib etməyi qəbul etdikləri yoldur. Belə ki ən-Numan bin Bəşirin
rəvayət etdiyi hədisdə Peyğəmbər –cəllalahu aleyhi vəssəlləm belə buyurmuşdur: “...Və camaat rəhmətdir, ayrılıq isə əzabdır.” 127 Camaatın təqib etdiyi yola möhkəm bağlanmaq mərhəmət və qurtuluşdur. Ayrılığa düşmək və onlardan uzaqlaşmaq isə əzaba düçar olmağa səbəb olan həlak və zəlalətdir. Ömər bin əl-Xəttabın
rəvayət etdiyi bu hədis də buna oxşayır: Peyğəmbər
buyurdu ki, “Camaata möhkəm bağlanın. Ayrılıqdan çəkinin, çünki tək başına qalanın dostu şeytandır. O, iki nəfərdən uzaqdır. Kim cənnətin bolluğunu və rahatlığını, genişliyini arzulayırsa, həmin camaata möhkəm sarılsın .” 128 Əbu Məsud əl-Əşaridən -radıyallahu anhu- fitnə ilə bağlı sual soruşulanda belə cavab vermişdir: “Sən camaatla birlikdə olmağa çalış. Şübhəsiz Allah 124
«Фятh ял-Бари», 13/216. 125
«Фятh ял-Бари», 13/216. 126
«Фятh ял-Бари», 13/37 (317). 127
Яhмяд, «ял-Мцсняд», 4/278-375; Ибн Яби Асим, «Шярhу усули итигади яhлис-Сцння», N: 93, 1/44; ял-Ялбани hядисля баьлы: “Сяняди hясяндир, равиляри етибарлыдыр” - демишдир. 128 ят-Тирмизи, “Фитян”, N: 2165. ят-Тирмизи деди: “Бу hясян, сяhиh вя бу бахымдан да гяриб бир hядисдир”; Щаким, «ял-Мцстядряк», 1/114-дя гейд етмиш, “hядис ял-Бухари вя Мцслимин шяртляриня эюря сяhиhдир” - демишдир. яз-Зяhяби дя «ят-Тялhис»дя онун бу гянаятиня гошулмушдур. Бундан башга бах: Яhмяд, «ял-Мцсняд», 1/18-26. 28
Məhəmmədin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- ümmətini zəlalət üzrə bir yerə yığmaz. Təfriqəçilikdən çəkin, şübhəsiz təfriqə zəlalətin özüdür.” 129
ibn Məsudun -radıyallahu anhu- sözləri də bu məsələni izah edir: “Camaatın içində xoşlamadığınız bir şey, şübhəsiz ayrılıq halında sevdiyiniz bir şeydən xeyirlidir.” 130 Əlinin
-radıyallahu anhu- “ummul-vələd”in (sahibindən uşağı olan kəniz) satılması məsələsində öz dövründəki əshabələrə xitab edərkən dediyi sözlər də buna misaldır: “Əvvəllər necə hökm verirdinizsə, indi də eyni ilə hökm verin. Mən insanların camaat olaraq qalsınlar deyə ixtilafdan xoşlanmıram.” 131
Abidə bin Ömər əs-Sələmi -rahmatullahi aleyhi- (v.h. 72) Əliyə -radıyallahu anhu belə demişdir: “Camaat halında sənin və Ömərin fikri, ayrılıq halında sənin tək başına olan fikrindən daha çox xoşuma gələr.” 132
Şeyxülislam ibn Teymiyyə əhli-sünnə vəl-cəməanın yolu ilə bağlı məsələləri izah edərkən bu sözləri ilə yuxarıda qeyd etdiyimiz məsələyə işarə etmişdir: “Onlara cəmaat əhli deyilməsinin səbəbi camaatın şəxsən ictima (bir yerə toplanmaq) mənasına gəlməsinə görədir. Bunun əksi isə ayrılıqdır. Hər nə qədər camaat kəlməsi bir araya gəlib toplanmış bir toplumun adı halına gəlsə də, bu belədir.” 133 Əbu Şamənin -rahmatullahi aleyhi- sözü də bu məsələyə dəlildir: “Camaata bağlanmağa dair əmr qeyd ediləndə bundan məqsəd haqqa bağlanmaq və ona tabe olmaqdır. istəyirsə haqqa sarılanlar az olsun, müxalifət edənlər çox olsun. Çünki Peyğəmbərin
və səhabələrin dövründən etibarən camaatın üsulu elə haqqdır. Onlardan sonra batil əhlinin çoxluğuna baxmazlar.” 134
“Cəməa” ifadəsi hər hansı qeydə bağlı olmadan mütləq olaraq istifadə ediləndə ilk anlışılan budur. Burada camaat, imamət, cihad kimi hər hansı bir iş, yaxud müsəlmanların böyük məsləhətlərindən, din və dünya işlərindən birinin ətrafında toplanmaqları halında sünnəyə möhkəm sarılan müsəlmanların böyük 129
яш-Шатиби, «ял-Итисам», 2/261. 130
ял-Лалакаи, 1/108; яш-Шатиби, «ял-Итисам», 2/261. 131
ял-Бухари, “Фядаилус-Сяhабя Мянагибу Яли”; «Фятh ял-Бари», 7/71-73. 132
«Фятh ял-Бари», 7/73. 133
«Мяжмуя ял- Фятава», 3/157. 134
Ябу Шамя, «ял-Баис», сящ. 19. 29
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|